6Potem znów zaczęli Izraelici czynić to, co złe w oczach Pana. Służyli Baalom, Asztartom, jak również bogom Aramu, Sydonu i Moabu oraz bogom ammonickim i filistyńskim, a opuścili Pana i nie służyli Mu.(Sędz 10,6)
Autor, wspomina o upadku religijnym, który był przyczyną wielkiej niedoli, mówi o licznych bóstwach pogańskich, chce przez to powiedzieć, że bałwochwalstwo pod wszelkimi postaciami zakorzeniło się w narodzie. Nie wszystkie kulty bałwochwalcze stały na tym samym poziomie etycznym. Jedne były mniej, drugie bardziej zwyrodniałe.Balom i Asztartom... Nazwa ogólna, najczęściej przytaczana, por. 2,11.13. Bóstwa Syrii—por. 2 Kr 16,10-12. Co do Sydonu, por. 1 Kr 11,5 . W Moabie było czczone bóstwo Chamos i Beelpegor, 1 Kr 11,7. Wśród Ammonitów odbierał kult Moloch; kult najsilniej w Księgach św. piętnowany, ponieważ ku czci tego bałwana zabijano dzieci, por. Kpł 18,21 1 Kr 11, 7 . Bóstwo filistyńskie nazywało się Dagon, 16,23.
7Zapłonął zatem gniew Pana przeciwko Izraelowi, wskutek czego oddał On ich w ręce Filistynów i Ammonitów. 8 Trapili oni i uciskali Izraelitów, począwszy od tego roku przez osiemnaście lat, wszystkich Izraelitów, którzy mieszkali po tamtej stronie Jordanu w ziemi amoryckiej, leżącej w Gileadzie. 9 Ammonici przekraczali także Jordan, aby walczyć z pokoleniem Judy i Beniamina i z rodem Efraima. Wielki ucisk spadł na Izraelitów.(Sędz 10,7-9)
Na skutek takiego upadku moralnego Opatrzność Boża zesłała na lud ciemiężycieli, zamykając go z dwóch stron: od zachodu Filistyni, a od wschodu Ammonici.
Niewola objęła obydwie części narodu, to jest mieszkających w Zajordoniu. jaki w Kanaanie.
W Ziemi Amorejczyka.. Strona wschodnia, czyli Galaad tak jest nazwany, ponieważ kiedyś zajmowały ten kraj plemiona amorejskie (Amoryci), pokonane jeszcze za życia Mojżesza.
Amonici, pokonawszy pokolenia zoajordańskie, to jest Rubana, Gada i połowę Manasesa, urządzili wyprawę na Kanaan. Została zaatakowana prowincja Judy. należąca do najsilniejszych i jako leżąca na południu Palestyny, nie była wystawiona na bezpośrednie stoki obcych plemion, koczujących w Zajordoniu. To świadczy o wielkiej niemocy Izraela.
10 Wołali więc Izraelici do Pana w słowach: "Zgrzeszyliśmy przeciwko Tobie, opuściliśmy bowiem Boga naszego, aby służyć Baalom". 11 Rzekł wówczas Pan do Izraelitów. "Kiedy Egipcjanie i Amoryci, Ammonici i Filistyni, 12 Sydończycy, Amalekici i Madianici uciskali was, a wyście wołali do Mnie, czy nie wybawiłem was z ich ręki? 13 Tymczasem wyście Mnie opuścili i poszliście służyć cudzym bogom! Oto dlaczego nie wybawię was więcej. 14 Idźcie! Krzyczcie do bogów, których sobie wybraliście! Niechżeż oni was wybawiają w czasie waszego ucisku!" 15 "Zgrzeszyliśmy - odpowiedzieli Izraelici Panu - uczyń z nami, co się wyda słuszne w oczach twoich, jednakże dzisiaj wybaw nas!" 16 I wyrzucili spośród siebie obcych bogów, których mieli, a służyli Panu. Wtedy nie mógł Pan dłużej znosić ucisku Izraela. (Sędz 10,10-16)
Upokorzenie i nawrócenie ludu sprowadza opieką Bożą.
