Dawid: klnę się że do rana zarżnę każdego kto moczy ścianę!!

¹ Tymczasem umarł Samuel. Wszyscy Izraelici zebrali się, by go opłakiwać, i pochowali go w jego posiadłości w Rama.(1 Księga Samuela 2, 1)

     Dawid zaś wyruszył i udał się na pustynię Paran. ² Żył w Maon pewien człowiek, który miał posiadłość w Karmelu. Był to człowiek bardzo bogaty: miał trzy tysiące owiec i tysiąc kóz. Zajęty był właśnie strzyżeniem owiec w Karmelu. ³ Człowiek ten nazywał się Nabal, a jego żona Abigail. Była to kobieta mądra i piękna, mąż natomiast był okrutny i występny; był Kalebitą.(1 Sm 2, 2-3)

 

      Opowiadanie 1 Sm 25, 2-44 ma walory rzeczywistego artyzmu. Oprócz pięknej budowy całości przedstawia wspaniale poszczególne postacie i je charakteryzuje.

            Maon to miejscowość, w której Saul odniósł zwycięstwo nad Amalekitami, i na pamiątkę tego wy­darzenia kazał wystawić sobie pomnik (15, 12). Należy przyjąć, że w owym „ogrodzie” (Karmelu) znajdowała się tylko część bogactwa Nabala, reszta zaś trzody wypasana była na innych terenach — może nawet dość daleko na południe. Odbywa­ło się strzyżenie owiec w Karmelu. Zajęcie to u pasterzy obchodzono ra­dośnie, było to przecież zbieranie plo­nów.

      Właścicielem tej wielkiej liczby owiec i kóz był Nabal. Imię to wy­jaśni później żona Nabala: nabal, tzn. człowiek, w którym jest wiele niepra­wości (w. 25). Słowo to w różnych miejscach w Piśmie św. ma takie zna­czenie, choć wyrażone w różnych od­cieniach i różnym nasileniu. Oznacza ono człowieka w położeniu upokarza­jącym (Przp 17, 7) albo tego, który popadł w biedę (Jr 17, 11), albo niego­dziwego, bez czci (2 Sm 3, 33; 13, 13), wzgardzonego (Jb 30, 8) lub nieuży­tecznego (Przp 17, 21; 30, 22). Okre­śla także człowieka ograniczonego pod względem umysłowym, co się uwydatnia przede wszystkim w spo­sobie myślenia, mówienia czy działa­nia (Iz 32, 5 n, Jb 2, 10; Ps 14, 1; 53, 2.

        Nabal był Kalebitą, należał więc do plemienia Judy przez Kaleba kenezejczyka. Nie można jednak pominąć milczeniem faktu, że w LXX wyraz kaleb prze­łożony został przez kunikos —„po­dobny do psa, zrzędny, gburowaty” (por. Z. Abramowiczowa, Słownik grecko-polski, Warszawa 1960, II, 173). Tłumacz więc nie widział tutaj nazwy rodu, z którego Nabal się wywodził, lecz wyraz kaleb rozumiał, podobnie jak w 1 Sm 24, 15 (por. 17, 43; 2 Sm 3, 8), jako określenie wzgardliwe (keleb — pies).

      W przeciwieństwie do Nabala żona jego, Abigail (hebr. ’abigajil), była osobą godną pochwały. Autor nazy­wa ją „mądra i pięk­na”, albo raczej — rozsądna i o bar­dzo pięknym wyglądzie. Również jej imię jest przeciwień­stwem imienia jej męża. Abigail zna­czy: „mój ojciec (Bóg mój) jest rado­ścią”. Takie imię miała również sio­stra Dawida a żona Jitry (2 Sm 17, 25).

4 Kiedy Dawid posłyszał na pustyni, że Nabal strzyże swe owce, 5 wysłał do niego dziesięciu młodzieńców, mówiąc im: "Idźcie do Karmelu, udając się do Nabala; pozdrowicie go ode mnie. 6 Powiedzcie memu bratu: Pokój niech będzie z tobą, pokój w twym domu i we wszystkim, co do ciebie należy! 7 Słyszałem właśnie, że u ciebie jest pora strzyży. Gdy twoi pasterze przebywali wśród nas, my nie sprawiliśmy im żadnej przykrości, nic im też nie zginęło, jak długo przebywali w Karmelu. 8 Pytaj zresztą sług twoich, to ci powiedzą. Darz więc życzliwością młodzieńców: przybyliśmy tu bowiem w dzień uroczysty. Zechciej użyczyć, co masz pod ręką, sługom twoim i synowi twemu Dawidowi".(1 Sm 2, 4-8)

