1Pan rzekł do Abrama:
"Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej
i z domu twego ojca
do kraju, który ci ukażę.
2 Uczynię bowiem z ciebie wielki naród,
będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem.
3 Będę błogosławił tym, którzy ciebie błogosławić będą,
a tym, którzy tobie będą złorzeczyli, i ja będę złorzeczył.
Przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo
ludy całej ziemi". (Rdz 12,1-3)
Powołanie Abrahama zainaugurowało nowy akt dramatycznej historii zbawienia. Opowiadanie biblijne o wieży Babel wystarczająco wykazało, że i kara potopu nie zatamowała procesu oddalania się od Boga. Toteż rzeczą konieczną było ustanowić na ziemi stróża prawdziwej wiary. Stróżem tym zostaje jeden człowiek, stykający się z różnymi i licznymi ludami i szczepami. Jahwe objawia się jemu, a przez to bierze go dla siebie i dla swojego planu.
Choć autor biblijny nie daje na to pytanie wyraźnej odpowiedzi, to jednak z opisu biblijnego, zaczynającego się i kończącego od Jahwe (w. 1a i 4a) nie może ulegać wątpliwości, że powołanie Abrahama na stróża było dziełem specjalnej łaski Bożej (por. Neh 9, 7 –
7 Ty, Panie, jesteś tym Bogiem,
który wybrał Abrama,
wyprowadziłeś go z Ur Chaldejczyków
i nadałeś mu imię Abraham.).
Jahwe, objawiając się Abrahamowi w Haranie, po jego przybyciu do tego miasta z Ur, żąda odeń oderwania się od wszelkich naturalnych przywiązań. Wymienianie tych trzech przywiązań wskazuje, iż Jahwe wie o trudnościach zerwania z tymi trzema społecznościami. Abraham musi zerwać te trzy więzy, aby mógł ujrzeć ziemię, jaką mu Jahwe zamierza pokazać.
Nic nie wspomina Pismo św. o sposobie wydania przez Jahwe tego rozkazu Abrahamowi. Być może, iż Jahwe działał na Abrahama nie tylko przez wewnętrzne oświecenie, ale i przez różne zewnętrzne okoliczności. Jest wielce prawdopodobne, że Abraham nie solidaryzował się ze swą rodziną, ulegającą kultowi politeistycznemu. Kult ten rozwijał się wówczas w Mezopotamii, na co wskazują teksty klinowe i odkrycia archeologiczne.
Wyraźnie to też poświadcza autor Joz (24, 2), pisząc: ,,Przodkowie nasi, Tare, ojciec Abrahama i ojciec Nachora, mieszkali za rzeką, służąc obcym bogom’ (por. Joz 5, 6-9). Również społeczny charakter Abrahama, będącego pasterzem drobnej trzody i prowadzącego życie na wpół koczownicze, mógł skłaniać go do opuszczenia Haranu z udania się z innymi grupami pasterzy na poszukiwanie nowego miejsca paszy dla swych trzód. Na to wskazywałoby choćby i to, że razem z nim szedł Lot, jego bratanek, protoplasta Ammonitów i Moabitów. Byłaby to dość liczna wyprawa. Mogły też tej wyprawie towarzyszyć osiadłe grupy Hurytów, które w czasach Abrahama przenosiły się z północnej Mezopotamii do Kanaanu.
W tym wołaniu Jahwe do Abrahama dopatrywał się Izrael nie tylko faktu z zarania swej historii, ale zarazem wskazówek na swe dalsze życie. Wybrany wzorem swego protoplasty Abrahama spośród społeczeństwa narodów (por. Lb 23, 9
Bo widzę go z wierzchu skały,
ze wzgórz go dostrzegam,
oto lud, który mieszka osobno,
a nie wlicza się do narodów.) i nigdy na stale nie osiadły w Kanaanie wiedział Izrael, że miał iść drogą specjalną, której plan i cel jest w ręku Bożym.
