„Oto panna pocznie”-Izajasz mówił na 100% o dziewicy!!!

¹⁰ I znowu Pan przemówił do Achaza tymi słowami: ¹¹ "Proś dla siebie o znak od Pana, Boga twego, czy to głęboko w Szeolu, czy to wysoko w górze!" ¹² Lecz Achaz odpowiedział: "Nie będę prosił, i nie będę wystawiał Pana na próbę". ¹³ Wtedy rzekł [Izajasz]:
"Słuchajcie więc, domu Dawidowy:
Czyż mało wam
naprzykrzać się ludziom,
iż naprzykrzacie się także mojemu Bogu?
¹⁴ Dlatego Pan sam da wam znak:
Oto Panna pocznie i porodzi Syna,
i nazwie Go imieniem Emmanuel.
¹⁵ Śmietanę i miód spożywać będzie,
aż się nauczy odrzucać zło, a wybierać dobro.
¹⁶ Bo zanim Chłopiec będzie umiał odrzucać zło,
a wybierać dobro,
zostanie opuszczona kraina,
której dwóch królów ty się uląkłeś.
¹⁷ Pan sprowadzi na ciebie i na twój lud,
i na dom twego ojca czasy,
jakich nie było od chwili odpadnięcia Efraima od Judy.
¹⁸ W owym dniu zagwiżdże Pan na muchy
przy końcu odnóg nilowych w Egipcie
i na pszczoły w ziemi asyryjskiej.
¹⁹ I przylecą, i wszystkie razem obsiądą
parowy potoków i rozpadliny skalne,
każdy krzak kolczasty i wszystkie pastwiska.
²⁰ W owym dniu ogoli Pan brzytwą,
wynajętą za Rzeką,
głowę i włosy na nogach,
także i brodę obetnie.
²¹ W owym dniu każdy będzie hodował
sztukę bydła i dwie owce,
²² a dzięki obfitemu udojowi mleka
będzie jadł śmietanę.
Zaiste, śmietanę i miód jeść będzie
każdy pozostały w kraju.
²³ W owym dniu wszelki obszar,
tam gdzie jest tysiąc winnych szczepów
wartości tysiąca syklów srebrnych,
będzie pastwą głogu i cierni.
²⁴ Ze strzałami i z łukiem wejdzie tam [myśliwy],
bo cała ziemia będzie [pokryta] głogiem i cierniami.
²⁵ A we wszystkie góry, które się uprawiało motyką,
nikt się nie zapuści,
bojąc się głogu i cierni;
posłużą one na wygon dla wołów
i do deptania przez trzodę". (Iz 7, 10-25)

Wypowiedź w. 14 należy do najbardziej dyskutowanych w Księdze Izajasza. Sporna jest ogólna jego ten­dencja (groźba czy proroctwo pociesza­jące lub nawet wizja, na którą może wskazywać brak technicznego wpro­wadzenia — formuły posłańca lub przynajmniej „mówi Jahwe”), sporne są najważniejsze użyte tu terminy („znak”, „młoda niewiasta”, nadanie imienia Immanuel), sporny wreszcie zasadniczy sens tej zapowiedzi, którą podejmuje Nowy Testament (Mt 1, 23) w sensie mesjańskim. Historia badań nad tym tekstem jest długa i niepo­dobna przedstawić ją w całej rozciągłości. G. Olmo Lete (bilbl.) w r. 1972 wymieniał nie mniej niż 108 pozycji podających różne rozwiązania, nie wy­łączając -najbardziej radykalnych lub wręcz fantastycznych. Poniższy wykaz obejmuje jedynie najważniejsze prace ostatnich dziesiątków lat. Następnie zostanie przeprowadzona dwuetapowa egzegeza: wyjaśnienie poszczególnych terminów i próba ich interpretacji na tle dotychczasowych rozwiązań kryty­cznych.

Godny uwagi jest fakt, że ad­resatem znaku jest tu nie Achaz, lecz „dom Dawida”. I tutaj sam ter­min nie określa bliżej jego sensu. Treść znaku utrzymana jest w tonie wyroczni obwieszczającej (por. party­kułę hinneh) narodzenie, co posiada ścisłą analogię stylistyczną w Rdz 16, 11 (Sdz 13, 3. 5). Wildberger (289) wylicza cztery elementy tego rodzaju wyroczni: 1. zapowiedź poczęcia i narodzenia, 2. wskazówka co do nada­nia określonego imienia, 3. uzasadnie­nie imienia wprowadzone przez ki,4. zapowiedź roli, jaką odegra zrodzo­ny syn.

