1 Niech więc uważają nas ludzie za sługi Chrystusa i za szafarzy tajemnic Bożych! 2 A od szafarzy już tutaj się żąda, aby każdy z nich był wierny.
3 Mnie zaś najmniej zależy na tym, czy będąc osądzony przez was, czy przez jakikolwiek trybunał ludzki Co więcej, nawet sam siebie nie sądzę. 4 Sumienie nie wyrzuca mi wprawdzie niczego, ale to mnie jeszcze nie usprawiedliwia. Pan jest moim sędzią (1 Kor 4, 1-4).
Podejmując jedność Kościoła w oparciu o metaforę budowania i symbol świątyni Paweł przechodzi do ustalenia w nim funkcji ludzi głoszących Ewangelię. Nie nauczają oni we własnym imieniu, ale są jedynie ,,sługami” Chrystusa i ,,włodarzami tajemnic Bożych” (4. 1). Na wyrażenie pojęcia «sługi" nie używa on jednak znanego terminu diakonos, ale upertes. Słowo to (od upo - epesso) oznaczało wioślarzy na niższym poziomie starożytnych statków triremes, a w Nowym Testamencie używane jest w sensie głosicieli Ewangelii (Łk 1, 2; 4. 20): Dz 13, 5). ,,Włodarzem” (oikonomos; nazywano w starożytności zarządzającego dobrami stanowiącymi własnością innych. Nie mógł on oczywiście nic postanawiać bez ich woli czy zatwierdzenia. Apostołowie są włodarzami tajemnic Bożych” (musterion).
Przeważnie Paweł posługuje się tym wyrazem w liczbie pojedynczej: (Rz 11, 25; 16, 25; 1 Kor 2. 7; 15, 51; Ef 1,9; 3,3. 9; 5,32; 6. 19: Kol 2, 2; 4,3; 2 Tes2, 7; 1 Tym3,9. 16). Użycie liczby mnogiej (1 Kor 13, 2; 14, 2) nie zmienia zasadniczo sensu wyrazu, tylko jego zastosowanie do całości pouczeń zawartych w nauce Chrystusa. Nie wyklucza to oczywiście celowego posłużenia się przez Pawła terminem zrozumiałym dla greckich odbiorców jego Listu, którzy znali misteria.
Koniecznym warunkiem sprawowania funkcji włodarza jest wierność w stosunku do otrzymanych zleceń. Tą wiernością winni się odznaczać wszyscy oddani pracy ewangelicznej. Ich kwalifikacje winno się oceniać według tego, czy i w jakiej mierze postępują zgodnie z nakazami Chrystusa. Widocznie niektórzy Koryntianie uwiedzeni przez wysłanników judeo-chrześcijaństwa, i pod tym względem czynili Pawłowi zarzuty, skoro uważał on za wskazane zastrzec się w w. 3 przed pochopnymi ich sądami: ,,czy będę przez was sądzony czy przez sąd ludzki”. Wyrażenie to, w którym św. Hieronim upatrywał (zapewne niesłusznie) tzw. cylicyzm., czyli jeden z prowincjonalizmów Pawła, oznacza: ,,przez sąd ludzki”. Można przypuszczać, ze Apostoł nawiązuje do specyficznego znaczenia słowa dzień (= sąd, trybunał, sprawa sądowa). Taki sens ma nieraz «dzień w języku hebrajskim, a również i w greckim (Eschines). Przede wszystkim jednak Apostoł ma tu na pewno na myśli niedawno użyte (3, 13) słowo emera w sensie «Dzień sądu Bożego". Owemu sądowi przeciwstawia andropinen emeran czyli sąd tylko ludzki
5 Przeto nie sądźcie przedwcześnie, dopóki nie przyjdzie Pan, który rozjaśni to, co w ciemnościach ukryte, i ujawni zamiary serc. Wtedy każdy otrzyma od Boga pochwałę. 6 Mówiąc to, miałem na myśli, bracia, mnie samego i Apollosa, ze względu na was, abyście mogli zrozumieć, że nie wolno wykraczać ponad to, co zostało napisane, i niech nikt w swej pysze nie wynosi się nad drugiego. 7 Któż będzie cię wyróżniał? Cóż masz, czego byś nie otrzymał? A jeśliś otrzymał, to czemu się chełpisz, tak jakbyś nie otrzymał (1 Kor 4, 5-7)