Czyż to nie ja. Nie jest powiedzione, w jaki sposób ta odpowiedź została udzielona. Mógł
wystąpić prorok, wygłaszając w imieniu Bożym takie pouczenie, albo też wnioskowali o woli Bożej z wyroczni Urim i Thumim.
W. 12. Madianici, byli plemieniem arabskim. O walce Sydończyków i Madianitów prowadzonej przeciwko Izraelitom, nigdzie poza tym miejscem nie ma wzmianki.
W. 14. Ze słów przebija ironia: niech idą do bóstw obcych, a może one ich wybawią.
W. 15. Przyznanie się do winy ułatwia samo nawrócenie.
W. 16. Por. 1616 Li 214 Joe 2423.
17Tymczasem zgromadzili się Ammonici i rozbili obóz w Gileadzie. Zebrali się także Izraelici i rozłożyli się obozem w Mispa. 18 Wówczas lud i wodzowie Gileadu mówili jeden do drugiego: "Który z mężów podejmie się walki z Ammonitami, ten będzie wodzem nad wszystkimi mieszkańcami Gileadu".(Sędz 10,17-18)
17. Micpa... W Gaaladzie, niedaleko miasto Robba. Por. Rdz 31,49 Joz 11,3
16. Mieszkańcy Golaadu wyrazili gotowość walki z wrogiem, lecz nie mieli dowódcy.
1Jefte Gileadczyk był walecznym wojownikiem, a był on synem nierządnicy. Ojcem Jeftego był Gilead. 2 Ale i żona Gileada urodziła mu synów. Gdy więc synowie tejże kobiety podrośli, wyrzucili Jeftego mówiąc do niego: "Nie będziesz miał udziału w dziedzictwie naszego ojca, ponieważ jesteś synem obcej kobiety". 3 Jefte uciekł daleko od swoich braci i mieszkał w kraju Tob. Przyłączyli się do niego jacyś nicponie i z nim wychodzili do walki. 4 Niedługo potem Ammonici wydali wojnę Izraelowi.(Sędz 11,1-4)
R 11. Walki prowadzone przez Jeftego wykazują, że Izraelici uważali cały Galaad za składową prowincję swojego państwa i tak w jej obrocie walczyli, jak o każdy inny dział w Ziemi Kanaan. Jefte, doznając przez wzgląd na swoje pochodzenie wiele przykrości ze strony rodziny, nie traci wszakże ducha, organizuje swoich współrodaków, by wyprzeć wrogów z Galaadu.
W. 1. Jefte... W hebr. jego imię brzmi: lftah. Pochodził radem Galaadu, stąd jest nazwany Galaadczykiem. Jogo matka jest nazwana nierządnicą; nie jest te samo, co żona drugorzędna, lecz oznacza kobietę bez opinii. Przez pochodzenie swoje był poza nawiasem rodu, do którego przez progeniturę należał. Był on synem Galaadu, to znaczy: pochodził z Galaadu, tak jakby powiedzieć o kimś, że jest synem Krakowa, czy Poznania. Sienkiewicz jest synem Podlasia.
W. 2. Żona Gaaldu... Przyjmując hipotezę, wypowiedzianą wyżej, należałoby brać to określenie za pewną formę opisową. To znaczy, że urodzony a niewiasty bez opinii, należni wszakże do rodu swego ojca. Otóż ten ród, przez wzgląd na jego pochodzenie, nie chciał go przyjąć za swojego członka. Najbliższa rodzina, to jest , jego bracia z innej matki, nie chcieli go dopuścić do współudziału w dziedziczeniu majątku.
3. W Ziemi Tob... Nie czując się dobrze w swoim rodzie, opuścił go i zamieszkał w obcej prowincji. Ziemio Tob była już okręgiem aramejskim, czyli syryjskim, i znajdowała się oz północy Galaadu. Por. 2 S 10,6,9. Ludzie bezczynni.. Nie należy tego rozumieć w znaczeniu ujemnym. Zebrał chętnych sobie, którzy dla wojaczki porzucili inne zajęcia. W górach okręgu Tob zorganizował oddział partyzancki, niepokojąc Ammonitów. Wieść o pomyślnych wypadach rozsławiła jego imię.