       Wysłańcy mieli się udać do Karmelu, czyli do miej­scowości, gdzie znajdowały się bogactwa Nabala, a nie do Maon, gdzie stale mieszkał. Następnie mie­li oni pozdrowić Nabala słowem salóm, które zawiera życzenie wszystkiego, co dobre: powodzenia, szczęśli­wości, pokoju. Była to po prostu for­muła pozdrowienia, jakiej używano przy spotkaniu. Pozdrowienie to jed­nak, zgodnie ze zwyczajami Wschodu, nie ograniczyło się tylko do wypowie­dzenia słowa salom. Wysłańcy mieli wspólnie wyrazić życzenie: Niech żyje! (kóh lehaj), mieli winszować wszy­stkiego, co dobre, nie tylko Nabalowi, ale też i jego domowi, i wszystkim, którzy w nim przebywają.

       Racją prośby był fakt, że ludzie Dawida nie wyrządzali pasterzom Nabala żadnej krzywdy, że z jego własności ,,nic nie zginęło, jak długo przebywali w Kar­melu”. Działo się tak dlatego, iż w ochronie mienia Nabalowego ludzie Dawida pomagali jego sługom. Paste­rze Nabalowi mogą o tym świadczyć najlepiej, gdyż oni bezpośrednio sty­kali się ż ludźmi Dawida i korzystali z ich usług.

       Dawid wybrał dzień uroczysty na przedstawienie swej prośby. Dosłow­nie określa autor ten dzień dniem dobrym (jóm tób). Pierwotne wyrażenie jóm tób ozna­czało „dzień obfitości”, z tego zaś zna­czenia wytworzyło się pochodne: w ogóle dzień uroczysty, jakim dla Nabala był dzień strzyżenia owiec. W takim dniu, jak się można spodziewać, łatwiej jest komuś skutecznie przedstawić swe prośby. Dawid nazwał się przez usta swoich sług „synem” w stosunku do Nabala (ul^cbin^cka l^edawid). Jest to formuła grzecznościowa (por. 2 Krl 8, 9, gdzie król syryjski nazywa się sy­nem Elizeusza proroka; także Sdz 17, 10; 2 Krl 6, 21; 13, 14.

⁹ Młodzieńcy Dawida przyszli i powtórzyli Nabalowi wszystkie te słowa w imieniu Dawida i w milczeniu oczekiwali [odpowiedzi]. ¹⁰ Nabal tymczasem dał sługom Dawida taką odpowiedź: "Któż to jest Dawid? Któż to jest syn Jessego? Teraz jest dużo sług takich, którzy porzucają swego pana. ¹¹ A więc mam wziąć mój chleb, wodę, mięso nagotowane dla strzygących i dać je ludziom, o których nie wiem nawet, skąd są?" (1 Sm 2, 9-11)

     Odpowiedź Nabala na prośbę Dawida wskazuje wyraźnie, iż właści­ciel stada owiec i kóz zna sytuację, w jakiej się znalazł Dawid. Opowiada się wyraźnie za Saulem, gdy ze wzgar­dą pyta, któż to jest Dawid, kto to jest syn Jessego. Nabal uważa za bezcelo­we wspieranie ludzi Dawida tym, co posiada: chlebem, wodą i przygotowa­nym na ucztę dla pasterzy mięsem. Tekst hebrajski stanie się bardziej zrozumiały, gdy się weź­mie pod uwagę fakt, że wydarzenie ma miejsce na terenach, gdzie trudno jest o wodę. Niewierna żona Ozeasza proroka otrzymała od męża chleb i wodę (por. Oz 2, 7).

       Czyż ma on wziąć chleb, wodę i mię­so strzygącym u niego owce, a dać je ludziom, o których nie wie nawet, skąd pochodzą? Wyrażenie mizzeh hemmah nie oznacza wcale, że wy­słańcy Dawida zjawiają się u Nabala po raz pierwszy i że są nieznani. W ten sposób Nabal wyraża tylko swoje niezadowolenie, niechęć w stosunku do tych ludzi. W wypowiedzi Chry­stusa zapisanej u Łukasza (13, 35-27) można przeczytać, że usiłujący dostać się przez bramę do królestwa usłyszeć mogą słowa pana domu: „Nie wiem, skąd jesteście. A wtedy zaczniecie mówić: przecież jedliśmy i piliśmy z tobą i na ulicach naszych nauczałeś. Lecz on odpowie: Powiadam wam, nie wiem, skąd jesteście. Odstąpcie ode mnie wszyscy, którzy dopuszcza­cie się nieprawości”. Podobnie też wyraża się Nabal. Różnica polega je­dynie na tym, że ludzie Dawida nie zasłużyli na taką odprawę.

