1 W chwili objęcia rządów Jozjasz miał osiem lat i panował trzydzieści jeden lat w Jerozolimie. Matce jego było na imię Jedida - córka Adajasza z Boskat. (2 Krl 22, 1)
Jozjasz przy obejmowaniu tronu miał osiem lat (w. la). Stąd jego narodzenie miało miejsce w 16 roku życia jego ojca Amona (2 Kri 21,19). Królował on 31 lat i zostawił dwóch synów w wieku 23 i 25 lat (23,31.36). Zmarł mając 39 lat życia. Gdyby te liczby zostały przekazane właściwie, to Jozjasz byłby już ojcem mając zaledwie 14 lat życia, co wydaje się być możliwe, gdyż Ochozjasz judzki został ojcem już w 15 roku życia, Amon w 16, a Jojakim w 18 roku życia. Matka Jozjasza nosiła imię Jedida, tj. „Umiłowana” i pochodziła z Bosąat, a więc wg Joz 15,39 z miejscowości położonej między Lakisz a Eglon na wyżynie Szefeli. Dokładne położenie tej miejscowości jest trudne do określenia. Matka mogła sprawować rządy królewskie, ponieważ Jozjasz był jeszcze małoletni. Gdy Jozjasz przejmował władzę królewską Królestwo Asyrii dobiegało końca. Mógł więc on prowadzić niezależną politykę zewnętrzną i wewnętrzną.
2 Czynił on to, co jest słuszne w oczach Pańskich, i kroczył we wszystkim drogą praojca swego, Dawida - nie zbaczając ani na prawo, ani na lewo. (2 Krl 22, 2)
Jozjasz podobnie jak Ezechiasz należy do tych władców, którzy w pełni spełnili zamierzenia. Można tylko domniemywać, że obok matki, także zwłaszcza w sprawach reformy religijnej w okresie małoletności królewskiej, odegrał znaczną rolę wielki kapłan Chilkijjahu, o którym jest mowa w 2 Krl 22,4n. Zwłaszcza trzeba wspomnieć podobną sytuację z królem Joaszem (2 Krl 11,3), który mając siedem lat objął tron i również za namową kapłanów zatroszczył się o odnowienie świątyni. W tym względzie 2 Krl 23,3 zostało to wydarzenie datowane na 18 rok panowania Jozjasza. Poselstwo króla Jozjasza do kapłana Chilkijjahu było związane z remontem świątyni i naprawieniem szkód, które powstały z biegiem lat, a zwłaszcza podczas długiego panowania Manassesa.
3 W osiemnastym roku [panowania] króla Jozjasza posłał on pisarza Szafana, syna Asaliasza, syna Meszullama, do świątyni Pańskiej z następującym poleceniem: 4 "Idź do arcykapłana Chilkiasza. Niech przygotuje wszystkie pieniądze, które wpłynęły do świątyni Pańskiej, jakie zebrali stróże progów od ludu. 5 I niech je wręczy kierownikom robót, nadzorcom świątyni Pańskiej. Ci zaś niech z nich wydają na robotników pracujących w świątyni Pańskiej, celem naprawienia szkód świątyni: 6 na cieśli, budowniczych i murarzy, oraz na zakup drewna i kamieni ciosowych, celem naprawienia świątyni. 7 Tylko nie trzeba żądać od nich sprawozdania z pieniędzy im doręczonych, ponieważ pracują z niezachwianą wiernością". (2 Krl 22, 3-7)
Podobnie jak w czasach Joasza (2 Krl 12,11), opróżnianie skarbony świątynnej i przetapianie srebra, darowanego świątyni, były pod zarządem sekretarza państwa i wielkiego kapłana. Sekretarz państwa czuwał nad wpływami i wydatkami państwa (1 Kri 4,3). Wielki kapłan był odpowiedzialny za finanse w świątyni. Sekretarz Szafan należał do znamienitej rodziny, których potomkowie mieli wielki wpływ na wewnętrzne stosunki w państwie. Syn Szafana obronił proroka Jeremiasza przed gniewem ludu (Jr 26,24). Jego wnuk Godoliasz został powołany przez babilońskiego króla zarządcą Ju- dy po zdobyciu Jerozolimy (2 Krl 25,22; Jr 40,5-11).
