Apokalipsa:Smok przekazuje władzę bestii-objaśnienie symboli

Korzystając z krótkiego czasu, jakim rozporządza, Szatan — symbolizowany przez Smoka — prowadzi dalej walkę z poszczególnymi członkami Kościoła. W tym celu organizuje sobie narzędzie w postaci ziemskiej potęgi, będącej antytezą i podrobionym naśladownictwem Chrystusa i Jego Kościół.

¹I ujrzałem Bestię wychodzącą z morza, (Ap 13,1)

,,Bestia wychodząca z morza” przypomina sen Daniela: Tutaj więc idzie o jakieś imperium ziemskie. ,,Morze”, które tu występuje, to nie tylko, podobnie jak w Księdze Daniela, Morze Śródziemne, dla Palestyńczyka symbol Zachodu, ale ma ono również sens alegoryczny, jak wynika z zestawienia: a) z zapowiedzią o Bestii z 11, 7, gdzie mowa jest o ,,Czeluści” nawiązującej do pierwotnego tehom i miejsca przebywania złych duchów – skąd wyszedł Apollon ich dowódca (Ap 9,11) ; b) z paralelami: Iz 17, 12 –

Ach, wrzawa mnogich ludów!
jak łoskot morza, tak huczą.
Ach, rozgwar narodów!
jak szum fal potężnych, tak szumią.;

57, 20

Bezbożni zaś są jak morze wzburzone,
które się nie może uciszyć
i którego fale wyrzucają muł i błoto.
21 Nie ma pokoju - mówi Bóg mój - dla bezbożnych.

potwierdzonymi przez Apok 17, 15 –

I rzecze do mnie:
"Wody, które widziałeś,
gdzie Nierządnica ma siedzibę,
to są ludy i tłumy,
narody i języki., jako o mnóstwie wzburzonych pogan. Wszystko to nasuwa już myśl o zachodniej potędze pogańskiej, inspirowanej przez piekło.

mającą dziesięć rogów i siedem głów,
a na rogach jej dziesięć diademów,
a na jej głowach imiona bluźniercze (Ap 13,1).

,,Dziesięć rogów i siedem głów” nawiązuje do wyglądu czwartej Bestii w Księdze Daniela i do wyglądu Smoka, a w rozdz. 17 otrzyma wyraźne wyjaśnienie: dziesięciu królów i siedem pagórków niedwuznacznie wskazują na Rzym, przy tym oczywiście ,,diademy’ symbolizują władzę cezarów jako uzurpatorów kultu Bożego, na co wskazuje kontekst; do nich w kulcie imperialnym stosowano tytuły — ,,Imiona bluźniercze” z punktu widzenia monoteizmu żydowskiego i chrześcijańskiej wiary wChrystusa Zbawiciela, takie jak theos, theou nios, e rios, sebastos, soter lub ich łacińskie odpowiedniki; deus, divi filius, divus, dominus.

² Bestia, którą widziałem, podobna była do pantery,
łapy jej - jakby niedźwiedzia,
paszcza jej - jakby paszcza lwa.
A Smok dał jej swą moc, swój tron i wielką władzę (Ap 13,2).

Trudna do wyobrażenia synteza składników wszystkich czterech Bestii ze snu w Księdze Daniela w rozdziale 7 potwierdza raz jeszcze, że Bestia ta symbolizuje władzę suwerenną mocarstwa ziemskiego ,,wcielającą się kolejno w wielkie imperia" (Cerfaux—Cambier), Zostaje ona ponadto (a więc nie jest z natury czymś złym!) wyposażona w moc Smoka - Szatana. ,,Swój tron” przekazuje Szatan zdetronizowany w niebie, zdolny jednak do zwodzenia ,,mieszkańców ziemi”.

Pantera – w Grecji poświęcona Dionizosowi, uważana z powodu dzikich skoków za ucieleśnienie menad tworzących jego orszak. Samo zwierzę jest niezwykle niebezpieczne i przysłowiowo zwinne. Bardzo trudno uciec przed jej atakiem, tak jest skuteczny.

Po soborze nicejskim cesarz Konstanty Wielki (435) kazał wybić monety, na których jego zwycięstwo nad pogaństwem przedstawiano za pomocą pantery siedzącej ze zwieszona głową (symbol ujarzmienia i upokorzenia) u stóp cesarza.

Niedźwiedzie łapy – to symbol przygniatającej siły, a paszcza lwa – symbol krwiożerczości.