 

¹² Młodzieńcy Dawida udali się w drogę powrotną. Przyszedłszy powiadomili go o całej rozmowie. ¹³ Dawid wtedy dał rozkaz swym ludziom: "Niech każdy przypasze miecz!" I wszyscy przypasali sobie miecze. Dawid również przypasał sobie miecz. Potem około czterystu ludzi wyruszyło z Dawidem na czele, dwustu zostało przy taborze. (1 Sm 25, 12-13)

              Każdy z około czterystu uczest­ników tej wyprawy przy pasać ma miecz. Wyposażenie takiego oddziału w miecze wskazuje, że nie byli to wcale ludzie słabi, kryjący się tylko w niedostępnych terenach pustyni. Ludzie Dawida używali prawdopo­dobnie mieczów żelaznych, jakimi po­sługiwali się Filistyni. Wnioskować można o tym stąd, że współpracowali nawet przez czas jakiś z sąsiadami z zachodu (r. 27), Filistyni znali już wyroby żelazne, używali broni z żelaza, mieli nawet monopol w tym względzie na terenie Palestyny (por. 1 Sm 13, 22). Tak wyposażeni ludzie Dawi­da mogli być groźni dla każdego.

¹⁴ Tymczasem jeden ze sług zawiadomił Abigail, żonę Nabala: "Dawid przysłał posłańców z pustyni, aby pozdrowili naszego pana, a on rzucił się na nich. ¹⁵ A przecież ci ludzie byli dla nas bardzo dobrzy, a jak długo z nimi krążyliśmy przebywając na polu, nie doznaliśmy żadnej przykrości i nic nam nie zginęło. ¹⁶ Byli nam murem ochronnym tak w nocy, jak i w dzień przez cały czas wspólnego pobytu, gdyśmy paśli trzodę. ¹⁷ Musisz więc rozważyć i rozejrzeć się, co począć, gdyż postanowiono zagładę dla naszego pana i dla całego jego domu. Tymczasem on jest zbyt zły na to, by z nim pomówić".( 1 Sm 2, 14-17)

 

    Sługa do­strzegł on niewłaściwość takiego po­stępku. Równocześnie wystawił chlub­ne świadectwo ludziom Dawida, skoro stwierdził, że byli przyjaźnie ustosun­kowani do sług Nabala i chronili jego dobytek. Byli „murem (homah) ochronnym tak w nocy, jak i w dzień”. Metafora muru jest znana u wszyst­kich narodów. Ten metaforyczny sens mają np. imiona nadawane przez Asyryjczyków: Abu-duri, Ahu-duri, Istar-duri: ojciec-, brat-Isztar jest mo­im murem.

 

¹⁸ Abigail wzięła więc szybko dwieście chlebów, dwa bukłaki wina, pięć przyrządzonych owiec, pięć sea prażonych ziaren, sto gron rodzynków i dwieście ciastek figowych. Objuczyła tym osły ¹⁹ i powiedziała swym sługom: "Wy idźcie przede mną, a ja podążę za wami". Przed swym mężem Nabalem nie przyznała się do tego.(1 Sm 2, 18-19)

                 Abigail chcąc uprzedzić odwet Dawida i jego towa­rzyszy zamierzała nie dopuścić do skutków nieroztropnego postępowania swego męża. Wzięła przede wszystkim dwieście chlebów, które wypiekano zwykle z mąki jęczmiennej (pszenna była luksusem) w formie placków. Można je było ułożyć w stos na stole pokładnym (por. Wj 25, 23-28; Lb 4, 7). Drugim darem było wino, które przetrzymywano w bukłakach. Abigail zabrała dwa bukłaki, których wielkość trudno określić, oraz pięć należycie przyrządzonych owiec. Chodzi najprawdo­podobniej o mięso, o którym mówił Nabal (w. 11), przygotowane dla strzy­gących. Ponadto Abigail zabrała pięć se'im prażonej pszenicy. Wyraz s’ah znaczy: miara zawierająca 1/2 efy, która ma 45 litrów. Pięć s^e’im obejmowałoby 75 litrów.

      Żona Nabala zabrała więc wcale niemałą ilość prażonego ziarna psze­nicy (zob. Kpł 23, 14; 1 Sm 17, 17; Sm 17, 28; Rt 2, 14);.Nie wyczerpuje się na tym liczba darów zabranych przez Abigail dla Dawida. Wzięła ona jesz­cze sto kiści suszonych na słońcu wi­nogron. Ponadto obarczyła swe osły dwoma setkami tabliczek suszonych fig. Figi, które się pragnie zmagazyno­wać na zimę, po wysuszeniu na słoń­cu ubija się na masę, co umożliwia dłuższe ich przechowywanie. Być może i winogrona wysuszone na słońcu przechowywano w podobny sposób.

