Ja, Jan, wasz brat
i współuczestnik w ucisku i królestwie, i wytrwałości w Jezusie,
byłem na wyspie, zwanej Patmos,
z powodu słowa Bożego i świadectwa Jezusa (Ap, 1,9)
Po uroczystym pozdrowieniu (Apokalipsa 1, 1-9) następuje opis widzenia wstępnego:"Ja, Jan...” — Bliższego określenia, kim jest mówiący, wymaga sąsiedztwo z w. 8, w którym Bóg przemawia w 1. osobie. Zestawienie z imieniem własnym jest znamienne dla apokaliptyki (np. Dan 7, 15. 28; 8, 1. 15. 27; 9, 2 itd.)
„Byłem na..” znalazłem się na sugeruje, że Apostoł w chwili pisania już nie jest w tym miejscu.
Patmos (dziś: Patmo lub Patino) — mała, licząca około 15 km długości, a około 9 km szerokości, skalista, słabo ongiś zaludniona wyspa Morza Egejskiego, jedna ze Sporad, leżąca między Ikarią a Kos, odległa na południowy zachód od Efezu a ok. 90 km (14 godzin żeglugi), służyła za czasów rzymskich za jedno z miejsc wygnania (Pliniusz St. "Hist. Nat. 4,12,23")
10Doznałem zachwycenia w dzień Pański
i posłyszałem za sobą potężny głos
jak gdyby trąby
11mówiącej: „Co widzisz, napisz w księdze
i poślij siedmiu Kościołom:
do Efezu, Smyrny, Pergamonu, Tiatyry, Sardów, Filadelfii i Laodycei"(Ap, 1,10-11).
„Potężny głos — raczej objaśniającego anioła (por. 4, 1) niż ,,Syna Człowieczego” (por. 1, 19), którego głos brzmi inaczej — ,,jako wielu wód” (1, 15).
„Jak gdyby trąby” — treść doznania jest tylko podobna do dźwięku trąby: cechą znamienną opisów apokaliptyki.
,,W księdze” (biblon) — tzn. na zwoju papirusowym;
siedmiu kościołom” –symbol wszystkich kościołów (dlatego siódemka-symbol pełności, całości) – co ciekawe te 7 miast wcale nie należały do najstarszych ani najbardziej reprezentacyjnych miast Azji prokonsularnej. Ważniejsze były Millet, Troada, Tralle czy Hierapolis. Prawdopodobnie Jan ich nie wizytował osobiście. Tiatyra i Filadelfia to w ogóle wtedy całkiem podrzędne miasta – może decydowała liczba chrześcijan. Jednak jest rzeczą znamienną że wszystkie one leżą na drodze okrążającej najbogatsze i najludniejsze okolice, stanowiące etapy marszruty jednego posłańca . W. M. Ramsay wysunął hipotezę, że były to siedziby siedmiu okręgów, wprawdzie me administracyjnych lecz handlowych i pocztowych; stąd da się wytłumaczyć pominięcie Hierapolis, Trallów i Magnezji. Ale co bardzo interesujące nawet mniejsze miasta wśród wymienionych reprezentują jako kościoły całe okręgi, a ich charakterystyki odnoszą się do całej okolicy.
12I obróciłem się, by widzieć, co za głos do mnie mówił(Ap, 1,12);
,,Widzieć.. głos” — w znaczeniu oczywiście osoby, od której głos pochodzi.
a obróciwszy się, ujrzałem siedem złotych świeczników,
13i pośród świeczników kogoś podobnego do Syna Człowieczego (Ap, 1,13),
,,Siedem złotych świeczników”: w LXX oznacza świecznik, na którym umieszcza się Lampę. Ze względu na dalej podaną symbolikę należy przypuszczać, że na Świecznikach jarzyło się światło lamp (Bonsirven); a w tym świetlnym kole ujrzał Apostoł kogoś:
Syn Człowieczy, tytuł mesjański określa dwukrotnie w Apokalipsie Chrystusa jako istotę transcendentną sędziego eschatologicznego, który wkracza w dzieje ludzkie, Sam Jego obraz stanowi amalgamat rysów zaczerpniętych od Ezechiela i Daniela, wprawdzie niewyobrażalny, ale zrozumiały gdy elementy wytłumaczy się symbolicznie
obleczonego [w szatę] do stóp
Szata ,,do stóp” wskazuje na godność kapłańską; jest to odpowiednik hebr. me'il w zastosowaniu do szat arcykapłańskich (Wyjść 28, 4 31; 29, 5; Mądr 18, 24).
i przepasanego na piersiach złotym pasem.