Wszystko to razem wzięte rysuje obraz istoty (duchowej) potężnej i agresywnej a przy tym ogromnie inteligentnej. Jej atak nie jest bezmyślna napaścią, upustem drzemiącej w naturze brutalności, ale ma swój głęboko przemyślany cel i precyzyjną logikę. Służy interesom i zamiarom smoka, który oddał jej swój tron, czyli miejsce gdzie zasiada władca doznając wyniesienia. Jest nim zapewne serce człowieka. Serca bardzo wielu ludzi.

³I ujrzałem jedną z jej głów jakby śmiertelnie zranioną,
a rana jej śmiertelna została uleczona (Ap 13,3).

Wkrótce po samobójstwie Nerona w dniu 9 czerwca 68 roku wśród plebsu rzymskiego rozeszła się pogłoska, że on nie umarł, lecz zbiegł do Partów, był bowiem zaprzyjaźniony z królem ich Wologezem. Stamtąd ma on wrócić (Nero redux) na czele wojska Partów, by rozprawić się ,z wrogami. (Tacyt, Hist. 2, 8). Wieści te do tego stopnia rozpowszechniano i dawano im wiarę (Dion Chryz.; Kasjusz Dion), iż nie zabrakło samozwańców podszywających się pod Nerona. O jednym z nich podaje Swetoniusz (Nero, 57), iż wystąpił w dwadzieścia lat po śmierci Nerona, długo podtrzymywany przez Partów. Ludowa ta baśń przyjęła się również w kolach żydowskich i chrześcijańskich. Żydzi w powrocie Nerona przynoszącym zagładę Rzymowi chcieli upatrywać karę Bożą za zniszczenie swego kraju i Jerozolimy w latach 66—70, jak o tym świadczą Księgi Sybilijskie powstałe ok. roku 80, a w części nawet już między rokiem 71 a 74. W kolach zaś chrześcijańskich powracający Nero przybrał jednocześnie cechy demoniczne i Antychrysta. U schyłku I stulecia, gdy się okazało, że istotnie Nero nie żyje, legenda ta uległa zmianie: to Szatan sam Beliar!) przybierze kształt zmarłego Nerona jako przychodzący Antychryst bądź też Szatan wskrzesi Nerona i wstanie Nero redivius (Księgi Sybilijskie).

Jaki mogła mieć legenda zmartwychwstałego Nerona wpływ na Ewangelistę?; Neron dla Jana od początku jest czymś więcej niż postacią historyczną, jest typem. Dostosowuje się przy tym Apostoł do popularnych poglądów, by dzięki nim uwydatnić ponadludzki, demoniczny charakter jego postaci. Neron historyczny pozostaje da niego zaledwie ,na pierwszym piętrze symbolu”, na drugim piętrze jest typem cezara-prześladowcy, na trzecim wreszcie symbolizuje całe imperium prześladowcze — rzymskie i wszystkie następne.

Wreszcie idzie tu o jakiś ,,cud" szatański, jeden z rodzaju lub symbol wszystkich zapowiedzianych na czasy eschatologiczne w Mt 24, 24-(Powstaną bowiem fałszywi mesjasze i fałszywi prorocy i działać będą wielkie znaki i cuda, by w błąd wprowadzić, jeśli to możliwe, także wybranych)i 2 Liście do Tesaloniczan 2, 8-12 -wówczas ukaże się Niegodziwiec, którego Pan Jezus zgładzi tchnieniem swoich ust i wniwecz obróci [samym] objawieniem swego przyjścia. ⁹ Pojawieniu się jego towarzyszyć będzie działanie szatana, z całą mocą, wśród znaków i fałszywych cudów, ¹⁰ [działanie] z wszelkim zwodzeniem ku nieprawości tych, którzy giną, ponieważ nie przyjęli miłości prawdy, aby dostąpić zbawienia. ¹¹ Dlatego Bóg dopuszcza działanie na nich oszustwa, tak iż uwierzą kłamstwu, ¹² aby byli osądzeni wszyscy, którzy nie uwierzyli prawdzie, ale upodobali sobie nieprawość.