4. Po upływie pewnego czasu...Od chwili, gdy Jefte opuścił Galaad i stanął na czele oddziału partyzanckiego w górach okręgu.
5A kiedy Ammonici napadli na Izraela, wówczas starszyzna Gileadu poszła szukać Jeftego w kraju Tob. 6 "Przyjdź! - rzekli do Jeftego - i bądź naszym wodzem, będziemy walczyć przeciw Ammonitom". 7 "Czyż nie wyście mnie znienawidzili - odpowiedział Jefte starszyźnie Gileadu - i wyrzucili z domu mego ojca? Dlaczegóż to przybyliście do mnie teraz, kiedy popadliście w ucisk?" 8 Odparła Jeftemu starszyzna Gileadu: "Właśnie dlatego teraz zwróciliśmy się do ciebie. Pójdź z nami, ty pokonasz Ammonitów i zostaniesz wodzem nad wszystkimi mieszkańcami Gileadu". 9 Odpowiedział Jefte starszyźnie Gileadu: "Skoro każecie mi wrócić, aby walczyć z Ammonitami, jeżeli Pan mi ich wyda, zostanę waszym wodzem". 10 Odpowiedziała Jeftemu starszyzna Gileadu: "Niech Pan będzie świadkiem między nami. Z pewnością uczynimy według twego życzenia". 11 Przyszedł więc Jefte ze starszyzną Gileadu. Lud ustanowił go zwierzchnikiem i wodzem swoim. Jefte powtórzył wszystkie swoje warunki w Mispa, w obecności Pana. (Sędz 11,5-11)
W. 5 Aby sprowadzić Jeftego . .Jefte do tego czasu stoczył wiele potyczek z wrogiem, odnosząc zwycięstwa. To mu wyrobiło opinię dzielnego żołnierza. Wobec zasług Jeftego, zapomniano o jego pochodzeniu i postanowiono go zaprosić do Galaadu, gdzie nopady Ammonitów stawały się szczególnie we znaki.
6. Naszym dowódcą. . W heb. kacin — oznacza to stanowisko wybitne. to samo co; naczelnik, dyktator.
7. Teraz krzywda wam się dzieje-,. W słowach mieści się ironia.
Gdy był pomiędzy nimi, wypędzili go. Dopiero teraz bieda wskazała im drogę do Jeftego.
8. Chcą mu wynagrodzić krzywdę. Oddając mu najwyższe stanowisko i pelną władcę nad sobą uznają w nim wielkie zasługi.
9. Zachowanie Jeftego jest pełne godnosci. Przyjmuje zaproszenie, zgadza się zostać naczelnikiem dopiero wtedy, gdy odniesie zwycięstwo nad Ammonitami. Zwycięatwo, o ile nastąpi, nie sobie przypisuje, lecz Bogu.
10 Niech Jahwe... Uroczystestwierdzenie przysięgą, że zgadzają się na propozycję Jeftego.
11. Przed Jahwe w Micpa...Por. 10,16. Na miejscu świętym gdzie składano ofiary, Jefte wobec zgromadzenia powtórzył umowę jaką miel a wysłannikami ludu w Tob. Chodziło zgodę ogółu. Prawdopodobnie Jefte jeszcze doznawał upokorzeń ze strony rodziny i dlatego jest mu potrzebne poparcie całego ogółu.