Wskazania dotyczące stosunku do Ewangelii Chrystusowej Paweł zastosował do siebie i do Apollosa: ,,zastosowałem” — (w. 6). Czasownik ten meta i schema znaczy: »zmienić formę” — ,,zmienić układ” — ‚,ułożyć inaczej”. W LXX spotyka się go w 2 Mach 9, 22, a w Nowym Testamencie jedynie u Pawła, i to w kontekstach dość różnych, nadających temu czasownikowi odrębne odcienie znaczeniowe:
1. W 2 Kor 11, 13 o fałszywych apostołach przybierających pozór Apostołów Chrystusa (metaschematidzenoi menoi eis apostolos Christou). W dwóch następnych wersetach to samo słowo zastosowane jest do szatana udającego wysłannika światłości i znowu do jego sług, czyli do owych fałszywych apostołów.
2. Fil 3, 21 o przemianie ,,ciała uniżenia” w ,,ciało chwały”: ,,który przemieni (metaschematizei) ciało naszego uniżenia i upodobni je do ciała chwały swojej”. Widać więc, że zwłaszcza zabarwienie uczuciowe tego czasownika może być bardzo różne. A nie trzeba zapominać, że posługiwano się nim i w retoryce w sensie «uczynić aluzję», stosować teorię do konkretnych przykładów». To ostatnie znaczenie ma na względzie Paweł w omawanym fragmencie (H. Lietzmann).
Paweł i Apollos mają być dla Koryntian wzorem, aby ,,nie wykraczać poza to, co napisano” — to me uper a gegraptai. W jak największej zgodzie z zasadami klasycznej greki Apostoł posługuje się rodzajnikiem do zmiany zdania w dopełnienie czasownika. Ściślej mówiąc jest to nie zdanie, ale równoważnik zdania, który przez swą eliptyczną formę jest także całkowicie zgodny z tradycyjną stylistyką zwięzłych aforyzmów antycznych: ,,nic ponad to, co napisane”. Podobnie formułowane były np. sławne aforyzmy Siedmiu Mędrców greckich. Np. Meden agan.
8Tak więc już jesteście nasyceni, już opływacie w bogactwa. Zaczęliście królować bez nas! Otóż tak! Nawet trzeba, żebyście królowali, byśmy mogli współkrólować z wami. 9 Wydaje mi się bowiem, że Bóg nas, apostołów, wyznaczył jako ostatnich, jakby na śmierć skazanych. Staliśmy się bowiem widowiskiem światu, aniołom i ludziom; 10 my głupi dla Chrystusa, wy mądrzy w Chrystusie, my niemocni, wy mocni; wy doznajecie szacunku, a my wzgardy(1 Kor 4, 8-10).
Rozłamy w Koryncie miały niewątpliwie swe źródło w ambicji jednostek. Paweł nie kwestionuje ichuzdolnień, ale sprowadza wszystko do właściwej miary. A chcąc osiągnąć ten cel nie oszczędza Koryntian pisząc z ironią: »Jużeście nasyceni ede kekoresmenoi este), jużeście się wzbogacili (ede eplutestate), królujecie bez nas (choris emon ebasileusate) i obyście królowali (kai efelon ge ebasileusate), abyśmy i my z wami królować mogli” ina kai emeis umin sumbasileusomen w. 8). Apostoł posługuje się tu całą siłą swego stylu, aby wyrazić ironię i zachwiać spokojnymi mniemaniami Koryntian. Trzy czasowniki występujące w pierwszej połowie wersetu tworzą climax; najważniejszy z nich jest ostatni — on wskazuje, że Koryntianie w swoim mniemaniu żyją już w Królestwie Niebieskim, w jakimś własnym Millennium mesjanicznym, w przeciwieństwie do Apostołów, dopiero dążących do tego stanu w wielkim trudzie. Że Paweł ma tu na myśli królestwo mesjaniczne, wskazuje na to wyraźnie wybór obrazów znanych z tekstów dotyczących tego królestwa. jak Łk 22, 29-30; 2 Tym 2, 12, a zawierających sformułowania analogiczne, nawet z użyciem tych samych czasowników.