       Przygotowane prezenty złożono na osły i wybrano się w drogę ku Dawi­dowi. Abigail znów postępuje roz­tropnie, kiedy nakazuje iść sługom przed sobą. Jest to pociągnięcie psy­chologiczne: przeciwnik nie uderzy na winnego, gdyż zatrzyma się na da­rach. Ułagodzony nimi nie jest już, tak niebezpieczny. Metodę taką za­stosował już Jakub, kiedy się miał spotkać z Ezawem (Rdz 32, 14-21). Drugim roztropnym pociągnięciem Abigail było zatajenie całego planu przed Nabalem.

²⁰ Gdy siedząc na ośle zjeżdżała niewidoczną stroną góry, właśnie Dawid i jego ludzie zstępowali ku niej. I spotkała ich. ²¹ Tymczasem Dawid mówił sobie: "Na darmo strzegłem na pustkowiu całego dobytku jego, tak że nic nie zginęło, co posiadał, bo odpłacił mi złym za dobre. ²² Niech to uczyni Bóg Dawidowi i tamto dorzuci, jeśli do rana zostawię cokolwiek z jego własności, choćby jednego chłopca".(1 Sm 25, 20-22)

      Obraz przedstawiony w tym zdaniu jest typowy dla środowiska Palestyny. Osioł był i jest nadal na Wschodzie środkiem przewożenia to­warów i ludzi. Był on wierzchowcem również i dla kobiet (por. Wj 4, 20; Joz 15, 18). Mogłoby się wydawać rze­czą dziwną, że żona Nabala jechała na nim ścieżką górską, która wprawdzie stanowiła jakiś znany i uczęszczany szlak, ale trudny do przebycia dla zwierząt jucznych czy pociągowych. Z tych to zwierząt osioł stanowi osobli­wy wyjątek. Szlakami, gdzie z tru­dem porusza się wielbłąd czy koń, gładko przechodzi osioł, gdyż jest nie tylko mniejszy, ale też jego kopyta dobrze trzymają się skalistego podło­ża. I dziś można to jeszcze zaobser­wować w Palestynie.

      W formule zaklęcia Dawida znalazło się również charakterystycz­ne stwierdzenie: „jeśli do rana zosta­wię... choćby jednego, który moczy ścianę”. Dawid wypowiada tu w spo­sób obrazowy swoje postanowienie zniszczenia wszystkiego, co żywe, w domu Nabala, a zwłaszcza ludzi – jest tu aluzja do psa – w odniesieniu do ludzi oznacza człowieka najniższego – aż do ostatniego niewolnika, nikomu nie przebaczy.

 

²³ Kiedy Abigail spostrzegła Dawida, szybko zsiadła z osła i upadłszy na twarz przed Dawidem, oddała mu pokłon aż do ziemi. ²⁴ Rzuciwszy się do jego stóp rzekła: "Panie mój! Niech na mnie spadnie wina! Pozwól jednak służebnicy twej przemówić do ciebie, wysłuchaj słów twej służebnicy! ²⁵ Niech pan mój nie zwraca uwagi na tego nicponia Nabala, bo on jest jak jego imię "Nabal" oznacza, że w nim jest [wiele] głupoty, ja zaś, twoja służebnica, nie widziałam sług mojego pana, których przysłałeś. (1 Sm 2, 23-25)

      Przemówienie do Dawida rozpoczyna od prośby, aby nie zwra­cał uwagi na to, czego dokonał Nabal. Hebrajska wypowiedź jest bogatsza w tym miejscu niż to, co oddaje tłuma­czenie: Niech z łaski swej nie wraca pan mój do serca swojego (i niech nie rozważa) o tym człowieku Beliala, (niech nie powraca) do Nabala, gdyż jak jego imię, tak on, Nabal, imię je­go i nieprawość jest w nim.