Największą trudność nasuwa wy­rażenie hebr. ‘al^emah. Od przekładu tego wyrażenia zależy w znacznym stopniu ¡interpretacja całej zapowiedzi. Na ogół przekłady wahają się między „dziewicą” a „młodą niewiastą”, doj­rzałą do zamążpójścia, ale jeszcze nie­zamężną

Dwa określenia słowa ‘al^emäh nie mówią nic o czasie: pierwsze, harah,jest przymiotnikiem, drugie, joledet, imiesłowem. Możliwe jest znaczenie teraźniejsze i przyszłe, ¡natomiast mało prawdopodobne jest przeszłe. Aluzja do nadania imienia ma charakter per­fectum propheticum, co czyni sens przyszły całej zapowiedzi realny. Na­danie imienia odnosi się do niewiasty „brzemiennej i rodzącej”, co nie jest wyjątkiem w ST. Imię nadaje w wie­lu wypadkach kobieta, a przynajmniej oboje rodzice są pod tym względem równouprawnieni.

Egzegeci uważają, że chodziło tu Izajaszowi o dziewicę, gdyż nie byłoby nic dziwnego w tym, że młoda kobieta pocznie i porodzi – więc po co informować o tym w doniosły sposób w proroctwie. Cud polega na tym, że to właśnie będzie dziewica.

Immanuel jako imię było — po­dobnie jak lmh — przedmiotem wie­lu różnych interpretacji, choć sens je­go wydaje się filologicznie jasny.  Jeśli przyjmie się sens „Bóg z nami”, powstaje zaraz pytanie o identyczność zbiorowości kryjącej się za formą zaimka „my”. Bliższe określenie o ko­go czy o jaką grupę chodzi zależy w znacznym stopniu od identyfikacji „młodej niewiasty” i jej syna, którego imię ma w każdym razie znaczenie symboliczne. Wysunięto -także tutaj szereg propozycji, przedstawiając zwrot „Bóg z nami” jako wyznanie wia­ry, tradycyjne wezwanie kultowe, związane z Jerozolimą (por. 8,10?), czy zawołanie wojenne lub okrzyk trwo­gi. Pewne znaczenie dlla zrozumienia całości miają zwroty w. 15 „masło i miód” oraz „odrzucać zło, wybierać dobro”, które zostaną omówione niżej.

Kim więc są Immanuel i almah?Zdecydowaną większość (podejmowa­nych prób można sprowadzić do ośmiu kierunków, jakie reprezentują współ­cześni autorzy różniący się często dro­bnymi szczegółami, niekiedy jednak przedstawiając stanowiska diametral­nie różne.

Tradycyjna teza katolicka po­dzielana nadal przez szereg uczo­nych z J. Coppansam na czele, upat­ruje w ‘al^cmah Maryję, Matkę Jezusa, natomiast w postaci samego Immanuela — Mesjasza. Wszyscy oni podkre­ślają nadzwyczajny charakter zapo­wiedzi, co musi odpowiadać równie nadzwyczajnej treści określenia ‘al^emah z rodzajnikiem (dziewicze poczę­cie, narodzenie). Na dawidowe pocho­dzenie zapowiadanego Dziecięcia wska­zuj ą inne teksty Iz (4,, 2; 9, 5-6; 11, 1-5. 10; 16, 5 zob. komentarze), prze­de wszystkim zaś Nowy Testament (por. Mt 1, 23, nadto bezsporne aluzje do tekstu u Łk 1, 31) obok niemal jednobrzmiącej tradycji patrystycznej. Izajasz przedstawiałby przyszłego Me­sjasza w trzech kolejnych proroctwach: Iz 7 mówiłby o fakcie i epoce Jego narodzenia, Iz 9 o Jego przyjściu na świat, Iz 11 o panowaniu. W każdym razie Izajasz dostrzega w wizji lub otrzymanym sławie prorockim postać idealnego Władcy, którego przedsta­wia Achazowi jako „znak”. Ten ideal­ny Władca pozostaje w przeciwień­stwie do Achaza, pełnego wahań i ma­łoduszności. Bóg pozostaje wierny obietnicom dla dynastii Dawida, jed­nak na Skutek jej przeniewierstwa spowoduje w ich biegu decydujący zwrot. Inicjatywa działania spoczy­wa w ręku Boga, który posłuży się związaną w nieokreślony sposób z dy­nastią Dawida -młodą niewiastą pozo­stającą przez swoją wiarę w absolut­nym kontraście do króla judzkiego. Przejawem tej wiary 'będzie nadanie dziecięciu imienia Immanuel. Zapo­wiedź Izajasza przedstawiona w per­spektywie prorockiej dostosowana by­ła bez wątpienia do mentalności Sta­rego Przymierza; podobnie jak wiele innych proroctw mesjańskich dotyczy­ła jedynie pewnych faktów, które ob­jawienie NT nie tylko potwierdziło, ale także przewyższyło zdecydowanie. Tak np. termin ‘al^emah u Iz oznaczający „młodą nie­wiastę”, być może dziewicę, u Mt (Łk) oznacza ponad wszelką wątpliwość dziewicę, tajemniczy Immanuel — wielkiego Potomka Niewiasty, Jezusa Chrystusa.