(por. Kpł 25, 23 -Nie wolno sprzedawać ziemi na zawsze, bo ziemia należy do Mnie, a wy jesteście u Mnie przybyszami i osadnikami.; Ps 38, 13
Usłysz, o Panie, moją modlitwę,
i wysłuchaj mego wołania;
na moje łzy nie bądź nieczuły,
bo gościem jestem u Ciebie,
przechodniem - jak wszyscy moi przodkowie.),
Szalenie ciężką rzeczą było spełnić rozkaz powołania Bożego i opuścić wszystko i iść do ziemi nieznanej. Było to nawet coś gorszego nad samą śmierć, toteż Abraham przez posłuszeństwo powołaniu Bożemu okazał swą wiarę, wychwalaną przez autora Hbr (11, 8 -Przez wiarę ten, którego nazwano Abrahamem, usłuchał wezwania Bożego, by wyruszyć do ziemi, którą miał objąć w posiadanie. Wyszedł nie wiedząc, dokąd idzie.).
Aczkolwiek ciężki był rozkaz Jahwe skierowany do Abrahama, to jednak obietnicą wielkiej nagrody skłaniał go Bóg do wypełnienia tego rozkazu. Główną treścią tej nagrody jest błogosławieństwo, jakie Bóg przyrzeka Abrahamowi.
Najpierw przyrzekł Jahwe Abrahamowi liczne potomstwo, które rozrośnie się w lud wielki. Przyrzeczenie to było tym dziwniejsze, że Abraham miał żonę niepłodną. Ponadto Jahwe przyrzekł Abrahamowi wielkie bogactwo w zamian za to, iż w Haranie musiał zostawić różne posiadane dobra. W końcu przyrzekł Jahwe Abrahamowi dać imię, tj. sławę. Jest tu niezawodnie aluzja do budowniczych wieży Babel, którzy bez Boga pragnęli zdobyć sławę, i dlatego Jahwe postanowił zburzyć to, co człowiek chciał zdobyć jedynie własnymi silami. A sława Abrahama będzie tak wielka i szeroka, że ludzie będą sobie życzyli tego błogosławieństwa, jakie otrzymał od Boga Abraham. (Rdz 48, 20), a co ważniejsze będą zdobywali to błogosławieństwo za pośrednictwem Abrahama (Iz 19, 24).
Ale co zamierzał autor biblijny wyrazić przez ,,potomstwo Abrahama. Czy rozumiał wyłącznie i jedynie Chrystusa, jak by na to zdawały się wskazywać różne teksty NT (Dz 3, 25; Gal 3, 6-9. 14.16), czy też raczej naród izraelski razem z Chrystusem. Wielu katolickich komentatorów przychyla się do tej opinii. Faktycznie naród izraelski przez wiarę w jednego Boga i przez mesjańskie obietnice był błogosławieństwem dla ludzkości już w wielkim adwencie poprzedzającym przyjście Chrystusa.
Żydowski filozof Filon mówi, że jego naród pełni dla całej ludzkości urząd kapłański i proroczy. W pełni jednak wypełniają się obietnice Boże dane patriarchom w Chrystusie, wywodzącym się z potomstwa Abrahama. Autor Ps 71, mówiąc o przyszłym Chrystusie, odnosi do niego słowa obietnic poczynionych patriarchom, że ,,będą w nim błogosławione wszystkie narody ziemi”. To samo się okazuje z odkrytego tekstu Eklezjastyka: Dlatego [Bóg] zapewnił go pod przysięgą. że w potomstwie jego obsypie swym błogosławieństwem narody.
W swoim hymnie Magnificat Maryja widzi we Wcieleniu Syria Bożego wypełnienie obietnic danych patriarchom.
U podstaw tej niezwykłej wielkości Abrahama stoi jego bezwarunkowo posłuszeństwo rozkazom Jahwe.
