Twórca systemu PESEL wziął nazwę z Księgi Królewskiej!!

¹ W chwili objęcia rządów Manasses miał dwanaście lat i panował pięćdziesiąt pięć lat w Jerozolimie. Matce jego było na imię Chefsiba. (2 Krl 21, 1)

 

Imię Manasses, tj. „doprowadzić do zapomnienia” (por. M. Noth, Die israeli­tischen Personennamen, zdaje się łączyć z chorobą Ezechiasza który umierając nie posiadał jeszcze potomka następcy tronu (2 Kri 20,2n). Przyjście na świat syna Manassesa uwolniłoby od troski króla i jego otoczenie. Panując 55 lat osiągnął Manasses wśród królów w Bi­blii najdłuższy okres panowania. Ponie­waż rozpoczął swe królowanie mając 12 lat, stąd do czasu pełnoletności w jego imieniu ktoś inny sprawował władzę.

 

² Czynił on to, co jest złe w oczach Pańskich - na modłę ohydnych grzechów tych ludów, które Pan wypędził przed Izraelitami. (2 Krl 21, 2)

 

Postępowanie religijne zostało ocenio­ne najsurowiej ze wszystkich władców Ju­dy. Narrator zarzucił królowi przede wszystkim to, że naśladował „obrzydliwo­ści ludów, które Jahwe wypędził przed synami Izraela” (w. 2). W tym wypadku dotyczyło to powrotu do zwyczajów kananejskich, które występowały stale wśród ludu w Izraelu od czasów Sędziów, a także tych, które były popierane przez córkę króla fenickiego i żonę Achaba, Izebel w Królestwie Północnym. Były one praktykowane także w Królestwie Południo­wym za rządów Jorama, Atalii i Achaza. Następnie za panowania Ezechiasza zo­stały one zabronione, aby znowu powró­cić w czasie rządów Manassesa.

 jasne, że w tych wszystkich działaniach król Manasses chciał przypodobać się Asyrii, chociaż w tekście biblijnym nie ma wyraźnie o tym mowy. W inskrypcjach asyryjskich pojawiają się często wzmianki o tym, iż ze względu na królów asyryjskich w krajach ościennych nie zapomniano o oddawaniu należnej czci bogom asyryjskim. Wyglądało to po­dobnie jak dawniej, gdy za Achaza czczo­no Jahwe, ale obok Niego także oddawa­no cześć innym bóstwom asyryjskim, w których to jednak lud widział powrót do bóstw kananejskich. Dokład­niejsze dane o rozmiarach tego kultu po­dał narrator w 2 Krl 23,4n, gdy poinformował o reformie religijnej króla Jozjasza.

 

³ Na powrót odbudował wyżyny, które zniósł jego ojciec, Ezechiasz. Wznosił ołtarze Baalowi i zrobił aszerę - tak jak robił Achab, król Izraela. Oddawał pokłon całemu wojsku niebieskiemu i służył mu. ⁴ Budował również ołtarze w świątyni Pańskiej, o której Pan powiedział: "W Jeruzalem kładę moje Imię". ⁵ Budował ołtarze całemu wojsku niebieskiemu na obydwóch dziedzińcach świątyni Pańskiej. ⁶ Przeprowadził syna swego przez ogień, uprawiał wróżbiarstwo i czary, ustanowił zaklinaczy i wieszczków. Mnóstwo zła uczynił w oczach Pana, tak iż Go pobudził do gniewu. (2 Krl 21, 3-6)

 

Urywek ten przypomina podobny w treści tekst dtr, zawierający informację o upadku Królestwa Północnego i dróg, które doprowadziły do niego (zob. 2 Krl 17,7-18a. 23). Mówiąc o tych samych przestępstwach, a miano­wicie o kulcie na wyżynach, o aszerach, kulcie gwiazd, przeprowadzeniu syna „przez ogień” i o wróżbach oraz czarach narrator dtr chciał pouczyć o niebezpie­czeństwach obcego kultu w Judzie, który dorowadził do takich samych nieszczęść, jakie spotkały już Samarię.

Zapoczątkowana reforma religijna przez Ezechiasza, która polegała głównie na usunięciu kultu na wyżynach i podkreś­leniu roli sanktuarium w Jerozolimie, nie znalazła kontynuatora w osobie króla Manassesa. Nie dbał on o scentralizowanie kultu Jahwe w Jerozolimie, lecz zezwalał, a nawet sprzyjał kultowi na wyżynach (w. 3a; por. 1 Krl 3,2; 14,14-16; 16,30-33). Zło kultu „na wyżynach wynikało nie tylko z tego, że sprzeciwiało się prawu jedności kultu, lecz było połączone z kul­tem obcych bóstw, o jakich wspomina autor biblijny w w. 3b: Baala i Aszery, nawiązując do prapoczątków tego kultu w okresie panowania Achaba i jego pro­pagatorki Izebel (por. wyż.).