To wyjaśnienie, podtrzy­mywane zresztą także przez wielu uczonych niekatolickich (np. Eichrodt, W. Fischer, J. Hempel) w postaci nie­co zróżnicowanej’, jest dziś kwestiono­wane przez większość krytyków aka­tolickich, a nawet przez część uczo­nych katolickich, np. Kilian, (Verheissung..., 59-66), z egzegetów polskich Cz. Jakubiec (Stare i Nowe Przymie­rze.101-103). Ci ostatni powołują się częściowo na sens pełniejszy (Ja­kubiec, 103), częściej jednak przedsta­wiają trudności krytyczno-egzegetyczne, za współczesną egzegezą. Najczęst­szym zarzutem przeciw interpretacji mesjańskiej jest odległe * wypełnienie się „znaku’’, podczas gdy sytuacja wy­magała natychmiastowej interwencji Bożej (por. Wildberger, 290). Nie wol­no jednak zapominać, że Achaz de facto tę interwencję odrzucił, a „znak” daje sam Bóg w sposób Mu właściwy, skoro dalsze przekonywanie króla, od­rzucającego wiarę w skuteczną pomoc Jahwe, nie ma widoków powodzenia.

Wreszcie inni przytaczają takie argumenty, jak brak pozytywnych cech przyszłego królestwa mesjańskie­go, oczekiwanie żydowskiego Mesjasza narodzonego w normalnym porządku natury z niewiasty itd. Wielu zwolen­ników krytycznej oceny interpretacji mesjańskiej nie docenia kontynuacji Objawienia Bożego w obu Testamen­tach, a ponadto domaga się w proroctwie mesjańskim cech wyraźnych i jedno­znacznych, jakie przypisać autorowi z VIII w. przed Chr. byłoby niemożli­wością. Ale argumenty przytaczane przez nich zasługują na baczną uwagę i pozostawiają szereg pytań otwartych na dalsze pogłębienie.

Najbardziej dziś rozpowszechnio­ne jest wyjaśnienie drugiej wielkiej grupy egzegetów, którzy upatrują w „młodej niewieście” małżonkę (nie­dawno poślubioną) Achaza, a w Immanuelu jego syna, przykładnego kró­la, Ezechiasza, następcę Achaza. Tego zdania jest wielu uczonych katolickich (np. Steinmaim, Jakubiec, Scharbert, Vogt, Day i in.) oraz niekatolickich (Buber, Hammershaimb i Wildberger z pewnym wahaniem). Niektórzy z pierwszych -uważają, że taki sens na­biera pełni typicznej w NT, gdzie oznacza Maryję i Jej Syna.

To wyjaśnienie opiera się na słusz­nym skądinąd spostrzeżeniu, że słowo prorockie tkwi zasadniczo zawsze w teraźniejszości. Jednak zapowiedziany Immanuel nie jest wyraźnie określa­ny jako król, a alma z Iz 7, 14 czyni identyfikację z żoną Achaza, wątpliwą. Największe trudności nasuwa jed­nak chronologia (Ezechiasz urodził się prawdopodobnie przed wojną syro-efraimską ok. r. 740 lub wstąpił na tron mając 5 lat!), co nie pozwala przedstawiać także tej próby jako pe­wnej.

Trzeci typ wykładu Iz 7, 14 upatru­je w „młodej niewieście” żonę Izaja­sza, natomiast w Immanuelu jego mło­dszego syna Maher-szalal-hasz-baza, któremu matka miałaby nadać imię Immanuel. Tego zdania było już kilku dawniejszych egzegetów (m. in. Raszi, Hugo Grotius), wśród współczesnych zaś J. J. Stamm, Donner, Salvoni i in. Oprócz trudności wynikającej z takiej interpretacji słowa ‘al^emah, należało­by się dziwić, iż Izajasz nazywa w ten sposób swoją żonę, określaną w 8, 3 jako „prorokini”. Nadto i ta hipoteza nie jest wolna od trudności chronolo­gicznych.