4Abram udał się w drogę, jak mu Pan rozkazał, a z nim poszedł i Lot. Abram miał siedemdziesiąt pięć lat, gdy wyszedł z Charanu. 5 I zabrał Abram z sobą swoją żonę Saraj, swego bratanka Lota i cały dobytek, jaki obaj posiadali, oraz służbę, którą nabyli w Charanie, i wyruszyli, aby się udać do Kanaanu. Gdy zaś przybyli do Kanaanu (Rdz 12, 4-5)
Słowo hebr. wajjelek, tj. i poszedł, mimo całej swej prostoty określa lepiej to posłuszeństwo niż jakieś inne psychologizujące opowiadanie. Abraham poszedł za głosem obietnicy, której znaczenia dobrze nie rozumiał, stając się przez to wzorem wszystkich wierzących i idących za głosem Bożym.
Autor biblijny podaje, iż Abraham liczył siedemdziesiąt pięć lat w chwili powołania, wylicza osoby, które mu towarzyszyły, oraz wspomina miejsce postoju po przybyciu do Kanaanu, tj. Sychem, położone między górami Garizim a Ebal
6Abram przeszedł przez ten kraj aż do pewnej miejscowości koło Sychem, do dębu More. - A w kraju tym mieszkali wówczas Kananejczycy.(Rdz 12, 6)
W miejscu tym rósł dąb, noszący nazwę More, tj. nauczający. Prawdopodobnie dlatego nazwę tę nadano temu dębowi, gdyż z szumu liści tego drzewa wróżono. Sdz (9, 37) zaznacza, iż w okolicy Sychem rósł dąb wróżb — me’on’nim, który wydaje się być identyczny z dębem More. O Dębie More,wspomina jeszcze raz Księga Rodzaju gdy opisuje, jak Jakub po powrocie z Haranu zniszczył tu wszelkie posążki obcych bogów przywiezionych przez jego ludzi (35, 4). Tu też Jozue po napisaniu słów księgi Prawa Bożego wziął wielki kamień i postawił go pod dębem (Joz 24, 26). Późniejsze prawodawstwo zakazało kultu drzew świętych, Iz 1, 29; Pwt 12, 2-3), gdyż Izraelici czcili tam niejednokrotnie Baala. W Kanaanie spotkał się Abraham z Kananejczykami, którzy jednak nic byli jedynymi mieszkańcami kraju. Mieszkały tu i inne ludy, o których wspominają drobne wzmianki biblijne. Kanaan współczesny Abrahamowi by terenem krzyżowania się wpływów egipskich i mezopotamskich. Kraj ten zajmowali Amorejczycy, a potem różne inne na wpół koczownicze ludy z pustyni i z północnej Syrii.
7Pan, ukazawszy się Abramowi, rzekł: "Twojemu potomstwu oddaję właśnie tę ziemię". Abram zbudował tam ołtarz dla Pana, który mu się ukazał. (Rdz, 12,7)
W specjalnym widzeniu w Sychem przyrzekł Jahwe Abrahamowi po raz pierwszy, iż potomstwu jego odda na własność ziemię Kanaan. Przyrzeczenie to później Jahwe niejednokrotnie powtórzy (Rdz 13, 15. 17; 15, 18; 17, 8; 26, 3; 28, 13; 35, 12). Przez to nowe objawienie się Jahwe w ziemi kananejskiej pogłębił Abraham w sobie przekonanie, że Bóg objawiający się mu w Haranie, i teraz w Kanaanie, jest jedynym Bogiem, gdyż cała ziemia podlega Jego władzy. Ku czci tego Boga postawił Abraham ołtarz (mizbeah). na którym złożył dziękczynną ofiarę. Na wzniesieniu pod gołym niebem w pobliżu dębu More, jak to było koło Sychem, czy później w Beersebie, ustawiano kamienie, gdzie składano ofiary płynne i całopalne.