Tytuł „wielkiego kapłana” występuje w 2 Krl tylko 4 razy i to w tekstach, które mówią o tym nie można z całą pewnością stwierdzić, że termin gadól (= wielki) został w późniejszym czasie dołączony do osób zajmujących się sprawami budowlano-re- montowymi w świątyni. Już za czasów Joasza zarząd finansami państwa i świątyni należały do tych właśnie osób (por.1 Krl 12,10-16). Narrator dtr zakładał więc znajomość przepisów finansowych, przypominając tylko niektóre z nich. W w. 9 jest tylko mowa o przetopieniu srebra przekazaniu go dozorcom robotników świątyni. Stąd można sądzić, iż ww. 6.7, w których mówi się także o innych sprawach dotyczących świątyni, mogą pochodzić z późniejszego opracowania i wtedy najprawdopodobniej zostały przejęte z 2 Krl 12,12b. 13.16. Rozszerzenie zaś w w. 5b można uważać za dodatkowe wyjaśnienie i naturalne zakończenie polecenia królewskiego, co pojawiło się także w w. 6.
8 Wówczas to arcykapłan Chilkiasz powiedział do pisarza Szafana: "Znalazłem księgę Prawa w świątyni Pańskiej". I dał Chilkiasz księgę Szafanowi, który ją czytał. 9 Następnie pisarz Szafan poszedł do króla i zdał mu sprawę z tego zdarzenia w słowach: "Słudzy twoi wybrali pieniądze znajdujące się w świątyni i wręczyli je kierownikom robót, nadzorcom świątyni Pańskiej". 10 I pisarz Szafan oznajmił królowi: "Kapłan Chilkiasz dał mi księgę" - i Szafan odczytał ją wobec króla. (2 Krl 22, 8-10)
W kontekście opowiadania o pracach renowacyjnych w świątyni zostało przedstawione najważniejsze wydarzenie w dziejach Jozjasza, a mianowicie znalezienie zwoju Prawa. W rzeczywistości prace renowacyjne, prowadzone za czasów Jozjasza, mogły przyczynić się do tego, iż schowane i zapomniane lub zagubione zwoje Prawa w czasie długich rządów Manassesa zostały teraz właśnie odnalezione. Ów zwój Prawa (hebr. sefer hatórah) oznaczał najprawdopodobniej część prawodawczą Księgi Pwt (12-26) wraz z Prawem Przymierza (Pwt 5,1-22), jak to wynikałoby z późniejszych wierszy w tej narracji (w. 10.13). Nazwą tórah określono także inne księgi tzw. Pięcioksięgu, czyli Pentateuchu Mojżeszowego, które były przechowywane zazwyczaj w pięciu zwojach (Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt) w świątyni Jahwe (por. Pwt 31,26; Joz 24,26). Być może, że jedna z tych ksiąg mogła przyczynić się już w czasach Ezechiasza do reform religijnych, a teraz, po długim okresie panowania bezbożnego Manassesa, przywróciła je na nowo w oparciu o te idee Księgi Prawa (w. 8b; por. 2 Krl 18,4-6). Chiląijjahu chciał, aby król, jako naczelny administrator świątyni (por. 2 Krl 16,12n), został natychmiast o tym powiadomiony. W przedstawionej narracji biblijnej było to związane z delegacją sekretarza królewskiego Szafana, która przybyła do wielkiego kapłana świątyni Chiląijjahu. Przy tej okazji nie tylko załatwiono sprawę przekazania pieniędzy na potrzebny remont świątyni, lecz również zapoczątkowano reformę religijną wśród ludu.
Dodatkowo historycy zwracają uwagę, że zwój znaleziony w świątyni prawdopodobnie nie obejmował całego Pięcioksięgu, lecz tylko część, ponieważ mógł być od razu przeczytany wobec zgromadzenia (232 ), gdy tymczasem na odczytanie Prawa za czasów Ezdrasza poświęcono wiele dni (Neh 818). Ponieważ treść odnalezionego dokumentu przemawiała bezpośrednio za reformą religijną» przeto mogła to być księga Deuteronomium. Deuteronomium zawiera pożegnalne przemówienia Mojżesza, w których prawodawca kładzie szczególny nacisk na zachowanie prawa, dlatego też w Łych przemówieniach jest przytoczone większa część z prawodawstwa zawartego w księdze Exodus rr. 20-23 i 34. Nie ma żadnych danych, że to był oryginał z czasów Mojżesza. Według opinii Ed-Naville’a, podczas budowy świątyni za czasów Salomona umieszczono w kamieniu węgielnym odpis prawa Mojżeszowego; przy restauracji ten dokument odnaleziono. Mniej prawdopodobne jest przypuszczenie, że egzemplarz odnaleziony był ukryty w czasie prześladowania religijnego za panowania Manassesa. Czasy bowiem Manassesa były niedawne, natomiast dokument posiadał pisownię archaiczną, tylko sekretarz królewski umiał go czytać.