12 Jefte wyprawił posłów do króla Ammonitów, aby mu powiedzieć: "Co zaszło między nami, że przyszedłeś walczyć z moim krajem?" 13 Król Ammonitów odpowiedział posłom Jeftego: "Ponieważ Izrael, wracając z Egiptu, wziął moją ziemię od Arnonu aż do Jabboku i Jordanu, zwróć mi ją teraz bez walki". 14 Powtórnie wyprawił Jefte posłów do króla Ammonitów i 15 powiedział mu: "Tak mówi Jefte: Nie wziął Izrael ani ziemi moabskiej, ani ammonickiej. 16 Kiedy szedł z Egiptu, Izrael przeprawił się przez pustynię aż do Morza Czerwonego i przyszedł aż do Kadesz. 17 Wówczas Izrael wysłał posłów do króla Edomu, by powiedzieli: Pozwól mi, proszę, przejść przez twój kraj. Ale król Edomu nie uwzględnił prośby. Wyprawił Izrael także posłów do króla Moabu i ten również odmówił. Izrael pozostał w Kadesz. 18 Następnie, kiedy szedł przez pustynię, obszedł ziemię edomską i ziemię moabską i doszedłszy na wschód od ziemi moabskiej rozbił obóz za Arnonem, nie wchodząc do ziemi moabskiej, ponieważ Arnon jest granicą Moabu. 19 Izrael wyprawił następnie posłów do Sichona, króla Amorytów, panującego w Cheszbonie. Izrael polecił mu powiedzieć: Pozwól mi, proszę, przejść twój kraj aż do miejsca mego przeznaczenia. 20 Jednakże Sichon odmówił Izraelowi prawa przejścia przez swój kraj i w dodatku zebrał wojsko, rozłożył się obozem w Jahsa i zaczął walczyć z Izraelem. 21 Pan, Bóg Izraela, wydał Sichona wraz z jego wojskiem w ręce Izraela. On ich pokonał i tak Izraelici wzięli w posiadanie całą ziemię Amorytów, którzy ją zamieszkiwali. 22 Oto jak wzięli w posiadanie całą ziemię Amorytów od Arnonu aż do Jabboku i od pustyni aż do Jordanu. 23 Skoro zaś Pan, Bóg Izraela, wypędził Amorytów sprzed oblicza swego ludu izraelskiego, dlaczego ty chcesz panować nad nim? 24 Czyż nie posiadasz tego wszystkiego, co Kemosz, bóg twój, pozwolił ci posiąść? Tak samo i my posiadamy wszystko, co Pan, Bóg nasz, pozwolił nam posiąść! 25 Czy ty jesteś może lepszy niż Balak, syn Sippora, król Moabu? Czyż wchodził on kiedy w spór z Izraelem? Czyż walczył kiedy z nim? 26 Gdy Izrael przez lat trzysta mieszkał w Cheszbonie i w miejscowościach przynależnych, w Aroerze i w miejscowościach przynależnych, oraz we wszystkich miastach na brzegach Arnonu, czemuście go wówczas nie wyparli? 27 Przeto nie ja zawiniłem przeciwko tobie, aleś ty popełnił zło względem mnie, zmuszając mnie do walki. Niech Pan, który jest sędzią, rozsądzi dziś sprawę między synami Izraela i Ammonitami!" 28 Lecz król Ammonitów nie wysłuchał słów, które Jefte skierował do niego.(Sędz 11,12-28)
12. Jefte wysłał... Nie wiadomo, co oznaczał ten krok Jeftego: czy mianowicie chciał odwlec napad Ammnnitów, dopóki się lepiej nie zorganizuje, czy też pragnął załatwić zatarg w sposób pokojowy.
W wersie 15 i pozostałych Jefte udowodnił, że Izrael nie zabrał ziemi Ammonitów, stąd ich pretensje są nieuzasadnione.
29Duch Pana był nad Jeftem, który przebiegał dzielnice Gileadu i Manassesa, przeszedł przez Mispa w Gileadzie, z Mispa w Gileadzie ruszył przeciwko Ammonitom. 30 Jefte złożył też ślub Panu: "Jeżeli sprawisz, że Ammonici wpadną w moje ręce, 31 wówczas ten, kto [pierwszy] wyjdzie od drzwi mego domu, gdy w pokoju będę wracał z pola walki z Ammonitami, będzie należał do Pana i złożę z niego ofiarę całopalną".(Sędz 11,29-31)
29. Nad Jeftem był duch Boży.. Por. 7,34. Na podstawie w. 11, Jefte przybył ze starszymi do Micpa, aby tutaj się przekonać na ogólnym zebraniu, w jaki sposób odnosi się lud do niego. Otrzymał tam zupełne votum zaufania. Z tych słów wynika, że nie poprzestał na naradzie w Micpa, lecz chciał się zetknąć ze najszerszymi sferami społecznymi i dlatego wyruszył w podróż do innych ośrodków w pokoleniu Manassesa.