Najprawdo­podobniej w największym stopniu z wpły­wów asyryjskich pochodzi, wspomniany przez narratora w w. 3b, kult „zastępów niebieskich’’ (2 Krl 17,16). Był to kult gwiazd, którego wyraźnie zabraniało Pra­wo ST (Pwt 4,19; 17,3). Został on wpro­wadzony w Judzie najprawdopodobniej wtedy, gdy królowie tego państwa stali się lennikami Asyrii (por. Jr 8,2). Narrator widział jednak największe zło w tym, że Manasses kazał umieścić w świątyni Jahwe także ołtarze innym, obcym bóstwom. Dla asyryjskiego kultu „Zastępów niebieskich” wybudował on nawet ołtarze, które umieś­cił na obydwu dziedzińcach świątyni. W narracji o świątyni Salomona jest mowa tylko o jednym dziedzińcu, który w 1 Krl 6,36 został nazwany „górnym” (Jr 36,10), albo „wewnętrznym dziedzińcem”, a który znajdował się wg 1 Krl 8,64 przed świąty­nią. Według jednych komentatorów w tym wypadku pod nazwą drugiego dziedzińca trzeba rozumieć także otoczenie nie tylko przed świątynią, aż do pałacu królews­kiego, lecz także wokół całej świątyni i przed pałacem. W 1 Krl 7,12 nazywa się go „wielkim dziedzińcem”. Według zaś innych mówi się o możliwości pewnych zmian i rozbudowy wokół świąty­ni Salomona do czasów Manassesa, tak że „wewnętrzny dziedziniec” z 1 Krl 6,36 mógł być skrócony, a w tym miejscu zbudo­wano tzw. „dziedziniec zewnętrzny”.

W w. 6 jest mowa o dwóch wykrocze­niach Manassesa, które także łącznie wy­mienia się w tekstach 2 Krl 17,17 i Pwt 18,10, a mianowicie o „przeprowadzeniu swego syna przez ogień” i o niewłaściwych metodach w poszukiwaniu wiadomości o przyszłości.

Tragiczny zwyczaj ofiary ze swoich dzieci, jak wynika z 2 Krl 23,10, był w tych czasach szeroko rozpowszech­niony także wśród ludu. Pierwszy raz jest o nim mowa w ST za panowania króla Achaza (2 Krl 16,3).

Nadto w w. 6 jest mowa o niewłaś­ciwych metodach dowiadywania się przy­szłości przez wróżby i losy (por. 2 Krl 17,17). Jako trzecią metodę dowiadywa­nia się przyszłości wymienia się w tym wierszu zmarłych, którzy jako media stają się w ręku tzw. wywoływaczy duchów zmarłych (hebr. jid' eonim) źródłem infor­macji o przyszłości. Skorzystał z tej meto­dy Saul w czasie wojny z Filistynami, gdy udał się do wróżki z En-Dor (1 Sm 28,7- 19). W ST tego rodzaju formy mantyki były piętnowane przez Prawo, ponieważ łączyły się z odejściem od Jahwe (Pwt 18,11; por. Kpł 19,31; 20,6.27; Iz 8,19; 19,3). O rzeczy przyszłe można było tylko pytać kapłanów i proroków, którzy wyjaś­niali je w imieniu Jahwe (por. 2 Krl 17,17).

 

⁷ Posąg Aszery, który sporządził, postawił w świątyni, o której Pan powiedział do Dawida i do syna jego, Salomona: "W świątyni tej i w Jeruzalem, które wybrałem ze wszystkich pokoleń Izraela, kładę moje Imię na wieki. ⁸ I już nie dopuszczę, by noga Izraelitów poszła na tułaczkę z dala od ziemi, którą dałem ich przodkom - o ile tylko będą pilnie przestrzegali wszystkiego, co im przykazałem, oraz całego Prawa, które im nadał sługa mój, Mojżesz". ⁹ Lecz oni nie słuchali, a Manasses wprowadził ich w błąd, tak iż czynili większe zło aniżeli narody pogańskie, które Pan wytracił przed Izraelitami. (2 Krl 21, 7-9)
 