8Stamtąd zaś przeniósł się na wzgórze na wschód od Betel i rozbił swój namiot pomiędzy Betel od zachodu i Aj od wschodu. Tam również zbudował ołtarz dla Pana i wzywał imienia Jego. (Rdz, 12,8)
Z Sychem udał się Abraham na południe Kanaanu, rozbijając namiot między Haj od wschodu, a Betel od zachodu, a raczej ,od morza”, tj. od Morza Śródziemnego. Tym wyrażeniem określali Hebrajczycy zachód. Mówiąc o historyczności biblijnych opisów o patriarchach, trzeba zaznaczyć, że Betel, dawniejsze Luz (Rdz 28, 19), było znane ze specjalnego sanktuarium zwanego ,,domem Bożym”.
Sanktuarium to znajdowało się nieco na wschód w kierunku miasta Raj, które zaczynało upadać, gdy po bliskie miasto Betel rozpoczynało swą historię. Miasto Raj jest wspomniane w Joz (7, 8 n). Tu w ruinach słynnego dawniej miasta ukryli się Kananejczycy po zdobyciu Jerycha i usiłowali stawić opór Izraelitom. Ruiny tego miasta zostały nieco później odbudowane, ale wnet znów upada to miasto i ginie w niepamięci aż do ostatnich odkryć jego gruzów.
Jak w Sychem, tak i w Betel Abraham wzniósł ołtarz ku czci Jahwe i składał Mu ofiary.
Z Betel udał się Abraham do Negebu, tj. do tzw. okolicy suchej (hebr. negeb — suchy), położonej między Gazą, Beersebą a Kadesžem. Jest to okolica częściowo górzysta, częściowo nizinna, poorana łożyskami potoków i częściowo uprawna, a częściowo pustynna. Odkopane osady, jak Tell Arad, Tell el-Nilh, świadczą o znacznym dobrobycie tej południowej części Kanaanu. W okresie amarneńskim egipska administracja w Gazie wykonywała swoją władzę nad Negebom.
LIT
Ricciotti G. Dawne dzieje Izraela Pax W-wa 1956
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M 2004 Kraków
Giuseppe Ricciotti „Życie Jezusa Chrystusa” „Dawne Dzieje Izraela” PAX
Messori V., Umęczon pod ponckim Piłatem? Wyd M Kraków 1996
Messori V., „Mówią, że zmartwychwstał” Wyd M Kraków 2004
Rops D.: Dzieje Chrystusa Pax Warszawa 1987
Flawiusz J.: Dzieje wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom Armoryka Sandomierz 2008
Forstner D. OSP.: Świat symboliki chrześcijańskiej Pax Warszawa 1990
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M Kraków 1994
Ks. Filipiak M. : Jak rozumieć Pismo Święte, KUL, Lublin, 1982
Ks. Dąbrowski E.,: Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach, wstęp przekład z oryginału, komentarz, Pallotinum, W-wa, 1977, tom 2, 3, 4, 5
Nowy Testament - Najnowszy przekłąd z języków oryginalnych z komentarzem, Edycja św Pawła
Ks. Dąbrowski E., „Proces Chrystusa w świetle historyczno-krytycznym”, Ksiegarnia św. Wojciecha 1964
Ks. Dąbrowski E., Dzieje Pawła z Tarsu, PAX, W-wa, 1953
Giuseppe Ricciotti Paolo Apostolo BIOGRAFIA CON INTRODUZIONE CRITICA
Ks. Szczepański Wł., 4 Ewangelie Wstęp, Nowy przekład i komentarz, Kraków 1917
Cylkov I., BERESZIT (NA POCZĄTKU) - GENESIS - KSIĘGA RODZAJU [1 KSIĘGA MOJŻESZA]
PISMO ŚWIĘTE STAREGO TESTAMENTU pod redakcją Ks. Dra STANISŁAWA LACHA
Profesora egzegezy Starego Testamentu na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim-Pallotinum, Poznań, 1962
Inne tematy w dziale Kultura