30. I złożył Jefte ślub... Jefte przygotowywał się do wojny bardzo poważnie, widocznie był uświadomiony, że ma do czynienia z wrogiem od siebie silniejszym. O składani,, ślubów są częste wzmianki w Piśmie św. Zob. ślub Jakóba (Rdz 28,20), ślub Anny (1 S 1,11), ślub Absloma (2 S 15,8). Ze słów jasno wynika. że Jefte, składając ślub, miał na myśli ofiarę z życia ludzkiego, nie przypuszczając, że wypadnie mu to zrobić. Podobną ofiarę złożył Mesza, król moabicki (por. 2 Kr 3,27). Aczkolwiek prawo Mojżeszowe jak najsurowiej zabraniało spełniania takich ofiar, to jednak nie były one nieznane w Izraelu por. 2 Kr 16,3; 21,6 Jer 7,31 Ez 16,20,Mich 6,7. Zob. Rdz 22.
Św. Augustyn twierdzi, że Jefte świadomie myślał o ofierze ludzkiej.
Jefte, pragnąc odnieść zwycięstwo, postanawia złożyć ofiarę z rzeczy najdroższej. Wielu zastanawia się nad pytaniem, jak zrozumieć religijność Jeftego, skoro składa ślub sprzeczny z duchem prawa Mojżeszowego? Postępek Jeftego należy kłaść na karb bardzo słabego wyrobienia religijnego. Obok kultu Jahwe było w ówczesnych wierzeniach mnóstwo różnych praktyk pogańskich, z którymi aż do niewoli babilońskiej walczyli prorocy. Jefte, obracając się w środowiskach pogańskich, był niezawodnie przekonany, że takim ślubem wyjedna największe powodzenie.
32 Wyruszył więc Jefte przeciw Ammonitom zmuszając ich do walki i Pan wydał ich w jego ręce. 33 Rozgromił ich na przestrzeni od Aroeru aż do okolic Minnit, co stanowi dwadzieścia miast, i dalej aż do Abel-Keramim. Była to klęska straszna. Ammonici zostali poniżeni przez Izraela. (Sędz 11,32-33)
Zwycięstwo Jeftego było zupełne. Do wejścia do Minnith... Mowa o obszarze, który
dostał się w ręce Jeftego. Niektórzy zrozumieli, że Minnith oznacza okrąg, do którego należało owych 20 miast. Według Onomastcon'u Euzebiusza i wg. św. Hieronima, Minnith było miastem polożonym o cztery mile rzymskie na północ od Heszbonu. Wymienione granice wskazują, jaką przestrzeń zdobył Jefte.
34Gdy potem wracał Jefte do Mispa, do swego domu, oto córka jego wyszła na spotkanie, tańcząc przy dźwiękach bębenków, a było to dziecko jedyne; nie miał bowiem prócz niej ani syna, ani córki. 35 Ujrzawszy ją rozdarł swe szaty mówiąc: "Ach, córko moja! Wielki ból mi sprawiasz! Tyś też wśród tych, co mnie martwią! Oto bowiem nierozważnie złożyłem Panu ślub, którego nie będę mógł odmienić!" 36 Odpowiedziała mu ona: "Ojcze mój! Skoro ślubowałeś Panu, uczyń ze mną zgodnie z tym, co wyrzekłeś własnymi ustami, skoro Pan pozwolił ci dokonać pomsty na twoich wrogach, Ammonitach!" 37 Nadto rzekła do swego ojca: "Pozwól mi uczynić tylko to jedno: puść mnie na dwa miesiące, a ja udam się na góry z towarzyszkami moimi, aby opłakać moje dziewictwo". 38 "Idź!" - rzekł do niej. I pozwolił jej oddalić się na dwa miesiące. Poszła więc ona i towarzyszki jej i na górach opłakiwała swoje dziewictwo. 39 Minęły dwa miesiące i wróciła do swego ojca, który wypełnił na niej swój ślub i tak nie poznała pożycia z mężem. Weszło to następnie w zwyczaj w Izraelu, 40 że każdego roku schodziły się na cztery dni córki izraelskie, aby opłakiwać córkę Jeftego Gileadczyka. (Sędz 11,34-40)
34. Z bębnami i pląsami... Był zwyczaj wśród ludów wschodnich, że po odniesionym zwycięstwie, gdy mieść dotarła do domów, kobiety urządzały uroczystą procesję ze śpiewami i muzyką, rozgłaszając i ciesząc się ze zwycięstwa. Por. Wj 15,20 1 S 18,6 Ps 68. Była ona jedynaczką... Wiadomość celowo podkreślona, aby zwrócić uwagę, jak wielką ofiarę poniósł Jefte przez dopełnienie ślubu.
