9 A gdy otworzył pieczęć piątą,
ujrzałem pod ołtarzem dusze zabitych dla Słowa Bożego
i dla świadectwa, jakie mieli (Ap 6, 9).
Piąta pieczęć dotyczy męczenników chrześcijańskich w myśl zapowiedzi Jezusa (Mt 24, 9-14 i par.).
Świeżo w pamięci miał autor prześladowanie rozpętane przez Nerona w roku 64 (Tacyt, Ann. 15, 44). To jakby odwrotna strona obrazu Pierwszego Jeźdźca: zwycięstwo ewangelii musi kosztować.
,,Pod ołtarzem” przez użycie rodzajnika autor zaznacza, że ołtarz ten jest wszystkim znany. Tradycja judaizmu apokaliptyczna (Test. Lewiego 3, 6), rabinistyczna oraz starochrześcijańska umieszczała chętnie ołtarz w niebie, prototyp ołtarza świątyni.
Ale chodzi tu o sens raczej duchowy niż materialny, ponieważ pod ołtarz należało wylać krew żertwy (Kapł 4, 7) bo we krwi jest dusza (Kapł 17, 11).
Porównanie męczeństwa do libacji krwi żertwy oraz życia do ofiary zna również Nowy Testament (Rz 12, 1: Fil 2, J7; 2 Tym 4, 6) i literatura starochrześcijańska (Ignacy Antiocheński).
Rabini wierzyli w to, że dusze sprawiedliwych są pod ,,tronem chwały” lub że Michał Archanioł ofiaruje je Bogu na ołtarzu w niebie „Zabitych”— dokładnie ten sam imiesłów określił wyżej Baranka (5, 6); jest więc analogia w tych zgonach.
10 I głosem donośnym tak zawołały:
"Dokądże, Władco święty i prawdziwy,
nie będziesz sądził i wymierzał za krew naszą kary tym, co mieszkają na ziemi?" (Ap 6, 10)
Słychać tu echo pytań, jakie wielu chrześcijan zadawało sobie w obliczu prześladowań. Nie chodzi tu o żądzę odwetu, ponieważ nie mogliby stać przed tronem Boga. Sam fakt męczeństwa domaga się sprawiedliwości. Nawet Kainowi Bóg obiecał 7-krotną pomstę, gdyby ktoś go skrzywdził. Ale „pomsta’ Boga nie jest pochopna – równą miłością darzy skrzywdzonego jak i tego który skrzywdził i dlatego nie zabija piorunami w świętym porywie gniewu tylko daje drugą szansę
11 I dano każdemu z nich białą szatę (Ap 6, 11)
Dusze męczenników otrzymały ,,białą szatę” triumfatora w niebie, nie zaś: ciało uwielbione
i powiedziano im, by jeszcze krótki czas odpoczęli,
,,By.. odpoczęli” —w sensie korzystania z reqies aeterna, jak w 14, 13 –
I usłyszałem głos, który z nieba mówił:
"Napisz:
Błogosławieni, którzy w Panu umierają - już teraz.
Zaiste, mówi Duch, niech odpoczną od swoich mozołów,
bo idą wraz z nimi ich czyny"..
aż pełną liczbę osiągną także ich współsłudzy oraz bracia,
którzy, jak i oni, mają być zabici.
"Pełna liczba" wybranych jako sygnał końca dziejów należy do skarbca apokaliptyki. ,,Współsłudzy oraz bracia,.. Tego rodzaju wyliczenie wskazuje na to, że do liczby wybranych będą należeć nie tylko męczennicy (podstawie paralel judaistycznych), ale inni święci (Swete, Allo).
Choć brzmi to lekko odpychająco, takie zimne przyzwolenie na rozlew niewinnej krwi, ale Bóg pozwalając wybrać człowiekowi pomiędzy wolnością z Bogiem a wolnością z poznaniem dobrego i złego, pozwolił na serio. Zgodził się na następstwa tego wyboru i nie ingeruje bo byłaby to przemoc wobec człowieka i przekreślenie fundamentalnego wyboru.
12 I ujrzałem:
gdy otworzył pieczęć szóstą,
stało się wielkie trzęsienie ziemi
i słońce stało się czarne jak włosienny wór,
a cały księżyc stał się jak krew.