Nie brak też mitologicznej próby rozwiązania tajemnicy „młodej nie­wiasty” i jej syna. O ile starsi przed­stawiciele tego 'kierunku rozwiązania powoływali się na mitologię helleń­ską, współcześni opierają się na tek­stach ugaryckich (szczególnie Hammershaimb). Ci ostatni podejmują tek­sty z kananejskiego rytuału królew­skiego, opierającego się na idei fizycz­nego pokrewieństwa króla z bogiem (hieros gamos). Jest rzeczą wysoce wątpliwą, czy Izajasz oparłby się na motywach tej całkowicie oboej Izraeli­tom koncepcji króla, będącego jedynie reprezentantem Jahwe wśród ludu.

Piąte wyjaśnienie opiera się na ko­lektywnym rozumieniu terminu „młoda niewiasta” (tak Fohrer, Kaiser w ślad za Duhmem i Buddę. Znak, jaki zapowiada Izajasz od Boga, będzie po­legał na tym, że pod wpływem okre­ślonych wydarzeń niewiasty, które poczną i porodzą synów nadadzą im imię Immanuel. Zarówno jednak od strony formalnej, jak i gramatycznej sens zbiorowy słowa „młodą niewia­sta” i „syn” jest dość problematyczny. W wypadkach użycia takiego znacze­nia zbiorowego podkreśla to zwykle jedna z form czasownikowych użyta w 1. mn. Cały zaś opis czyni wrażenie indywidualnego.

Dalsza, szósta, interpretacja upatruje w postaci Immamuela nowego Iz­raela, przyszłej świętej „reszty”. ‘al^e-mäh byłaby symbolem Syjonu, co wprawdzie nie ma bezpośredniej ana­logii, ale odpowiada takim sposobom mówienia jak „córa Syjonu”, „dzie­wica izraelska” itp. (tak Rignell, Kru­se). Dla Krusego jednak ponad „re­sztą” chodzi o eschatologicznego jej przedstawiciela — Mesjasza. Czy jed­nak Syjon u proroków VIII/VII w. może być uważany za symbol rodzi­cielki nowego życia i to w postaci re­prezentantki narodu — jest bardzo wątpliwe, a w każdym razie wyma­gałoby wyraźniejszego zaznaczenia. Ostatnio podjął i na nowo uzasadnił tę tezę G. Rice, zauważając, że Jezus stanowi wypełnienie przeznaczenia Iz­raela i z tego tytułu wypełnia proroc­two o Immanuelu.

Jeżeli pominąć siódmy typ rozwią­zania trudności, upatrujący w ‘al^emah(z rodzajnikiem) dobrowolnie wybraną przez proroka niewiastę obecną w or­szaku królewskim (?) oraz odosobnio­ną sugestię G. Bruneta (Essaisur Isaie...) utożsamiającą ‘al^emah z hierodulą, -która nie mogła począć dzie­cka, pozostaje do omówienia kilku współczesnych egzegetów, którzy nie przyjmując żadnego z przedstawio­nych wyjaśnień, uważają, iż zarówno postać młodej niewiasty”, jak też Immanuela okryta jest tajemnicą dla słuchaczy oraz dla samego proroka. To, co obwieszcza prorok Achazowi, stanowi relację z wizji, jaką Izajasz oglądał uprzednio. Także to przypusz­czenie należy określić jako wątpliwe ze względów formalnych. Bez wątpie­nia prorocy obwieszczają często rze­czy dla otoczenia, a nawet dla siebie, niezrozumiałe całkowicie, co nie' ozna­cza jednak absolutnej niewiedzy. W kontekście proroctwa Iz 7, 10-15 była­by ona nie do przyjęcia.

„Znak’’ jest tutaj z pewnością am­biwalentny, jakkolwiek by rozumieć konkretną jego treść. Zwiastuje on mianowicie wydarzenie pomyślne, któ­re dla Achaza nabiera charakteru groź­by. Ta ostatnia polega na tym, że mi­mo niewiary Achaza Jahwe pozostaje wiemy swym obietnicom dla dynastii Dawida, jednak poprzez (klęski, jakie obwieszczają następne wiersze. Klęskę tę zadadzą Judzie ci Asyryjezycy, któ­rych na pomoc woła Achaz. W osobie Immanuela i pełnej wiary Dziewicy rod Dawida otrzyma nie tylko prze­ciwwagę małoduszności Achaza, ale wprowadzi także punkt zwrotny w hi­storii świata: Zbawcę okresu eschato­logicznego, jak powie NT. Tylko przy­jęcie postępującej realizacji zbawczych obietnic Bożych i rozwijającego*się ob­jawienia Jahwe pozwala na pełny wgląd w 'bogatą problematykę zapo­wiedzi Izajasza.

lit STACHOWIAK L., Księga Izajasz, WSTĘP, PRZEKŁAD Z ORYGINAŁU, KOMENTARZ, EKSKURSY - Pallotinum, Poznań 1996

Cylkow I., Księga Izajasza, Austeria, Budapeszt, 2011