Przy tym warto jeszcze zauważyć, że skowa ploutein i basileuein należą do słownika stoików, posługujących się tymi terminami na określenie szczęścia mędrca wznoszącego się na szczyty stoickiej autarkeia. Może Paweł czyni tu ironiczną aluzję do ich samochwalstwa? Podobnie ironicznie trawestował ich terminologię Horacy gdy w I księdze Listów kreślił taki oto wizerunek stoickiego mędrca:
(W kilku więc słowach by streścić:
li tylko mędrzec od Zeusa
Niższym jest, wolnym, bogatym
i pięknym, czcigodnym, nad
króle
Królem, szczególnie zaś zdrowym...
o ile go katar nie dręczy!)
(przekł. M. Mottego)
Wiersz 9 jest dalszym ciągiem ironii przeciwstawiającej mądrych Koryntian losowi Apostołów, których Paweł nie zawahał się nazwać ,,skazańcami” występującymi na arenie świata - os epidanatius. Termin ten jest hapaxlegomenon w Nowym Testamencie, a w LXX użyty jest na określenie skazańców, których ciała rzucano lwom na pożarcie (Dan 14, 31 w epizodzie a Balu i o smoku.. Dionizy z Halikarnasu, piszący ok. 8 roku przed Chr. terminem tym oznacza ludzi zrzucanych ze Skały Tarpejskiej. Widać więc, że związane z tym przymiotnikiem skojarzenia były bardzo znamienne.
W dalszym ciągu w szeregu kontrastów (w. 10) Paweł bardziej jeszcze uwydatnia samochwalstwo Koryntian. Użyty tu przymiotnik endoksoi (uczczeni) jest jednym ze 103 słów, którymi w Nowym Testamencie posługują się tylko Paweł i Łukasz.
11Aż do tej chwili łakniemy i cierpimy pragnienie, brak nam odzieży, jesteśmy policzkowani i skazani na tułaczkę, 12 i utrudzeni pracą rąk własnych. Błogosławimy, gdy nam złorzeczą, znosimy, gdy nas prześladują; 13 dobrym słowem odpowiadamy, gdy nas spotwarzają. Staliśmy się jakby śmieciem tego świata i odrazą dla wszystkich aż do tej chwili 14 Nie piszę tego, żeby was zawstydzić, lecz aby was napomnieć - jako moje najdroższe dzieci. 15 Choćbyście mieli bowiem dziesiątki tysięcy wychowawców w Chrystusie, nie macie wielu ojców; ja to właśnie przez Ewangelię zrodziłem was w Chrystusie Jezusie. 16 Proszę was przeto, bądźcie naśladowcami moimi!(1 Kor 4, 11-16).
Uderza znaczna ilość hapaxlegomena: gumniteumen (nadzy jesteśmy); astatumen (tułamy się, jesteśmy bezdomni). Czasowniki te nieznane są Septuagincie. Do liczby hapaxłegomena należą również: dusfemumenoi (spotwarzają nas), termin użyty w LXX (1 Mach 7, 41) na określenie bluźnierstw rzuconych przez wysłańca króla Sannacheriba, oraz dwa rzeczowniki; ta perikadarmata (śmiecie) oraz (peripsema) (brud, odraza) użyte przez Pawła na oznaczenie nędzy i udręki Apostołów. Znaczenie ich nie jest całkowicie jasne. Drugiego z nich Wulgata daje po prostu transliterację: peripsema, pierwszy natomiast przełożono: purgamenta.