13 I gwiazdy spadły z nieba na ziemię,
podobnie jak drzewo figowe wstrząsane silnym wiatrem zrzuca na ziemię swe niedojrzałe owoce (Ap 6, 12-13).
,,Szósta pieczęć” odsłania ponury obraz kar a rozmiarach kosmicznych, zwiastunów wielkiego Dnia gniewu i jasny obraz wybranych, których pieczęć Boża uchroni od złego, Klęski są opisane terminami apokaliptyki biblijnej obu Testamentów oraz apokryficznej. Następstwo ich przypomina apokalipsę synoptyczną. To też opis katastrofy w świece ducha, rozpadu systemu wartości. Znika światło, które przyświecało czyli pewna ustalona, powszechnie akceptowalna wizja rzeczywistości i hierarchia wartości. Gwiazdy spadły – upadek autorytetów, jak niedojrzałych fig podczas wichury – dawne autorytety okazują się zbyt niedojrzałe by utrzymać się na dotychczas zajmowanej pozycji
14 Niebo zostało usunięte jak księga, którą się zwija,
a każda góra i wyspa z miejsc swych poruszone.
Odtąd Niebo jako miejsce przebywania Boga przestaje być widoczne („zostało usunięte) a nawet czytelne („zwinięte jak księga”).
Góra – miejsce szczególnie widoczne, wyspa – miejsce nieosiągalne – w wyniku przemian w świece ducha ( zmian mentalności) zostały poruszone, przestały znaczyć co dotychczas znaczyły. Takie sceny dzieją się na oczach każdego pokolenia.
Historycznie trzęsienie ziemi’ przeżył niedawno świat współczesny autorowi: w roku 81 dotknęło ono Laodyceę, w roku 63 — Pompeje. ,,Słońce... księżyc.. gwiazdy —bez blasku występują w sensie przenośnym jako objawy starości Ekle 12. 2 –
Pomnij jednak na Stwórcę swego w dniach swej młodości,
zanim jeszcze nadejdą dni niedoli
i przyjdą lata, o których powiesz:
"Nie mam w nich upodobania";
2 zanim zaćmi się słońce i światło,
i księżyc, i gwiazdy,
i chmury powrócą po deszczu;
3 w czasie, gdy trząść się będą stróże domu,
i uginać się będą silni mężowie,
i będą ustawały [kobiety] mielące, bo ich ubędzie,
i zaćmią się patrzące w oknach;,
stąd można wnosić o takim samym ich sensie tutaj, tylko w zastosowaniu do rozkładu imperium i przewrotów społecznych (Andrzej z Cezarei)
15 A królowie ziemscy, wielmoże i wodzowie,
bogacze i możni,
i każdy niewolnik, i wolny (Ap 6, 15)
Symbolicznie 7 rzeczowników określa całość mieszkańców ziemi.Obraz ich paniki wobec zwiastunów Dnia gniewu posługuje się rysami biblijnymi. Treściowo najpodobniejszy jest opis sądu Jahwe z Iz 2, 9-19. Wrogowie na próżno usiłują ukryć się przed Bogiem.
ukryli się do jaskiń i górskich skał.
16 I mówią do gór i do skał:
"Padnijcie na nas
i zakryjcie nas przed obliczem Zasiadającego na tronie
i przed gniewem Baranka,
17 bo nadszedł Wielki Dzień Jego gniewu,
a któż zdoła się ostać? (Ap 6, 16-17)"
,,Gniew Baranka, który Jest także ,,Lwem” (5, 5) i Zwycięskim Jeźdźcem (6, 2; 19, 11), grozi tylko niewdzięcznym (1, 7). Co natomiast czeka wiernych, ukaże obraz następny.
Potem ujrzałem czterech aniołów
stojących na czterech narożnikach ziemi,
powstrzymujących cztery wiatry ziemi,
aby wiatr nie wiał po ziemi
ani po morzu, ani na żadne drzewo.
,,Potem” — jak w 4. 1 — wprowadza nowy obraz o doniosłym znaczeniu. ,,Aniołowie” rządzą żywiołami: tu — wiatrami, powstrzymując ich szkodliwą działalność, w 14, 8 — ogniem, w 16, 5 — wodą, Tak utrzymywała rabiniczna tradycja apokaliptyczna a za nią i Ojcowie Kościoła.