W w. 7 jest mowa o „rzeźbie”, „podobiźnie” (hebr. pesel), którą Manasses polecił postawić w świątyni. Narrator biblijny różnicuje wyraźnie, przez to określenie Aszery jako rzeźby (podobizny), zwykły symbol w postaci steli (massebah), tj. ka­mienia, który symbolizował bóstwo rodza­ju męskiego, czy też w postaci oskórowane­go pala lub pnia, poświęconego bóstwu rodzaju żeńskiego (por. 1 Krl 14,23). We­dług narratora tego rodzaju czynność nie tylko sprzeciwiała się zakazowi odda­wania czci obcym bóstwom, lecz także prawu zakazującemu czynienia podobizn i rzeźb (Wj 20,4; Pwt 5,8). Nadto postawie­nie tej rzeźby Aszery w świątyni, która była zbudowana jako jedyne miejsce kultu Jah­we (2 Sm 7,13; 1 Kri 9,3) wyraźnie sprzeci­wiało się woli Jahwe, którą On powtórzył swoim sługom Dawidowi i Salomonowi (w. 7b). Wraz z troską o zapewnienie jedynego kultu dla Jahwe w świątyni zostało umoc­nione zapewnienie o trwaniu Świętego Mia­sta, Jerozolimy i jego mieszkańców na tej ziemi (w. 8). Manasses okłamał lud, wpro­wadzając go na drogę bałwochwalstwa i nieposłuszeństwa Prawu Mojżeszowemu, tak że postępował on „gorzej niż ludy, które Jahwe wypędził przed synami Izrae­la” (w. 9).

 

¹⁰ Wtedy Pan powiedział przez sługi swoje - proroków - te słowa: ¹¹ "Ponieważ Manasses, król judzki, popełnił te ohydne grzechy - gorsze zło aniżeli wszystko, co czynili Amoryci przed nim - i nawet Judę doprowadził do grzechu przez swoje bożki, ¹² przeto tak mówi Pan, Bóg Izraela: Oto Ja sprowadzam zagładę na Jeruzalem i na Judę, tak iż wszystkim, którzy o tym usłyszą, zadzwoni w obu uszach. ¹³ Rozciągnę nad Jeruzalem sznur [zniszczenia] Samarii i pion domu Achaba. I wytrę Jeruzalem, tak jak wyciera się miskę, a po wytarciu obraca się dnem do góry. ¹⁴ Odrzucę resztę mego dziedzictwa, wydam je w ręce nieprzyjaciół, tak iż staną się łupem i pastwą wszystkich swoich wrogów, ¹⁵ ponieważ czynili to, co jest złe w moich oczach, i obrażali Mnie od chwili wyjścia ich przodków z Egiptu aż do dnia dzisiejszego". (2 Krl 21, 10-15)
 

Wiersze te zawierają zapowiedź kary, jaką Jahwe skierował do ludu za pośred­nictwem proroków (nebi‘im). Liczba mno­ga „proroków" zwraca uwagę, że te zapo­wiedzi były skierowane do ludu wielokrot­nie w historii Izraela i Judy (por. 2 Krl 17,13). W zdaniu wprowadzającym w w. 11 została połączona zapowiedź kary z grzechami Manassesa, który „postępo­wał gorzej, niż to czynili przed nim Amo­rejczycy. Przez swoje bożki doprowadził on do grzechu także Judę” (w. llb). Dal­sze zdania tej przepowiedni prorockiej mó­wią już tylko o grzechach ludu.

 w. 12 w podanych groźbach poucza się, że nieszczęście, które spadnie na Jero­zolimę i Judę będzie sądem i karą. Te groźby wydadzą owoce nawrócenia i od­nowy, jak głos zwiastujący wiadomość wstrząsającą, od której „dzwoni w oby­dwu uszach” (por. 1 Sm 3,11; Jr 19,3).

W w. 13 zaś pojawiły się dwa porów­nania, a mianowicie budowlanego sznura i poziomicy, narzędzi murarskich, które zwracają uwagę, iż Bóg dopuści do zbu­rzenia Jerozolimy, podobnie jak pozwolił na zburzenie Samarii, i na wymordowanie rodu Achaba. „Sznur i poziomica" jako narzędzia budowlane przy wznoszeniu no­wego domu, staną się narzędziami znisz­czenia (por. Iz 34,11; Lam 2,8). Jako trzecie porównanie zwiastujące zniszczenie i uprowadzenie ludności do niewoli pojawia się w tej wyroczni w w. 13 także obraz wzięty z życia codziennego. Jak talerze czy misy, które należy umyć i wytrzeć, a na­stępnie odwrócić dnem do góry, aby spły­nęły ostatnie krople wody, tak również stanie się z Jerozolimą i z jej mieszkań­cami. W w. 14 pojawia się dalsze wyjaś­nienie ukarania Jerozolimy, a mianowicie: „porzucę resztę mego dziedzictwa”. Zwrot ten występuje u Jr 12,7 jednak bez terminu „reszta” (por. 2 Krl 19,31). Po upadku Izraela zostało jeszcze pokolenie Judy jako Reszta ludu Jahwe i ona zostanie także wydana w „ręce wrogów i stanie się łupem i pastwą wszystkich swych nieprzyjaciół” (w. 14bc).

