Archeologia potwierdziła najstarsze dane Biblii-4 tys lat!!!

W czasach historycznych, to znaczy w czasach, z których posiadamy już pisane dokumenty, przedstawia się Palestyna pod względem etnicznym dosyć skomplikowanie. Wskazuje na to sam Stary Testament, gdy mówi Pan do Mojżesza: „Wyprowadzę was z ucisku w Egipcie do ziemi Kanaanitów, Hetytów, Amorytów, Ferezytów, Hewitów i Jebuzytów” (Wj 3, 17).

Bardzo cenne źródło poznania ras i ludności dawniejszej Syrii i Palestyny stanowią dokumenty, które odkryto w archiwach starożytnego Wschodu. Wśród nich należy wymienić na pierwszym miejscu teksty egipskie, tzw. ekssekracyjne, czyli wyklinające, pochodzące z ostatnich czasów XII dynastii (ok, 1800 przed Chr.), spisane na skorupach glinianych, które swego czasu służyły celom magicznym. W tekstach tych wymienieni są różni wrogowie Egiptu, wśród nich także pochodzący z Palestyny i Fenicji.

Obfitego materiału dostarczyły archiwa z Tell el-Amarna w Egipcie (odkryte w r. 1887) i z Ras Szamra w północnej Syrii. Położona nad Nilem miejscowość Tell el-Amarna była ongiś rezydencją faraona Amenofisa IV (1377—1358). Znalazła się tu korespondencja, którą prowadziły dwory ówczesnych władców Babilonii, Asyrii i innych krajów, a wśród nich i Palestyny z dworem faraonów. Była ona pisana pismem klinowym, ale w języku akkadyjskim; do wyjaśnienia niektórych wyrazów akkadyjskich służą liczne glosy, pokrewne językowi hebrajskiemu. Glosy te potwierdzają, że rodzimym językiem mieszkańców Syrii i Palestyny był język semicki, że w XV/XIV wieku Syria-Palestyna zamieszkana była przez Semitów. To samo potwierdzają dokumenty odkryte w starożytnym Ugarit (dzis. Ras Szamra) w północnej Syrii.

O etnicznym składzie Syrii i Palestyny informują także roczniki faraonów, donoszące o ich wyprawach wojennych, umieszczone na ścianach wielkiej świątyni Amona-Re w Tebach egipskich. Z pierwszej wyprawy Tutmozisa III (XV wiek) do Palestyny podane są nazwy miejscowości palestyńskich. Także rzeźby egipskie i malowidła — np. w Desase z czasów V dynastii faraonów, przedstawiające oblężenie syryjskiego miasta Netia, albo rzeźba zachowana w dzisiejszym Karnak, ilustrująca oblężenie miasta palestyńskiego Askalon przez Ramzesa II (XIII wiek) dowodzą, że rodzimym i najważniejszym elementem wśród mieszkańców Syrii-Palestyny byli Semici.

Prócz Semitów zamieszkiwał ziemie Syrii-Palestyny jeszcze element niesemicki. Dowodem tego są nazwy miejscowości syryjsko-palestyńskich. O pochodzeniu niesemickim części ludności świadczą także imiona osób występujących w dokumentach. Ludność mieszaną, różnego pochodzenia, spotyka się w 2 tysiącleciu przed Chr. i na innych ziemiach starożytnego Wschodu. Jest to skutek wędrówki ludów, które najechały Azję Mniejszą, Mezopotamię i Syrię-Palestynę.

Biblia wymienia wśród mieszkańców ziemi palestyńskiej, czyli starożytnego Kanaan, przede wszystkim Kanaanitów, Amorytów i Hetytów. Kanaanici figurują obok Amorytów (Rdz 15, 21). Również autor Księgi Jozuego (11,3) odróżnia Kanaanitów i Amorytów. Księga Liczb 13, 29 mówi o Amorytach osiadłych w strefie górzystej Palestyny oraz o Kanaanitach mieszkających nad Morzem (Śródziemnym) i nad Jordanem. LXX nazywa królów ziemi Kanaan „królami Fenicji”. Fenicjanie jeszcze w późniejszych czasach, w epoce hellenizmu, nazywali kraj, z którego pochodzili, Chna, Kna^e(skrócone z K^ena^en).

W epoce Tell el-Amarna (XV/XIV wiek), a w okres ten wchodzą i dokumenty pochodzące z dawniejszej stolicy królów hetyckich w Azji Mniejszej - Hattusza (dzisiejsze Boghazkoi), pojawia się pisownia Kinahhi, Kinahni albo Kinahna. Spółgłoska gardłowa, hebr. oddana jest w piśmie klinowym przez h.

Teksty pochodzące z Alalab w północnej Syrii nad Orontesem, z wieku XVIII i XV przed Chr., podają kilkakrotnie pisownię Ki-in-a-ni, wspominając również Amurru.