,,Ziemia” ukazuje się tu zgodnie z pojęciami Hebrajczyków jako płaska czworokątna tarcza.
,,Wiatry przy tym wiejące od boków (stron świata) uważa się za pomyślne, wiejące zaś od ,,kątów” —za szkodliwe. Stary Testament zna wiatry jako wykonawców woli Bożej (Ps 103 (104],4
4 Jako swych posłów używasz wichry,
jako sługi - ogień i płomienie.)
zwłaszcza karcącej (Jer 49, 36 –
Sprowadzę na Elam cztery wiatry
z czterech krańców nieba
i rozproszę ich na wszystkie te wiatry,
tak że nie będzie narodu,
dokąd nie dotarliby rozproszeni Elamici.;
Hiob 9, 17 –
On może zniszczyć mnie burzą,
bez przyczyny pomnożyć mi rany.);
przy tym często przenośny lub symboliczny ich sens jest wyraźny (Ez 37, 9 -I powiedział On do mnie: "Prorokuj do ducha, prorokuj, o synu człowieczy, i mów do ducha: Tak powiada Pan Bóg: Z czterech wiatrów przybądź, duchu, i powiej po tych pobitych, aby ożyli". 10 Wtedy prorokowałem tak, jak mi nakazał, i duch wstąpił w nich, a ożyli i stanęli na nogach - wojsko bardzo, bardzo wielkie. ; Zach 5, 5 - ).
Apokaliptyka uważała huragan za prodrom sądu ostatecznego. Tu wiatry są symbolem plag Bożych o skali ogólnoświatowej.
2 I ujrzałem innego anioła, wstępującego od wschodu słońca,
mającego pieczęć Boga żywego.
,,Od wschodu słońca — od strony powstającego Świata, raju (Rodz 2, 8; 3, 24), zapowiada więc zbawienie
„Pieczęć Boga żywego”, tzn. za pewne sygnet z wyrytym imieniem Boga prawdziwego, a może i Baranka (Orygenes), taki, Jakiego używali władcy wschodni (Rodz 41, 42; Est 3, 10; 8, 2; Dan 6, 18; 1 Mach 6, 15), by nim pieczętować dokumenty urzędowe lub uniemożliwiać dostęp do przedmiotów zastrzeżonych (Swete).
Zawołał on donośnym głosem do czterech aniołów,
którym dano moc wyrządzić szkodę ziemi i morzu:
3 "Nie wyrządzajcie szkody ziemi ni morzu, ni drzewom,
aż opieczętujemy na czołach sługi Boga naszego"(Ap 7, 3).
,,Na ich czołach” — ten szczegół przypomina, bardziej niż zachowanie domów Izraelitów w Egipcie podczas dziesiątej plagi (Wyjść 12,12 n), wizję Ezechiela, w której litera hebr. taw (mająca wówczas kształt greckiego krzyża!), wypisana na czołach, chroni uciśnionych mieszkańców Jerozolimy przed zagładą. Świat starożytny znal piętnowanie (lub tatuaż) na czołach nie tylko niewolników czy przestępców, lecz również sług świątyń lub żołnierzy Tu Idzie o przynależność do ,‚Boga żywego” (jak w Iz 44, 5): w przeciwieństwie do bóstw pogańskich, które Są ‚,niczym” (1 Kor 8. 4), Akcja pieczętowania ma charakter symboliczny — znamię jest duchowe, jak można wnioskować z często przenośnego sensu słów ,,pieczęć i pieczętować” w Nowym Testamencie i ze znaczenia słowa sfragis oznaczającego sakrament chrztu lub bierzmowania w pismach starochrześcijańskich.
Skutkiem tej akcji nie jest zabezpieczenie wiernych od prześladowań, co widać z obrazu piątej pieczęci oraz z 13, 7. 15 (dusze zabitych pod ołtarzem), ani od nieuniknionych w życiu ziemskim pokus, co widać z przestróg w listach do siedmiu kościołów, lecz nadzwyczajna pomoc łaski (jak 3, 10) do przetrzymania prób szczególnych w duchu prośby z J 17, 6. 9. 15; nie ulegną oni złudom szatańskim i nie dotkną ich plagi karzące niepoprawnych.