11 Kiedy król usłyszał słowa księgi Prawa, rozdarł szaty. 12 Następnie król rozkazał kapłanowi Chilkiaszowi i Achikamowi, synowi Szafana, Akborowi, synowi Micheasza, pisarzowi Szafanowi i urzędnikowi królewskiemu Asajaszowi: 13 "Idźcie poradzić się Pana co do mnie, co do ludu i całego pokolenia Judy w związku ze słowami tejże znalezionej księgi. Bo wielki gniew Pański zapłonął przeciwko nam z tego powodu, przodkowie nasi nie słuchali słów tejże księgi, by spełnić wszystko, co jest w niej napisane". (2 Krl 22, 11-13)
Król był zaniepokojony w związku z tym, czego dowiedział się ze znalezionego w świątyni zwoju, ponieważ bał się kary, która została opisana za nie wypełnienie Prawa (por. np. Pwt 28,15-68). Jak to było w zwyczaju u Żydów, na znak oburzenia, lęku, trwogi, żalu król rozdarł szaty, Księga bowiem zawierała wskazania, o których lud nie tylko nie wiedział, lecz także ich nie wypełniał. Według zaś poglądów religijnych w ST nieznajomość przykazań nie zwalniała od kary za ich nieprzestrzeganie (por. 1 Sm 6,19; 14,37- 44; 2 Sm 6,6n itd.). Król, jako odpowiedzialny za lud, musiał bać się, iż nieznajomość tych praw, a zwłaszcza ich nieprzestrzeganie ściągnie na lud kary i nieszczęścia. Stąd król polecił, aby zasięgnięto rady Jahwe o nim, o jego ludzie i całym pokoleniu Judy, z uwagi na słowa owej znalezionej Księgi, która zapowiadała straszliwy gniew Boga. Wśród znanych osób, Szafana sekretarza królewskiego i wielkiego kapłana Chiląijjahu, do pięcioosobowej delegacji królewskiej, udającej się do prorokini Chuldy należeli, Achikam, syn Szafata, który za czasów Jojakima bronił proroka Jeremiasza (Jr 26,24), a także Akbor, o którym nie ma żadnych danych, poza tym, że jego syn należał do dostojników króla Jojakina (Jr 26,22; 36,12) oraz Asai, który został określony tu jako ebed-hammelek. Określenie to nie precyzuje dokładnie stanowiska, ani obowiązków wykonywanych na dworze królewskim, gdyż odnoszono je do ministrów, dworzan i innych osób, które były w służbie króla. Liczne izraelskie, edomskie i fenickie pieczątki potwierdzają, że urzędnicy królewscy, obok imienia podawali ten tytuł, „sługa króla” bez bliższych danych, dotyczących swej osoby
14 Kapłan Chilkiasz i Achikam, Akbor, Szafan i Asajasz udali się do prorokini Chuldy, żony Szalluma, syna Tikwy, syna Charchasa, strażnika szat. Mieszkała ona w Jerozolimie, w nowym mieście. Opowiedzieli jej, (2 Krl 22, 14)
Dlaczego owych pięciu członków delegacji królewskiej udało się po radę Jahwe do prorokini Chuldy, gdy w tym czasie działali tacy prorocy - pisarze, jak Sofoniasz (1.1). czy Jeremiasz (2-6)? Komentatorzy różnie wyjaśniają ten problem. Jedni mówią, że byli oni w tym czasie nieobecni w Jerozolimie. Drudzy, że byli mało znani. Natomiast A. Śanda i R. de Vaux mówią znów o specjalnym życzeniu króla, który bał się posyłać delegację do proroków Sofoniasza i Jeremiasza ze względu na niekorzystne dotychczasowe wyrocznie prorockie odnośne Judy za czasów Jozjasza (por. So 1. In; Jr 2-6). Król. poszukując rady u Jahwe i dokładnego zrozumienia Jego woli, podzielał także poglądy swoich czasów uważając, że prorockie słowo ma moc urzeczywistnienia się (por. 1 Krl 14.1-5). Stąd szukał on za wszelką cenę korzystnej dla siebie, swego kraju i państwa, wypowiedzi prorockiej.
Delegowani dostojnicy królewscy udali się do Chuldy. którą redaktor dtr nazywa „prorokinią i ..żoną stróża szat”. Przed Chuldą zostały nazwane prorokiniami: Miriam. siostra Aarona (Wj , Debora (Sdz 4.4). a także żona Izajasza (Iz 8.3). Drugie określenie ..żona stróża szat” występują także w 2 Krl 10. 22 i oznaczało przełożonego garderoby, tj. odpowiedzialnego za szaty i sprzęt liturgiczny w świątyni Baala w Samarii. Podobny urząd istniał najprawdopodobniej w świątyni Jahwe w Jerozolimie. Miejsce zamieszkiwania prorokini Chuldy, które w w. 14 określono jako „druga Jerozolima", należy identyfikować z ..nowym miastem” - dzielnicą na północno zachodnim obszarze Jerozolimy (So 1.10). które powstało najprawdopodobniej po zbudowaniu drugich murów miasta (2 Kri 17,6). Istnienie tych murów w czasach późno-królewskich potwierdzają resztki archeologiczne tych murów oraz znaleziska ceramiki z tych czasów.
