13Odpłynąwszy z Pafos, Paweł i jego towarzysze przybyli do Perge w Pamfilii, a Jan wrócił do Jerozolimy, odłączywszy się od nich. (Dz, Ap 13, 13)
W starożytności Pamfilia słynęła z malarii i kryjówek pirackich, z którymi, wg Pliniusza, Rzymianie mieli sporo kłopotu. Dwa znaczniejsze miasta tego regionu Attalia i Perge leżały blisko morza. Po przedarciu się przez szczyty Taurusu Paweł zamierzał rozpocząć nauczanie w krajach należących do centralnych prowincji Azji Mniejszej. Odległość od Perge do Antiochii Pizydyjskiej jest równa 160 km.
Z niewiadomych powodów Jan Marek właśnie w Perge zdecydował wrócić do Jerozolimy Paweł stojący teraz na czele wyprawy był tak dotknięty tym postanowieniem, że gdy później Barnaba będzie chciał wziąć Marka w następną podróż, przeciwstawi się temu stanowczo (15.38), co doprowadzi nawet do rozstania z Barnabą
Przekroczywszy z pewnością nie bez trudu Taurus, Paweł i Barnaba znaleźli się na centralnym plateau Anatolii i podążyli do Antiochii zwanej Pizydyjską, Było to jedno z licznych miast tej nazwy, założone przez Seleuka Nikatora w latach 300—280 przed Chrystusem, na pograniczu Frygii i Pizydii. Właśnie dlatego niektórzy autorzy starożytni (Strabo) zaliczali ją do miast frygijskich, ale Łukasz podobnie jak Ptolemeusz i Pliniusz nazywa ją Pizydyjską.
14 Oni zaś przeszli przez Perge, dotarli do Antiochii Pizydyjskiej, weszli w dzień sobotni do synagogi i usiedli. (Dz, Ap 13, 14)
Żydzi według Dziejów Apostolskich Żydzi posiadali tam własną synagogę (13, 14), co świadczyłoby o dużej ich liczbie. Antiochia zresztą leżała przy drodze rzymskiej łączącej Grecję z Syrią. Miała zatem pewne znaczenie handlowe, a w miastach takich Żydzi osiedlali się przede wszystkim.
Seleucydzi znani byli zresztą ze swej dla nich przychylności, obdarzali ich przywilejami na równi z ludnością grecką i zaludniali nimi niejednokrotnie swe pograniczne włości Toteż gdy Józef Flawiusz pisze, że Antioch Wielki dla położenia kresu rozruchom w Lidii i Frygii rozkazał przesiedlić tam 2000 rodzin żydowskich z całym ich majątkiem, licząc na to ze strzec oni będą interesu dynastii „wierni i gotowi do posłuszeństwa od dawna (antenatom króla) okazywanego to można -przypuszczać, że osiedlili się oni w Antiochii Pizydyjskiej, ważnym punkcie strategicznym syryjskiego panowania.
Na podstawie pewnego napisu pochodzącego z drugiego stulecia naszej ery W. M. Ramsay przypuszczał, że Żydzi antiocheńscy cieszyli się prawem obywatelstwa w tym mieście i piastowali w nim nawet wysokie urzędy - Napis ten odnaleziony w Apolonii wspomina pewną kobietę imieniem Debora, która wyszła za mąż za Pamfylosa, mieszkańca Apolonii zajmującego wysokie stanowisko w tym mieście.
Hellenizacja żydowska postępowała szybko i po dwuwiekowym przeszło pobycie w Antiochii jedynie religia wyróżniała miejscowych Żydów od ich pogańskich współobywateli.
15 Po odczytaniu Prawa i Proroków przełożeni synagogi posłali do nich i powiedzieli: "Przemówcie, bracia, jeżeli macie jakieś słowo zachęty dla ludu" (Dz, Ap 13, 15).
W pierwszy szabat, po przybyciu Paweł wraz ze swym towarzyszem udał się do miejscowej synagogi, wierny przyjętej dotychczas w szerzeniu chrześcijaństwa metodzie.