²⁶ A teraz, panie mój, na życie Pana i twojej duszy, skoro powstrzymał cię Pan od rozlewu krwi i pomsty dokonanej na własną rękę, tak oby twoi wrogowie i wszyscy, którzy życzą mojemu panu nieszczęścia, podobni się stali do Nabala. ²⁷ A oto upominek, który przyniosła twoja służebnica panu swemu. Niech go podadzą sługom chodzącym za moim panem! ²⁸ Daruj łaskawie winę twej służebnicy; z pewnością Pan zbuduje panu mojemu dom, który będzie trwały, gdyż pan mój toczy boje Pańskie. Dlatego nie spotka cię nieszczęście przez całe życie. (1 Sm 2, 26-28)

 

      Następnie żona Nabala przed­stawia Dawidowi przywiezione dary. Nie zostały one wymienione. Abigail nazwała się wobec Dawida siphhat^eka, tj. niewolnicą przeznaczoną do naj­niższych posług wobec pana i pani, a nie ’amah — „służącą”; tak nazywał męż­czyzna, rozmawiający z drugim męż­czyzną, nawet swą własną żonę (por. Sdz 19, 19). Ta właśnie siphhah, nie­wolnica Dawida, przyniosła już nie wodę swojemu panu, co było jej nor­malną czynnością (wskazuje na to sama nazwa), lecz także pożywie­nie dla jego sług (n^e‘arim — „mło­dzieńcy”).

       Od razu przy tym wypo­wiada pod jego adresem życzenie po­myślności za czyn wspaniałomyślny. Życzy Dawidowi trwałości jego domu (bajit ne’eman), a motyw takiego bło­gosławieństwa tkwi w tym, że pro­wadzi on wojny (milhamot) Jahwe (por. 18, 17). Wyrażeniemilhamot Jahwe — to wojny prowadzone z wrogami Izraela, a nie z wrogami oso­bistymi, jak to czynił Saul. Wojny takie miały swój przewidziany rytuał rozpoczęcia, prowadzenia i zakończe­nia. Opiewała je specjalna epopea ludowa, zwana „Księgą wojen Jahwe” (por. Lb 21, 14), która niestety zaginęła.

     Nieszczę­ścia nie dosięgną Dawida, bo „dusza pana mojego będzie dobrze zamknięta w woreczku żyjących Jah­we (bis^erór hahajjîm)’. Wyraz s^erór oznacza w rzeczywistości woreczek na przechowywanie srebrnych pieniędzy (Rdz 42, 35; Ag 1, 6; Jb 14, 7; Przp 7, 20) lub skrzynkę na mirrę (Przp 1, 13). Jak przedmioty w woreczku są bezpieczne, tak i człowiek, jego „du­sza” (nefes), przechowana będzie przez Jahwe, tzn. że życie Dawida, mimo wielu wrogów, nie będzie na­rażone na niebezpieczeństwo.

²⁹ Jeśli natomiast ktoś powstanie, aby cię prześladować i czyhać na twe życie, niech dusza pana mojego będzie dobrze zamknięta w woreczku życia u Pana, Boga twojego, życie zaś wrogów niech wyrzuci przy pomocy wydrążenia procy. ³⁰ A kiedy Pan spełni panu mojemu wszystko dobre, co przyobiecał, i ustanowi cię władcą Izraela, ³¹ niech nie będzie wtedy dla ciebie skrupułem i wyrzutem sumienia u pana mego to, żeś rozlał krew niewinną i że wymierzyłeś sobie sprawiedliwość na własną rękę. A kiedy Pan łaskawy będzie dla mego pana, przypomnisz sobie swoją służebnicę". (1 Sm 2, 29-31)

      Bóg strzeże go bowiem jak drogocennej perły w wo­reczku. Dotyczy to życia tu na ziemi. Izraelici jednak używali podobnego zwrotu również na nagrobkach. Umieszczali na nich pierwsze słowa zdania: „niech dusza jego zostanie umieszczona w pudełku życia^;’ (bis'rór hahajjim), tak jak chrześcijanie uży­wają zwrotu R. I. P. — Requiescat in pace. W przeciwieństwie do błogosła­wionego losu Dawida życzy Abigail jego wrogom, by życie ich rzucone by­ło przez Jahwe w sam środek wydrą­żenia procy, czyli — innymi słowy — tak jak kamień już po wyrzuceniu z prorocy mało co będzie obchodził tego, co go wyrzucił, tak też aby o wrogów Dawida Bóg się nie zatroszczył. Za­kończenie przemówienia Abigail wy­kazuje, że zmierzała ona w swej mo­wie do celu zasadniczego: uchronić swój dom wraz z Nabalem przed zemstą Dawida. Wyraziwszy bowiem życzenie, które się spełnić może do­piero, gdy Dawid zostanie królem Izraela, o czym zresztą wyraźnie się mówi (w. 30), buduje na nim jako na przesłance dalszy argument: Dawid nie może się splamić rozlewem krwi, gdyż to równałoby go z pospolitymi bandami.

A jak się ta historia skończyła przeczytaj w PS J