A cała ziemia w podziwie powiodła wzrokiem za Bestią,
⁴ i pokłon oddali Smokowi,
bo władzę dał Bestii.
I Bestii pokłon oddali, mówiąc:
"Któż jest podobny do Bestii
i któż potrafi rozpocząć z nią walkę? (Ap 13,4)"

Śmiertelne jakby zranienie może się wg M. Szamot odnosić też do idei. Np. chrześcijaństwo śmiertelnie zraniło popularny u schyłku cesarstwa rzymskiego homoseksualizm, który funkcjonował jako rodzaj nobilitacji społecznej. A historia Oskara Wilde’a dowodzi, że jeszcze 100 lat temu podlegał on ostracyzmowi społecznemu. Ale został uleczony i dziś rzesze zachwycają się jego zmartwychwstaniem i wiodą za nim wzrokiem w podziwie dla własnej tolerancyjności i jego rzekomej atrakcyjności. Owładnięty przez zjawiska tego rodzaju człowiek nie widzi dla siebie żadnej innej drogi (któż potrafi…), podlega zauroczeniu (któż jest podobny..). W reportażach, felietonach, wywiadach, filmach pojawia się dla mniejszości zawsze ton zachwytu nad tym co robią, jak żyją, dokładnie jakby odkryli osobistą receptę na szczęście, na wyższy stopień uczłowieczenia.

A jednocześnie bez zachwytów, ale nieustępliwie toczy się walka o akceptację tej dewiacji, walka która zazwyczaj kończy się sukcesem ((któż potrafi rozpocząć z nią walkę) i natychmiast ewoluuje w żądania następnych przywilejów.

Biorąc pod uwagę, że homoseksualizm jest jednym z tych zjawisk, które wyjątkowo szczelnie zamykają człowieka na sferę ducha, można, że pod całą symboliką wersetu 3 kryją się zjawiska tego typu właśnie.

,,Cala ziemia”. — Pierwszą realizacją historyczną tego obrazu było wówczas ogólnoświatowe imperium rzymskie. Ale nie władza polityczna tej ziemskiej potęgi jest tutaj napiętnowana, lecz bluźniercze jej uroszczenia w dziedzinie religijnej, jak widać z wierszy następnych.

,,Pokłon” pierwszy jest wyrazem kultu Szatana, drugi — statolatrii, a inspiracja ich jest jedna i ta sama. Okrzyk zaś podziwu stanowi parodię tylokrotnej formuły monoteizmu izraelskiego. Motywem jednak tego kultu jest zwykła obawa poddanych.

⁵ A dano jej usta mówiące wielkie rzeczy i bluźnierstwa,
i dano jej możność przetrwania czterdziestu dwu miesięcy (Ap 13, 5).

Bestia pierwsza sama z kolei urzeczywistnia program bluźnierczy, podobnie jak w Księdze Daniela róg czwartej Bestii — symbol Antiocha IV Epifanesa. Ale — jak widać z czterokrotnie użytego zwrotu biernego ,,dano jej" — dzieje się to wszystko z dopustu Bożego. ,,Czterdzieści dwa miesiące” to okres działalności i prób Kościoła walczącego, pokrywający się z obecnym eonem, z doczesnością. Obraz więc przekracza ramy Rzymu, pierwszego typu dziejowej realizacji owej szatańskiej civitas terrena.

⁶ Zatem otworzyła swe usta dla bluźnierstw przeciwko Bogu (Ap 13, 6).

"Otworzyła usta” — zgodnie z użyciem biblijnym, oznaczającym dłuższe przemówienie, zwrot ten nasuwa tu myśl o jakimś programie.

,,Dla bluźnierstw” — pierwszą ich realizacją był boski kult cezarów

by bluźnić Jego imieniu i Jego przybytkowi,
i mieszkańcom nieba (Ap 13, 6).

,,Jego przybytkowi” — zwolennicy interpretacji historycznej widzą tu zamachy Kaliguli (Antiq 18, 8, 2; Bello Judaico 2, 10, 1) i Tytusa na świątynię jerozolimską.

Tu dwukrotne powtarzanie słowa ,,przybytek” zdaje się wskazywać na przybytek Boga, jakim jest Kościół na ziemi, którego przedłużeniem jest przybytek niebieski Kościoła triumfującego

⁷ Potem dano jej wszcząć walkę ze świętymi
i zwyciężyć ich (Ap 13, 7),

,,Ze świętymi” — tzn. z chrześcijanami (zob. kom. do 5, 8). Użycie gotowego zwrotu z Księgi Daniela, który tam odnosi się do działalności Antiocha IV Epifanesa, charakteryzuje walkę rozpoczętą przez Bestię. Jest to prześladowanie religijne, nie cofające się przed stosowaniem kary śmierci: na tym polega jej ,,zwycięstwo".

i dano jej władzę nad każdym szczepem, ludem, językiem i narodem.
⁸ Wszyscy mieszkańcy ziemi będą oddawać pokłon władcy,
każdy, którego imię nie jest zapisane od założenia świata w księdze życia zabitego Baranka. (Ap 13, 8)

,,Władzę…" — imperium ma zasięg wszechświatowy, ale jest czymś więcej niż tworem politycznym, co stwierdza wiersz następny.