Po odbyciu funkcji religijnych, obejmujących między innymi odczytanie fragmentu z Pentateuchu (parasza) i ksiąg prorockich (haftara), ze swych miejsc honorowych wysłali przełożeni synagogi urzędującego hazzana, aby w ich imieniu zaprosił przybyszów do wyłożenia przeczytanych tekstów ludowi. Na czele każdej synagogi stał przełożony oraz kolegium najstarszych gminy, „których zadaniem było czuwać nad wypełnieniem przepisów Prawa”. Kierownik synagog na diasporze zwał się gerusiarches lub archisynagogos i przewodniczył kolegium starszych (gerusia), do których kompetencji należała administracyjna i prawno-religijna organizacja gminy. Członków kolegium zwano niekiedy także archisynagogoi. W czasie funkcji religijnych zajmowali oni specjalne miejsca w synagogach.
Paweł nie omieszkał jeszcze przed nastaniem szabatu nawiązać kontaktu ze swymi rodakami, tak że przełożonym gminy był już skądinąd znany jako Tarsenczyk, uczeń Gamaliela, nauczyciel Prawa. Synagogalne zgromadzenie wskazało mu wyjątkową okazję, aby w tamten dzień sobotni wobec zgromadzonych licznie Żydów i skupiających się przy nich pogan zasady, nowej religii wyłożyć w sposób przekonywający celem zyskania ich dla swej idei.
I tu ujawniło się w pełni wyjątkowe uzdolnienie Pawła do tak pojętego dzieła. Znał środowisko, do którego miał przemawiać. Pochodził przecież z diaspory, z leżącego na małoazjatyckim brzegu Tarsu, i problemy nurtujące jego rodaków, żyjących z dala od ojczyzny i świątyni, nie były mu obce. Wiedział, czego chcą te rzesze pogan, które nawiedzały synagogę w dzień sobotni, słuchając twardych nakazów Jahwe, zawartych w Pentateuchu lub nawoływań proroków w trosce o religijne i moralne życie narodu. Z drugiej strony poznanie ojczystej tradycji u jej źródeł w Jerozolimie, stwarzało pewien nimb wokół jego, nauki, który mu zapewniał posłuch i znaczenie.
16Wstał więc Paweł i skinąwszy ręką, przemówił: "Słuchajcie, Izraelici i wy, którzy boicie się Boga! 17 Bóg tego ludu izraelskiego wybrał ojców naszych i wywyższył lud na obczyźnie w ziemi egipskiej i wyprowadził go z niej mocnym ramieniem. 18 Mniej więcej przez czterdzieści lat znosił cierpliwie ich obyczaje na pustyni. 19 I wytępiwszy siedem szczepów w ziemi Kanaan oddał im ziemię ich w dziedzictwo, 20 mniej więcej po czterystu pięćdziesięciu latach. I potem dał im sędziów aż do proroka Samuela. 21 Później poprosili o króla, i dał im Bóg na lat czterdzieści Saula, syna Kisza z pokolenia Beniamina. 22 Gdy zaś jego odrzucił, powołał na ich króla Dawida, o którym też dał świadectwo w słowach: Znalazłem Dawida, syna Jessego, człowieka po mojej myśli, który we wszystkim wypełni moją wolę.
23 Z jego to potomstwa, stosownie do obietnicy, wyprowadził Bóg Izraelowi Zbawiciela Jezusa. 24 Przed Jego przyjściem Jan głosił chrzest nawrócenia całemu ludowi izraelskiemu. 25 A pod koniec swojej działalności Jan mówił: "Ja nie jestem tym, za kogo mnie uważacie. Po mnie przyjdzie Ten, któremu nie jestem godny rozwiązać sandałów na nogach".