Złoty pas mówi o godności królewskiej (por. Mach 10, 89; 11, 58); ,,na piersiach” opasywali się arcykapłani. Już najstarsza Tradycja widzi w tym stroju godność: Arcykapłan i Króla (Ireneusz, Wiktoryn, Aretas, Andrzej z Cezarei)
14 Głowa Jego i włosy - białe jak biała wełna, jak śnieg, (Ap, 1,14)
,,Włosy białe” — cechę ,,Starowiecznego (Dan 7, 9) ma i Chrystus: przysługuje Mu zatem wieczność Boża (por. 1, 17).
a oczy Jego jak płomień ognia.
,,Oczy... Jak płomień” — to symbol wszechwiedzy, która nagradza lub karze, bo ,,oświecają świętych, spalają grzeszników (Andrzej z Cezarei).
15Stopy Jego podobne do drogocennego metalu,
jak gdyby w piecu rozżarzonego,(Ap, 1,15)
Cennego kruszcu” (halkolibanos) — wyrażenie złożone z dwóch słów: halkos spiż, libanos drzewo żywiczne, kadzidło; stanowi ono zagadkowy hapax legomenon biblijny, a nawet całej literatury greckiej. Wulgata tłumaczy aurichalcum co sugeruje ,,mosiądz’. U Plauta jest to metal cenny jak złoto, Pliniusz - stop złota ze srebrem. Dzisiaj większość komentatorów jest za jakimś drogocennym kruszcem, może o wyglądzie żywicy bursztynowej.
Stopy ,,Syna Człowieczego” tak opisane symbolizują moc i stałość, w przeciwieństwie do glinianych nóg olbrzyma u Daniela 2, 41-43. Świecą one, jak zresztą cała postać.
a głos Jego jak głos wielu wód.
Głos Jego — tak samo brzmi głos towarzyszący teofaniom Jahwe u Ez 1, 24; 43, 2. Jest to symbol wszechwładzy w nakazywaniu.
16 W prawej swej ręce miał siedem gwiazd
i z Jego ust wychodził miecz obosieczny, ostry. (Ap, 1,16)
Dalsze szczegóły niewyobrażalne (por. np. prawa rękę w tym i w następnym wierszu!) pełne są znaczeń symbolicznych. »Mieć w ręce” znaczy ,,rozporządzać dowolnie” (por. 2, 1; 3, 1), a w psalmach ,,ochraniać”, np. Ps 17 [18], 17; 30 [31], ,,Siedem gwiazd” jest bez analogii w Starym Testamencie.
,,Miecz jest symbolem słowa Bożego, zarówno w Starym Testamencie (Iz 11, 4; 49, 2; Mądr 18, 15), jak i w Nowym Testamencie (Mt 10, 34; Ef 6, 17; 2 Tes 2, 8, Hebr 4, 12),szczególnie zaś wyroków potępiających. Chrystus to Król, Arcykapłan, Sędzia
A Jego wygląd - jak słońce, kiedy jaśnieje w swej mocy(Ap, 1,16).
,,Wygląd — jak słońce..,” Nieopisany blask towarzyszy teofanii u Ez 1, 27 n. Podobnie wygląda przemieniony Chrystus u Mt 17,2. Jeszcze raz podkreślona jest transcendencja
Chrystusa
17 Kiedym Go ujrzał,
do stóp Jego upadłem jak martwy,
a On położył na mnie prawą rękę, mówiąc:
"Przestań się lękać! (Ap, 1,17)
Standardowa reakcja Hebrajczyka wizjonera w zetknięciu się ze światem nadprzyrodzonym. Słowa „przestań się lękać mają przekonać Jana, że nie ma do czynienia z kimś nieznanym.
Jam jest Pierwszy i Ostatni 18 i żyjący.
"Pierwszy i Ostatni” — atrybuty samego Jahwe z Księgi Izajasza. Oprócz wyżej cytowanych miejsc por. Iz 41, 4; 43, 10.
Byłem umarły, a oto jestem żyjący na wieki wieków
„Bylem umarły...” Mówiący więc, to nie tylko Chrystus-Bóg, ale Jezus historyczny, który umarł na krzyżu, zmartwychwstał i żyje życiem chwaty w wieczności.
i mam klucze śmierci i Otchłani.
Umieszczenie wzmianki o tej władzy po fakcie zmartwychwstania wskazuje na to, że właśnie ten fakt każe widzieć w Chrystusie zwycięzcę śmierci (1 Kor 15, 54 n) i władcę dusz zmarłych. Klucze szeolu umieszczała teologia judaizmu wyłącznie w ręce Jahwe (Targum jerozolimski do Rodz 30, 22 i Powt Pr 28, 12).