,,Mu” — zamiast formy nijakiej tu zastosowana forma męska zaimka: auton zdradza, że za symbolem Bestii stoi osoba czczona: władca, a za nim Szatan. Pierwszą realizacją dziejową tego obrazu w oczach Jana był rzymski cezar, wymagający od poddanych ,,oddawania pokłonu’, a więc według Apokalipsy (por. 19, 10; 22, 8 n) objawu czci boskiej.

,,Mieszkańcy ziemi w przeciwstawieniu do chrześcijan, którzy ,w niebie mają przybytek” (13, 6).

Księga życia – lista sprawiedliwych - tutaj mimo niewątpliwego nawiązania do Starego Testamentu i apokaliptyki judaizmu stanowi ona — zgodnie z ekonomią Nowego Przymierza własność Odkupiciela i Władcy dziejów (por.5, 6-9) — ,,zabitego Baranka”. On nią dowolnie rozporządza, tak iż może z niej skreślać winowajców.

,,Od założenia świata — pojawiający się dopiero w Nowym Testamencie termin ten na pierwszy rzut oka może się odnosić do zabitego Baranka, jak sugeruje Wulgata; wówczas należałoby upatrywać tu analogię do 1 P 1, 19 n i Ofiarę Baranka traktować jako przewidzianą od wieków, co oczywiście jest teologicznie poprawne. Większość jednak dzisiejszych egzegetów słuszne szuka bliższej analogii w 17, 8, gdzie termin ten wyraźnie wiąże się z księgą, a w dziwnym szyku za Aretasem upatruje figurę retoryczną hyperbaton. Odwieczną predestynację wybranych stwierdza ponadto Mt 25, 34;

Wtedy Jezus rzekł do niego: "Schowaj miecz swój do pochwy, bo wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza giną.

Ef 1, 4 - W Nim bowiem wybrał nas przez założeniem świata,
abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem. Wiecie bowiem, że z waszego, odziedziczonego po przodkach, złego postępowania zostali wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ¹⁹ ale drogocenną krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy

⁹ Jeśli kto ma uszy, niechaj posłyszy!
¹⁰ Jeśli kto do niewoli jest przeznaczony, idzie do niewoli,
jeśli kto na zabicie mieczem - musi być mieczem zabity.
Tu się okazuje wytrwałość i wiara świętych. (Ap 13, 9,10)

Aforyzm ten, nawiązujący do Jeremiasza, ma zwięzłość wojskowej komendy. Jego niejasność zaznaczyła się w tradycji rękopiśmiennej szeregiem poprawek, mających ułatwić zrozumienie wieloznacznego zdania. Egzegeci dzisiejsi zgodnie tłumaczą ten wiersz jako zachętę do mężnego chrześcijańskiego przyjęcia twardego losu prześladowanych w duchu słów Chrystusa z Mt 26, 52, bo tylko w takiej postawie z pozoru biernej i bezbronnej: jest wytrwałość i wiara świętych, tzn. świadectwo wiary i przynależności do Chrystusa.

LIT

Ricciotti G. Dawne dzieje Izraela Pax W-wa 1956

Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M 2004 Kraków

Giuseppe Ricciotti „Życie Jezusa Chrystusa” „Dawne Dzieje Izraela” PAX

Messori V., Umęczon pod ponckim Piłatem? Wyd M Kraków 1996

Messori V., „Mówią, że zmartwychwstał” Wyd M Kraków 2004

Rops D.: Dzieje Chrystusa Pax Warszawa 1987

Flawiusz J.: Dzieje wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom Armoryka Sandomierz 2008

Forstner D. OSP.: Świat symboliki chrześcijańskiej Pax Warszawa 1990

Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M Kraków 1994

Ks. Filipiak M. : Jak rozumieć Pismo Święte, KUL, Lublin, 1982

Ks. Dąbrowski E.,: Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach, wstęp przekład z oryginału, komentarz, Pallotinum, W-wa, 1977, tom 2, 3, 4, 5