26 Bracia, synowie rodu Abrahama, i ci spośród was, którzy się boją Boga! Nam została przekazana nauka o tym zbawieniu, 27 bo mieszkańcy Jerozolimy i ich zwierzchnicy nie uznali Go, i potępiając Go wypełnili głosy Proroków, odczytywane co szabat. 28 Chociaż nie znaleźli w Nim żadnej winy zasługującej na śmierć, zażądali od Piłata, aby Go stracił. 29 A gdy wykonali wszystko, co było o Nim napisane, zdjęli Go z krzyża i złożyli w grobie. 30 Ale Bóg wskrzesił Go z martwych, 31 a On ukazywał się przez wiele dni tym, którzy z Nim razem poszli z Galilei do Jerozolimy, a teraz dają świadectwo o Nim przed ludem. 32 My właśnie głosimy wam Dobrą Nowinę o obietnicy danej ojcom: 33 że Bóg spełnił ją wobec nas jako ich dzieci, wskrzesiwszy Jezusa. Tak też jest napisane w psalmie drugim:
Ty jesteś moim Synem,
Jam Ciebie dziś zrodził.
34 A [to], że Go wskrzesił z martwych i że nie miał już nigdy ulec rozkładowi, tak wyraził:
Wypełnię wierne, święte sprawy Dawida.
35 Dlatego i w innym miejscu mówi:
Nie dozwolisz, aby Twój Święty uległ skażeniu.
36 Dawid jednak, zasłużywszy się swemu pokoleniu, zasnął z woli Bożej i został złożony u boku swych przodków, i uległ skażeniu. 37 Lecz nie uległ skażeniu Ten, którego Bóg wskrzesił. 38 Niech więc będzie wam wiadomo, bracia, że zwiastuje się wam odpuszczenie grzechów przez Niego: 39 Każdy, kto uwierzy, jest przez Niego usprawiedliwiony ze wszystkich [grzechów], z których nie mogliście zostać usprawiedliwieni w Prawie Mojżeszowym.
40 Baczcie więc, aby nie sprawdziły się na was słowa Proroków:
41 Patrzcie, szydercy, zdumiewajcie się i odejdźcie,
bo za dni waszych dokonuję dzieła,
dzieła, któremu byście nie uwierzyli,
gdyby wam ktoś o nim mówił" (Dz, Ap 13, 16-41).
Następująca po tym mowa w kompozycyjnym swoim schemacie (w. 17-41) przypomina zarówno mowy Piotra, jak i mowę Szczepana. Dzieje Izraela i tu stanowią kanwę rozważań, a wielkie zdarzenia przeszłości stanowią przęsła argumentacji wyraźnie zdążającej do Osoby Jezusa Chrystusa jako celu zapowiedzi prorockich i kulminacyjnego punktu głoszonego przez nich mesjanizmu. Podczas jednak gdy np. Szczepan mowę swoją związał ideą oporu i niewdzięczności narodu wobec dobrodziejstw Boga, Paweł uwagę swoją skupił na idei obietnicy tak charakterystycznej nie tylko dla czasów Abrahama, ale i całej późniejszej religii Izraela.
Rozpoczyna „ją zwrotem nie tylko do swych rodaków, „ale też do tej anonimowej rzeszy cichych wyznawców monoteizmu, która synagogę" w Antiochii Pizydyjskiej nawiedzała: Mężowie izraelscy i wy, którzy się Boga lękacie" (Dz. Ap, 13, 16). Na tę drugą kategorie „zwraca specjalną od pierwszej chwili uwagę, jak gdyby się wielkich wyników swojej misji po niej właśnie spodziewał. Nawiązując do przeczytanych w synagodze tekstów (treść mowy Pawła wskazuje, że czytano z Pentateuchu rozdział pierwszy Powt. Pr. oraz Izajasza 1, 1-22), kreśli następnie Paweł w krótkich rzutach:
1. historię narodu izraelskiego rozwijającą się na zasadzie dążenia do realizacji obietnicy mającej nadać jej sens właściwy i szczególne zabarwienie (13, 17-23);
2. jej punktem szczytowym jest obietnica zbawienia, z takim powodzeniem głoszona przez Jana Chrzciciela, a znajdująca swoje wypełnienie w osobie Zbawiciela, Jezusa (13, 23-25);
3. przez niezrozumienie „głosów prorockich czyli przez zniekształcenie całej dotychczasowej historii narodu Żydzi jerozolimscy spowodowali śmierć Jezusa (13,
26-30);
4. wbrew ich przewidywaniom „jednak Jezus zmartwychwstał i był widziany przez wielu uczniów, którzy dotąd są świadkami tego zdarzenia (13, 30-32);
5. zmartwychwstanie Jezusa było zresztą przewidziane przez proroków i jest realizacją głoszonych przez nich zapowiedzi. Wywyższa to Jego osobę nawet ponad Dawida, który pomimo swych zasług uległ skażeniu, jako człowiek śmiertelny (13, 32-37);
6. tymczasem Jezus jest wywyższony ponad wszystkich, nawet ponad Zakon, którego braki wypełnia niosąc usprawiedliwienie tym, którzy w Niego uwierzą (13, 37--41).