W. 15 stanowi jakby podsumowanie tej wyroczni, gdyż jeszcze raz podkreślono, iż nieszczęście jakie spotka Judę będzie spowodowane tym, że Izraelici ob­razili Jahwe „od dnia, w którym ich oj­cowie wyszli z Egiptu, aż do tej chwili” (w. 15). Na ile można przywołać dokumenty klinowe na potwierdzenie historyczności epizodu o niewoli, nie jest wolne od różnych zastrzeżeń. Niemniej jednak jest mowa o jakimś „Mi-na-si-e królu Jo-u-di” (Judy?), który płacił daniny królom Asyrii. Pewne także jest, że w roku 652 Szamaszumukin z Babilonu zbunto­wał się przeciw Asyrii i szukał sprzymie­rzeńców wśród królów Amurru. Do nich trzeba by także zaliczyć Manassego. Mogło to przyczynić się do inwazji Assurbanipala na Judę. Kiedy został on królem Babilonu mógł prawdopodobnie mniej niebezpiecznym wrogom dać pewną wol­ność. To tłumaczyłoby powrót Manassego do Jerozolimy.

 

¹⁶ Nawet krew niewinną przelał Manasses w tak ogromnej ilości, iż napełnił nią Jerozolimę od krańca do krańca - oprócz grzechów, w które wciągnął Judę, czyniąc to, co jest złe w oczach Pańskich. (2 Krl 21, 16)

 

Za Manassesa i jego długoletniego pa­nowania została prawie unicestwiona refo­rma religijna narodu, nad którą pracowali tak usilnie król Ezechiasz i prorok Izajasz. Niewinna krew, która została wtedy roz­lana, obficie dotyczyła niesprawiedliwych wyroków sądowych, najprawdopodobniej także prześladowań tych, którzy byli zwią­zani z królem Ezechiaszem i prorokiem Izajaszem, jako zwolennicy tej reformy.

Według żydowskiej tradycji (B.Sanhédrin103b; MartyriumIsaiae 5,2-14; por. Hbr 11,37) Izajasz miał ponieść śmierć męczeń­ską właśnie za czasów panowania Manas­sesa. Został on przecięty drewnianą piłą. W 2 Km (33,12-16) jest mowa o nawró­ceniu Manassesa i reformie religijnej, ja­kiej rzekomo miał patronować pod koniec życia.

 

¹⁷ A czyż pozostałe dzieje Manassesa, wszystkie jego czyny i grzechy, które popełnił, nie są opisane w Księdze Kronik Królów Judy? ¹⁸ I spoczął Manasses ze swymi przodkami, i pochowany został w ogrodzie swego domu, w ogrodzie Uzzy, a syn jego Amon został w jego miejsce królem. (2 Krl 21, 17-18)

 

Zakończenie dtr jak zwykle odwołuje się do źródeł w w. 17, tj. w 2 Kri do „Kronik królów Judy”, a w paralelnym tekście (2 Km 33,18) jest mowa o „Kro­nikach królów Izraela” i o modlitwie króla Manassesa po nawróceniu. Natomiast w w. 18 jest mowa o pogrzebie Manassesa. Nie spoczął on w Mieście Dawidowym, jak inni królowie, lecz w ogrodzie swego pałacu o nazwie Uzza. Już przy Ezechiaszu w 2 Krn (32,33) można było zauważyć zmianę informacji o pogrzebie, a miano­wicie, pochowano go „przy wejściu do grobów synów Dawida”.

Manassesa pochowano, podobnie jak później jego syna Amona (w. 26), w ogro­dzie Uzza, który był położony w pobliżu wsi Silwan (Sziloe), na dolnym zboczu góry Oliwnej. Na­zwa zaś Uzza (hebr. Uzza') stanowi skrót imienia własnego Uzzija, tj. Azariasza (por. 2 Krl 15,1).

lit:

Longkammer H. 1-2 Księga Kronik, Wstęp, przekład z oryg., komentarz, Pallotinum, Poznań 2011

Łach S:Pismo Święte Starego Testamentu, Pallotinum, W-wa, 1973

Łach B:Pismo Święte Starego Testamentu, Księgi 1-2 Królów, Pallotinum, Poznań, 2007

Smolikowski P Bóg w historii, Gutenberg Print, W-wa, 1995

Ricciotti G., „Dawne dzieje Izraela”, PAX, W-wa, 1956

Millard A., Skarby czasów Biblii, Świat Książki, W-wa, 2000

Łach S., Księgi proroków mniejszych, Pallotinium, Poznań 1968

Kruszyński J., Pismo Święte Starego Testamentu, Lublin, 1938

http://www.biblestudytools.com/commentaries/jamieson-fausset-brown/1-kings/1-kings-19.html