1. Perikadarma (częściej kadarma) oznacza:
a. śmiecie, odpadki — to, co zostało wymiecione;
b. ofiarę przebłagalną — (W takim sensie używa tego słowa LXX i Przyp 21, 18);
2. Peripsema ma również podwójne znaczenie:
a. brud — to, co zostało zdrapane albo zeskrobane z jakiegoś przedmiotu;
b. ofiara przebłagalna
To podwójne znaczenie nie jest przypadkowe. Wiąże się ono z okrutnym obyczajem antycznym: w Atenach w czasach zarazy lub innych klęsk żywiołowych rzucano do morza ludzi uważanych za «wyrzutków społeczeństwa», wypowiadając przy tym formułę sakralną: peripsema emon genu” (stań się naszą perípsema); miało to być rytualne zadośćuczynienie za grzechy społeczności. Ponieważ ludzi owych uważano za godnych pogardy, więc słowo peripsema (a podobnie perikadarma jak widać m. in. z tekstu Pawła) stało się jaskrawym terminem obelżywym. Kiedy Demostenes w sławnej mowie o wieńcu chce jak najostrzej zelżyć swego współzawodnika politycznego Eschinesa — rzuca mu w twarz: o kadarma
Po gromach rzucanych na Koryntian, po wymownym przedstawieniu trudności chrześcijańskiego życia Paweł zaczyna przemawiać jak czuły Ojciec (w. 14-17). ,,These sudden changes of tone — piszą A. Robertson i A. Plummer are much more common in Paul than in other N. T. writers”. Ile uroku dodaje to Listom Apostoła.
A napominając zastrzega sobie miejsce specjalne, odwołując się do specjalnych więzów łączących go z Koryntianami. ,Dziesięć tysięcy wychowawców” (murius paidagogos) w. 15). Trzeba pamiętać, że paidagogos (por. Gal 3, 24) w świecie greckim był nie nauczycielem. ale tylko godnym zaufania niewolnikiem, który czuwał nad dziećmi i odprowadzał je do szkoły.
LIT
Ricciotti G. Dawne dzieje Izraela Pax W-wa 1956
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M 2004 Kraków
Giuseppe Ricciotti „Życie Jezusa Chrystusa” „Dawne Dzieje Izraela” PAX
Messori V., Umęczon pod ponckim Piłatem? Wyd M Kraków 1996
Messori V., „Mówią, że zmartwychwstał” Wyd M Kraków 2004
Rops D.: Dzieje Chrystusa Pax Warszawa 1987
Flawiusz J.: Dzieje wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom Armoryka Sandomierz 2008
Forstner D. OSP.: Świat symboliki chrześcijańskiej Pax Warszawa 1990
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M Kraków 1994
Ks. Filipiak M. : Jak rozumieć Pismo Święte, KUL, Lublin, 1982
Ks. Dąbrowski E.,: Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach, wstęp przekład z oryginału, komentarz, Pallotinum, W-wa, 1977, tom 2, 3, 4, 5
Nowy Testament - Najnowszy przekłąd z języków oryginalnych z komentarzem, Edycja św Pawła
Ks. Dąbrowski E., „Proces Chrystusa w świetle historyczno-krytycznym”, Ksiegarnia św. Wojciecha 1964
Ks. Dąbrowski E., Dzieje Pawła z Tarsu, PAX, W-wa, 1953
Giuseppe Ricciotti Paolo Apostolo BIOGRAFIA CON INTRODUZIONE CRITICA
Ks. Szczepański Wł., 4 Ewangelie Wstęp, Nowy przekład i komentarz, Kraków 1917
Inne tematy w dziale Kultura