19 Napisz więc to, co widziałeś,
i to, co jest, i to, co potem musi się stać.
Większość autorów widzi tu zaznaczone wyraźnie dwie części dzieła: ,,to, co jest” dotyczy listów do siedmiu kościołów (rozdziały 2 i 3), reszta zaś wizji Apokalipsy (od 4, 1 do końca) objęta jest zwrotem: ,,to, co potem musi się stać”. W pierwszej części, pouczającej, Chrystus ingeruje w życie poszczególnych kościołów, w drugiej, proroczej — Chrystus pokazany jest jako władca losów świata.
20 Co do tajemnicy siedmiu gwiazd, które ujrzałeś w mojej prawej ręce,
i co do siedmiu złotych świeczników:
siedem gwiazd - to są Aniołowie siedmiu Kościołów,
a siedem świeczników - to jest siedem Kościołów (Ap, 1,20).
,,Aniołowie siedmiu kościołów” — to symbole: uosobienia ducha każdej z poszczególnych gmin, wcielone konkretnie w osobę biskupa jako przedstawiciela jedności organicznej swego kościoła. Symbol ,,świeczników” dobrze nadawał się do określenia kościołów, których zadaniem jest świecić wśród pogan (Mt 5, 14-16; Fil 2, 15). Myśl teologiczna całego obrazu jest następująca; Chrystus chwalebny jest pośród swego Kościoła, władzę swą i opiekę roztacza nad każdą z gmin i jej zwierzchnikiem.
2 1 Aniołowi kościoła w Efezie napisz: To mówi Ten, który dzierży w prawicy swej siedem gwiazd,
W Efezie” (Efesos); miasto to (dziś ruiny z dobrze zachowanymi resztkami teatru, w pobliżu wioski Ayasoluk) było od r. 129 przed Chr. stolicą prowincji rzymskiej Asia proconsularis i siedziba prokonsula. Za Augusta liczyło 200.000 mieszkańców. Jako civitas libera posiadał Efez samorząd o trzech organach władzy. Dogodne położenie jego portu przy ujściu rzeki Kaistros i przy drodze prowadzącej w głąb Azji Mniejszej i na wschód w stronę Mezopotamii sprawiło, że Efez stał się bogatym emporium i ośrodkiem kultury (ojczyzna Heraklita!). Największą sławą Efezu jednym z siedmiu cudów świata antycznego, była świątynia Artemidy. Neokorat Artemidy był dumą Efezu (Dz 19, 35), Artemizjon zaś był jednocześnie miejscem kultu cezarów.Za Domicjana stał się Efez wręcz stolicą tego kultu w Azji. W Efezie kwitła również magia, czego dowodem były cenione w świecie starożytnym papirusy magiczne: efesia grammata (Por. Dz 19, 19). Chrześcijaństwo w Efezie powstało na fundamencie diaspory żydowskiej (por. Antiq 14, 10, 11-13). Kościół został założony przez św. Pawła Apostoła podczas trzeciej podróży misyjnej, po włączeniu pierwocin prac Apollosa. Trzy lata (54—57) przebywał tam św. Paweł (Dz 19), który następnie około roku 66 postawił na czele tego kościoła Tymoteusza (1 Tym 1, 3). Przypuszczalnie po roku 70 osiedlił się w Efezie św. Jan, jak świadczy już najstarsza Tradycja (Ireneusz, Klemens Aleksandryjski, Apoloniusz, Euzebiusz z Cezarei, Augustyn). Tam też według niej miał św. Jan dokonać życia i tam miał być jego grób.
„Dzierży’ (kraton) wyraża tu mocniej niż w 1, 16 (ma w ręce) zależność ,,Aniołów kościoła” od Chrystusa.
Ten, który się przechadza wśród siedmiu złotych świeczników:
,,Przechadza się” — doglądając w kościołach wszystkiego, podobnie jak ogrodnik — kwiatów (Sickenberger). Obie te cechy Chrystusa wyglądają na dobrane naumyślnie do przodującej roli kościoła efeskiego
2 Znam twoje czyny: trud i twoją wytrwałość,
"Czyny”, występujące też w innych listach, są tu dwojakie: trud – zawsze jako trud apostolski), wytrwałość – wytrwałość Efezjan jest rozumna w przeciwieństwie do np. Koryntian.
i to, że złych nie możesz znieść
i że próbie poddałeś tych, którzy zwą samych siebie apostołami,
a nimi nie są,
i żeś ich znalazł kłamcami.