15 a ona rzekła do nich: "Tak mówi Pan, Bóg Izraela: Powiedzcie mężowi, który posłał was do Mnie: 16 Tak mówi Pan: Oto sprowadzam zagładę na to miejsce i na jego mieszkańców - wszystkie wyroki księgi, którą czytał król judzki, 17 za to, że opuścili Mnie i składali ofiary kadzielne bogom obcym, drażniąc Mnie wszystkimi dziełami rąk swoich. Dlatego zapłonął mój gniew przeciw temu miejscu i nie zagaśnie. 18 A do króla judzkiego, który posłał was, aby radzić się Pana, powiecie w ten sposób: Tak mówi Pan, Bóg Izraela: Co do słów, które słyszałeś... - 19 Ponieważ ulękło się twoje serce i upokorzyłeś się przed obliczem Pana, słuchając tego, co wypowiedziałem przeciwko temu miejscu i mieszkańcom jego, iż staną się przedmiotem grozy i przekleństwa; ponieważ rozdarłeś szaty swoje i płakałeś przed obliczem moim, to również i Ja wysłuchałem [ciebie] - wyrocznia Pana! (2 Krl 22, 15-19)
Wyrocznia Chuldy rozpoczyna się znaną formułą: ..Tak mówi Jahwe. Bóg Izraela" (w. 15b. por. ww. 16.18.) która oznaczała, że rozstrzygnięcia prorokini pochodzą także od Boga. Zwrot zaś: „powiedzcie mężowi, który was do mnie przysłał” (w. 15c), wcale nie oznacza braku szacunku wobec króla, lecz prawdę, że wobec Boga wszyscy ludzie są równi.
Wątek dotyczący, ludu zawierający się zasadniczo w ww. 16-17 ma charakter zapowiedzi spełnienia wszystkich słów tej Księgi, którą czytał król Judy. Ponieważ opuścili Jahwe, a oddawali czcić obcym bogom Według przekazanych słów w w. 17 kura, jaka spotka lud jest nieodwracalna.
20 Oto Ja przyłączę cię do twoich przodków i będziesz pochowany spokojnie w swoim grobie. I oczy twoje nie ujrzą całej zagłady, jaką sprowadzam na to miejsce". A oni zanieśli tę odpowiedź królowi. (2 Krl 22, 20)
Druga część wyroczni (ww. 18-20) zawiera rady skierowane do króla. Jemu zostało poczytane jako dobro to, że przejął się zapowiedziami kary z odnalezionej Księgi Prawa i upokorzył się przed Jahwe (ww 19-20). Król nie będzie przeżywał okropności nieszczęść, jakie nadejdą niebawem. lecz będzie zaliczony do swoich przodków w pokoju i otrzyma godny króla pochówek (w. 20). W ST wierzono, że praojciec żyje dalej w swoich potomkach i ma udział w ich pomyślności i w bólu zarazem. Przejście kary na potomków, a nie na Jozjasza, ponieważ on zostanie wcześniej dołączony „do swoich ojców”: czyli umrze, przedstawił DtrP jako dobro, na które przez swoją postawę upokorzenia wobec Jahwe zasłużył ten władca. Tego rodzaju dobro zostało udzielone w ST tylko nielicznym osobom, ze względu na szczególne okoliczności i postawę upokorzenia (por. 1 Krl 11,35; 21.29; 2 Krl 20.19),
lit:
Longkammer H. 1-2 Księga Kronik, Wstęp, przekład z oryg., komentarz, Pallotinum, Poznań 2011
Łach S:Pismo Święte Starego Testamentu, Pallotinum, W-wa, 1973
Łach B:Pismo Święte Starego Testamentu, Księgi 1-2 Królów, Pallotinum, Poznań, 2007
Smolikowski P Bóg w historii, Gutenberg Print, W-wa, 1995
Ricciotti G., „Dawne dzieje Izraela”, PAX, W-wa, 1956
Millard A., Skarby czasów Biblii, Świat Książki, W-wa, 2000
Łach S., Księgi proroków mniejszych, Pallotinium, Poznań 1968
Kruszyński J., Pismo Święte Starego Testamentu, Lublin, 1938
http://www.biblestudytools.com/commentaries/jamieson-fausset-brown/1-kings/1-kings-19.html
Inne tematy w dziale Kultura