O królu Idrimi z tegoż miasta Alalah można przeczytać na jego pomniku, pochodzącym z XIV wieku, a znalezionym w roku 1935, że po ucieczce z miasta Aleppo, gdzie wybuchła jakaś rewolta, osiadł w ziemi Kanaan. Tekst klinowy z Boghazkoi zestawia w kolejności od północy ku południowi kraj Hatti, następnie Amurru i Kinahhi nie podając jednak granic. W egipskich źródłach pojawia się nazwa Kn’n w XIV wieku

Egipcjanie pod nazwą Kanaan rozumieli część swego państwa sięgającą od Palestyny przez Fenicję aż do Eufratu. Byłoby to zgodne z biblijnym katalogiem narodów według którego „synami” Kanaan są mieszkańcy Sydonu, Hetyci, Jebuzyci, Amoryci, Gergezyci, Hewici, Arachejczycy, Sinici, mieszkańcy miast Arwad, Zewar i Hamat. Zestawienia tych ludów nie należy brać w sensie pokrewieństwa etnicznego, ale raczej jako zjednoczenie polityczne w ramach państwa egipskiego. Kanaanici stanowią pierwszą falę wędrówki semickich ludów; na to wskazują najstarsze nazwy gór, rzek i miast, pochodzące z 4 i 3 tysiąclecia, a wykazujące formy semickie, jak Labnan (Libanon), Karmel, Jordan itp.

Według tekstów z Nuzi na wschód od Tygrysu, kinahhu oznacza purpurę, a wiadomo z odkryć dokonanych w Ras Szamra, że istniały tam urządzenia do farbowania wełny, a więc Kinahna, czyli Kanaan, byłbv „krajem purpury”

Od 2 tysiąclecia począwszy pojawiają się amoryckie formy imion tworzone od nazwy tego plemienia (hebr. ^eam), jak Jibleam, Jokneam, albo też oznaczające świątynię bóstwa, jak Bet-Semes, Bet-Jerah, Bet-Dagon, Bet-Anat, Bet-Horon, Bet-Lehem, Bet-El itp. Amoryci stanowią drugą falę wędrówki ludów semickich w 2 tysiącleciu. Autorowi Rdz 14, 13 było rzeczą wiadomą, że już za Abrahama mieszkała tam ludność zwana Amorytami (hebrajskie 'emori). Brak bliższych wiadomości, czy Amoryci mieli siedziby i w średniej Palestynie. Amoryci tworzyli kiedyś główną ludność zamieszkującą także w Palestynie. Ludność ta powoli wyginęła; o resztkach wspomina jeszcze 2 Sm 21, 2. Liczne dolmeny, szczególnie we wschodniej Palestynie, jako pozostałość z dawniejszej kultury megalitycznej przypisuje się dawniejszej ludności palestyńskiej semickiej, czyli Amorytom

W dokumentach starobabilońskich zachodzi imię A-bi-a-mu-ti, tj. „ojcem moim jest bóg Mut". Bóstwo Mut czczone było w Syrii, jak to potwierdzają pisma odnalezione w Ras Szamra. Do tego imienia dodano amurru, co wskazuje na pochodzenie tego człowieka z Syrii. Że nazwa amurru wiąże się z Syrią, wynika również z kronik asyryjskich, które nazywają Morze Śródziemne „morzem kraju Amurru”. Inny tekst dodaje jeszcze, że jest to morze „na zachodzie słońca”. Po upadku państwa Hetytów w Azji Mniejszej (ok. r. 1200) większa część ludności hetyckiej osiedliła się w północnej Syrii; dlatego też kroniki asyryjskie nazywają Syrię Hatti-sza Amurri, czyli „Hatti jako część kraju Amurru”.

W epoce Tell el-Amarna pojawia się na ziemiach zamieszkałych przez Amorytów państwo Amurru w północnej Syrii; stanowiło ono przedmiot sporu między potęgą egipską a Mitanni; później na miejscu Mitanni powstało państwo hetyckie, które pod naporem ludów zamorskich upadło razem z państwem Amurru.

W korespondencji z Tell el-Amarna, mianowicie w listach z Syrii-Palestyny, zachodzą liczne glosy w języku zachodniosemickim, amoryckim, służące do wyjaśnienia wyrazów akkadyjskich, czyli wschodniosemickich. Posuwanie się Amorytów z zachodu ku wschodowi, ku Babilonii, śledzić można na dokumentach pochodzących z miasta Mari (średni bieg Eufratu); obok imion akkadyjskich i huryckich stwierdza się dużą liczbę imion amoryckich. Dalej stwierdzono, że język amorycki zarówno w słownictwie, jak i gramatycznie zaważył niemało na języku akkadyjskim, w którym pisane są dokumenty pochodzące ze wspomnianego już miasta Mari. Już wyżej zauważono, że różne dokumenty pochodzące z samej Babilonii wykazują obok mieszkańców babilońskich dużą liczbę ludzi o imionach zachodniosemickich, czyli Amorytów. Sam król Hammurabi należał do dynastii amoryckiej.

Odkąd Egipcjanie w swoich wyprawach wojennych na Syrię zetknęli się z Amorytami (XV wiek), wspominają ich także kroniki egipskie jako 'mr. Wszystko to przemawia za tym, jak ważny element stanowili Amoryci na ziemiach starożytnego Wschodu