Powyższe ujęcie podstaw chrześcijaństwa na tle dziejów narodu izraelskiego odpowiada ściśle przesłankom historycznym, aż do działalności Jana Chrzciciela, jako ogniwa pośredniego, włącznie. Paweł potrafił uchwycić właściwy sens Starego Testamentu, sprzęgnąć go z osobą Chrystusa i podać w krótkich zarysach jej doniosłość religijną. Jego argumentacja zbiega się z argumentacją Ewangelii, zwłaszcza z ideą naczelną „Kazania na górze". W oparciu o znane ogólnie fakty Paweł w mowie swojej nadał im interpretację religijną zgodną z ich naturą, stwarzając przez to wzór właściwego poglądu na znaczenie religii starotestamentalnej dla chrześcijaństwa.
42Kiedy wychodzili, proszono ich, aby w następny szabat mówili do nich o tym samym. 43 A po zakończeniu zebrania, wielu Żydów i pobożnych prozelitów towarzyszyło Pawłowi i Barnabie, którzy w rozmowie starali się zachęcić ich do wytrwania w łasce Boga.(Dz, Ap 13, 42-43)
Skutki przemówienia zdawały się zapowiadać powodzenie. Prawdopodobnie tego dnia przemawiał również i Barnaba. Obydwu bowiem proszono po opuszczeniu synagogi, aby w następny szabat zjawili się znowu i dalej pouczali zgromadzenie. Co więcej wielu Żydów i pogan już wówczas przyłączyło się do Pawła, który w dni następne utwierdzał ich w wierze tworząc podwaliny mającego powstać w tym mieście kościoła.
44W następny szabat zebrało się niemal całe miasto, aby słuchać słowa Bożego. 45 Gdy Żydzi zobaczyli tłumy, ogarnęła ich zazdrość, i bluźniąc sprzeciwiali się temu, co mówił Paweł.(Dz, Ap 13, 44-45)
Wieść o nowym nauczaniu w synagodze żydowskiej rozeszła się szybko po całej Antiochii wywołując uwagi, komentarze, a przede wszystkim oczekiwanie W następny szabat, zebrało się prawie całe miasto dla słuchania Słowa Bożego" (Dz. Ap 13, 44). Wywołało to czujność władz synagogalnych, które pojęły teraz cel zamierzeń Pawła. Postanowiono przeciwstawić się jego wywodom i w gwałtownej, pełnej bluźnierstw dyskusji starano się zniweczyć jego dzieło.
46Wtedy Paweł i Barnaba powiedzieli odważnie: "Należało głosić słowo Boże najpierw wam. Skoro jednak odrzucacie je i sami uznajecie się za niegodnych życia wiecznego, zwracamy się do pogan. 47 Tak bowiem nakazał nam Pan: Ustanowiłem Cię światłością dla pogan, abyś był zbawieniem aż po krańce ziemi". 48 Poganie słysząc to radowali się i wielbili słowo Pańskie, a wszyscy, przeznaczeni do życia wiecznego, uwierzyli. 49 Słowo Pańskie rozszerzało się po całym kraju.(Dz, Ap 13, 46-49)
Widocznie w czasie drugiego przemówienia Paweł zaakcentował bardziej jeszcze swój pogląd na judaizm, uwypuklając niezależność chrześcijaństwa od przepisów starego Prawa z wyraźnym dążeniem do pozyskania słuchających go pogan. Widząc bowiem pełną nienawiści postawę żydowską zaapelował do zgromadzonych pogan, i to w oparciu o znany tekst Izajasza: „Postawiłem cię na światło poganom, abyś był im ku zbawieniu aż po krańce ziemi(49, 6). Zadecydowało to o powodzeniu misji chrześcijańskiej i o powstaniu kościoła w Antiochii.