35. Rozdarł zwoje szaty... Na znak wielkiego przerażenia i żałoby, że pierwszą ujrzał własną córkę, która powinna być złożona na ofiarę krwawą. Por. Gn 373 Joz 7,6 itd. Głęboko mnie skruszyła... To samo, co napełniła wielkim bólem. A ja otworzyłem... Przyznaje się, że przysięga została złożona w sposób uroczysty i obecnie nie może się cofnąć. Jest to tragiczny obraz duchowych rozterek Jeftego. W przekonaniach ówczesnych uchodziło za wielkie wykroczenie, jeśliby ślub nie był dopełniony, choćby nawet należał do czynów nieroztropnych. Por. 1 S 14,44 Syr 5,4.5 i td. Tyś pogrążyła...Wulgata i SN. mają. Stałaś się przeszkodą w oczach moich.
36. Uczyń tedy za mną... Niezwykłe poświęcenie ze strony córki Jeftego. Pragnie rozwiać obawy ojca i złagodzić jego ból, przeto sama składa a niebie ofiarę. Uzasadnia nawet konieczność wypełnienia ślubu, ponieważ Jahwe dał jej ojcu wielkie zwycięstwo nad Ammonitami.
37. Pozostaw może przez dwa miesiące... Wśród Izraelitów istniała przekonanie, że jest to wielką ujmą dla kobiety, gdy schodziła a tego świata w wieku dojrzałym i nie pozostawiła żadnego potomstwa. To było powodem opłakiwania, czyli obchodzenia dwumiesięcznej żałoby.
38. Na górach... W zupełnym odosobnieniu.
39. Postąpił z nią według ślubu... Zestawiając słowa tego wiersza z w. 31 jest, zdaje się jasnym, że nie może byś tutaj mowy o żadnej innej ofierze, lecz tylko o ofierze krwi, to jest zabiciu ofiary i spaleniu jej ciała na ołtarzu całopalenia. Pomimo tak jasnego określenia sprawy, wielu komentatorów żydowskich, wychodząc z założenia, że Jefte nie mógł w tak oczywisty sposób zlekceważyć prawa Mojżeszowego, twierdzi, jakoby to nie była ofiara krwawa, a skazanie na samotny pobyt w świątyni, gdzie jako nazarejka spędziła swój żywot. Miał też się przyjąć w epoce sędziów zwyczaj, że panny, niechcące zawrzeć związków małżeńskich, mogły składać śluby nazareatu.
Talmud jednak (Taanit 4, Midr.Rabba) i Targum mówią, że była złożona na ofiarę krwawą. Najwybitniejsi OO. K. i pisarze katoliccy są zdania że była rzeczywista ofiara. Tak utrzymają: Orygenes, św. Epifaniusz, Tertulian. Św. Efrem, św. Grzegorz z Nazjanzu, sw. Jan Chryzostom, Teodoret, św. Hieronim, św. Ambroży, św. Augustyn, później św. Tomasz z Akwinu, itd. Współcześni egzegeci zupełnie odrzucają koncepcję ślubu zachowania dziewiczości. Takie śluby były zupełnie nieznane wśród dawnych Heberów,
Inne tematy w dziale Kultura