4 I usłyszałem liczbę opieczętowanych:
sto czterdzieści cztery tysiące opieczętowanych
ze wszystkich pokoleń synów Izraela:
5 z pokolenia Judy dwanaście tysięcy opieczętowanych,
z pokolenia Rubena dwanaście tysięcy,
z pokolenia Gada dwanaście tysięcy,
6 z pokolenia Asera dwanaście tysięcy,
z pokolenia Neftalego dwanaście tysięcy,
z pokolenia Manassesa dwanaście tysięcy,
7 z pokolenia Symeona dwanaście tysięcy,
z pokolenia Lewiego dwanaście tysięcy,
z pokolenia Issachara dwanaście tysięcy,
8 z pokolenia Zabulona dwanaście tysięcy,
z pokolenia Józefa dwanaście tysięcy,
z pokolenia Beniamina dwanaście tysięcy opieczętowanych(Ap 7, 4-8).
„Sto czterdzieści cztery tysiące — liczba oczywiście symboliczna, wyrażająca niesłychany ogrom (mnożnik 1000) i pełnię (liczba pokoleń Izraela w drugiej potędze). ,.Synów Izraela’ — do dziś dnia trwa spór, czy rozumieć ich dosłownie, a więc o nawróconych Żydach, czy przenośnie a ,Izraelu Bożym” (Gal 6, 16), tj. o całym Kościele. Więcej głosów Tradycji jest za drugim tłumaczeniem, Apokalipsa zresztą nigdzie nie mówi o przywilejach Żydów.
Dwa szczegóły znamienne są w tej liście, której porządek częściowo tylko odpowiada kolejności urodzin, a częściowo rozmieszczeniu terytorialnemu licząc od północy: Na pierwszym miejscu figuruje ,,pokolenie Judy”, z którego pochodzi według ciała Chrystus, a dopiero na ósmym miejscu jest ‚,Lewi’, tak zaszczycony w Test. Lewiego i w tekstach qumrańskich. Opuszczone jest zupełnie pokolenie Dana, zamiast niego jest Manasses, jest też Józef, a nie ma Efraima.
Krytyka tekstu nie daje tu zadowalającej odpowiedzi, niemal powszechnie dziś przyjmuje się, że na autora wpłynęła jakaś dawna tradycja judaizmu, stosująca jakby pewne przekleństwo pamięci wobec pokolenia Dana Echem jej jest pogląd, że z tego pokolenia miał wyjść Antychryst (Test. Dana, 5, 6 Ireneusz).
9 Potem ujrzałem:
a oto wielki tłum,
którego nie mógł nikt policzyć,
z każdego narodu i wszystkich pokoleń, ludów i języków,
stojący przed tronem i przed Barankiem.
Odziani są w białe szaty,
a w ręku ich palmy.(Ap 7, 9)
Zmienia się przedmiot —to już nie tylko zabezpieczeni a priori, lecz ,,tłum, którego nie mógł nikt policzyć, z każdego narodu...odzianych w białe szaty’ — a więc symbol radości niebiańskiej i triumfu, na który nadto wskazują ,,w ręku ich palmy, szczegół znamienny dla pochodów triumfalnych (1 Mach 13, 51; 2 Mach 10, 7), dla obchodu na zakończenie zbiorów radosnego Święta Namiotów (Kapł 23, 40). Szczegół Janowego opisu wjazdu Chrystusa do Jerozolimy (J 12, 13). Symbol jednoznaczny w świecie antycznym (Wergiliusz, Pauzaniasz)
,,Stojący” — trzeba uzupełnić czasem teraźniejszym ,,przychodzą” (w.14), by uzmysłowić sobie scenę I jej sens teologiczny; tłum ten nieustannie się powiększa: stoi już przed tronem Boga, a zarazem wzrasta o nowych członków.
10 I głosem donośnym tak wołają:
"Zbawienie u Boga naszego, Zasiadającego na tronie
i u Baranka".
Zbawienie – soteria – termin ten często występował w ówczesnych kultów pogańskich Apollina, Eskulapa, Izydy, w kulcie cezarów oraz w misteriach. W Apokalipsie łączy się zawsze z ideą zwycięstwa nad mocami wrogimi względem Boga.
Inne tematy w dziale Kultura