Wielka liczba pogan nie tylko z miasta, ale i z najbliższej jego okolicy przyjęła nową" religię. Chrześcijaństwo wzrastało w znaczenie tak, że tylko środki niezwykłe mogły położyć kres dalszemu jego rozszerzaniu się.
50Ale Żydzi podburzyli pobożne a wpływowe niewiasty i znaczniejszych obywateli, wzniecili prześladowanie Pawła i Barnaby i wyrzucili ich ze swoich granic. 51 A oni otrząsnąwszy na nich pył z nóg, przyszli do Ikonium, 52 a uczniów napełniało wesele i Duch Święty.(Dz, Ap 13, 50-52)
Żydzi antiocheńscy, zawistni o swój stan posiadania odwołali się do rzymskich urzędników miasta, wyzyskując w tym celu wpływy przychylnych judaizmowi niewiast.
W Antiochii judaizm był przecież jak i na terenie całego imperium rzymskiego religio licita (w przeciwieństwie do chrześcijaństwa) – i wynikiem prawnego uznania judaizmu była możność urządzania zebrań religijnych pod ochroną ustaw państwowych. Wszelkie zakłócanie porządku w czasie ich trwania było surowo zakazane, a naruszenie praw ścigane z całą bezwzględnością. Zwyczajem rzymskim religie narodów podbitych uznawane były przez państwo, a Panteon rzymski powiększał się tylko pewną ilość przybyszów, których identyfikowano z bóstwami już znanymi. Jahwe utożsamiono z Saturnem, niekiedy z Jowiszem, a zwłaszcza. z Iupiter Sabazius. Judaizm był nie tylko religią uznaną przez prawo, ale pod wieloma względami uprzywilejowaną. Tak np. Żydzi posiadający obywatelstwo rzymskie nie byli obowiązani do uczestniczenia w funkcjach religijnych ku czci bogów - pogańskich lub imperatorów.
Prawo było wyraźne i gdzie jak gdzie, ale w Antiochii, jako kolonii rzymskiej, musiało być przestrzegane. Dołączał się do tego wzgląd szczególny, dotyczący publicznego, spokoju w mieście, co łącznie zadecydowało o wydaniu dekretu skazującego Apostołów na wygnanie - Kalikst właśnie za zakłócenie spokoju na zebraniu synagogalnym skazany został na wygnanie do kopalni na Sardynii.
Usunęli się przeto z Antiochii „otrząsnąwszy proch z nóg" (Dz. Ap. 13,'51) na znak symbolicznego zerwania z gminą żydowską tego miasta Pozostawili w nim jednak grupę chrześcijan mającą prowadzić dalej rozpoczęte dzieło.
Lit:
KS.PROF EUGENIUSZ DĄBROWSKI "DZIEJE PAWŁA Z TARSU"
Ricciotti G. Dawne dzieje Izraela Pax W-wa 1956
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M 2004 Kraków
Giuseppe Ricciotti „Życie Jezusa Chrystusa” „Dawne Dzieje Izraela” PAX
Messori V., Umęczon pod ponckim Piłatem? Wyd M Kraków 1996
Messori V., „Mówią, że zmartwychwstał” Wyd M Kraków 2004
Rops D.: Dzieje Chrystusa Pax Warszawa 1987
Flawiusz J.: Dzieje wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom Armoryka Sandomierz 2008
Forstner D. OSP.: Świat symboliki chrześcijańskiej Pax Warszawa 1990
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M Kraków 1994
Ks. Filipiak M. : Jak rozumieć Pismo Święte, KUL, Lublin, 1982
Ks. Dąbrowski E.,: Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach, wstęp przekład z oryginału, komentarz, Pallotinum, W-wa, 1977, tom 2, 3, 4, 5
Nowy Testament - Najnowszy przekłąd z języków oryginalnych z komentarzem, Edycja św Pawła
Ks. Dąbrowski E., „Proces Chrystusa w świetle historyczno-krytycznym”, Ksiegarnia św. Wojciecha 1964
Inne tematy w dziale Kultura