Nie tolerują u siebie ,,złych”, mianowicie fałszywych ,,apostołów’, którzy po próbie okazali się ,,kłamcami”. Listy apostolskie (np. 2 Kor 11, 5. 13; 12, 7; 1Tym 4. 1-3; 2 Tym 4,3; 2 P 2, 1; 1 J 4. 1), jak i najstarsza literatura chrześcijańska, zawierają ostrzeżenia przed fałszywymi apostołami czy nauczycielami, podając kryteria do ich zdemaskowania (Didache; Ignacy Antiocheński, Hermas), głównie bezinteresowność i zgodność postępowania z głoszoną nauką. Tutaj są oni zapewne identyczni z nikolaitami
3 Ty masz wytrwałość:
i zniosłeś [wiele] dla mego imienia —
niezmordowany.
Aluzja do przetrzymanego prześladowania
4 Ale mam przeciw tobie, że odstąpiłeś od twej pierwotnej miłości.
Raczej chodzi tu o brak miłości bratniej (podobnie jak 2, 19 oraz Mt 24, 12; 1 J 2. 9-11; 3, 14n; 2 J 5 n), co stanowi spełnienie się obaw św. Pawła co do wewnętrznego rozbicia tej gminy (Dz. 20, 29 n).
,,Pierwotną" zaś miłość Efezjan pokazała rzewna scena pożegnania z Apostołem w Dz 20, 37.
5 Pamiętaj więc, skąd wypadłeś,
i nawróć się,
i pierwsze czyny podejmij!
,,Pamiętaj . Nawróć się... (metanoeson — dosłownie: zmień usposobienie ducha), ...czyny podejmij” , refleksja, żal, naprawa — trzy etapy prawdziwej pokuty (Swete).
Jeśli zaś nie — przyjdę do ciebie
i ruszę świecznik twój z miejsca swojego,
jeśli się nie nawrócisz.
„Przyjdę do ciebie (=przeciw tobie) — zapowiedź jakiejś interwencji Sędziego, niekoniecznie paruzji.
„Ruszę świecznik twój” — symboliczne określenie warunkowej kary; jest ona raczej doczesna (utrata przodującego stanowiska wśród kościołów, dekadencja) niż wieczna (utrata łaski, a zatem nieba).
Ale masz to, że nienawidzisz czynów nikolaitów,
których [to czynów] i Ja nienawidzę.
„Nikolaitów — są wymienieni 2, 15, ich także dotyczą 2, 2. 14. 20. 24. Było to stronnictwo (może jak w Koryncie; por. 1 Kor 1, 11 n) lub wręcz sekta o kierunku gnostyckim i libertyńskim, grasująca w kościołach Efezu i Pergamu. Dążyli oni do zatarcia różnic dzielących etos chrześcijański od pogańskiego drogą praktycznego synkretyzmu: zachęcali do brania udziału w ucztach odbywanych w świątyniach pogańskich (wbrew klauzulom soboru jerozolimskiego: Dz 15, 28 n) i do nierządu, zapewne sakralnego.
Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do kościołów.
„Duch” (to pneuma — l. poj., podobnie jak: 14, 13; 22, 17) — to Duch Święty, przemawiający do wszystkich kościołów lokalnych przez Proroka-Apostoła (i innych charyzmatyków: 19, 10), mimo że listy dyktuje sam Chrystus. Duch w jakiś sposób należy do Chrystusa (3, 1; 5, 6), ale jest odróżniony. W czwartej Ewangelii Duch Paraklet jest posłany przez Chrystusa (por. J 15, 26; 18, 7).
Zwycięzcy dam spożyć [owoc] z drzewa życia, które jest
w raju Boga (Ap 2,7)
,,Zwycięzcy’ — ulubiony termin Janowy podkreśla, że życie chrześcijanina jest nieustanną walką. Nagroda nawiązuje tu do idei rozpowszechnionej w apokaliptyce, iż czasy ostateczne będą powrotem do czasów rajskich (Iz 11, 6-9, Ez 34,2).
LIT
Ricciotti G. Dawne dzieje Izraela Pax W-wa 1956
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M 2004 Kraków
Giuseppe Ricciotti „Życie Jezusa Chrystusa” „Dawne Dzieje Izraela” PAX
Messori V., Umęczon pod ponckim Piłatem? Wyd M Kraków 1996
Messori V., „Mówią, że zmartwychwstał” Wyd M Kraków 2004
Rops D.: Dzieje Chrystusa Pax Warszawa 1987
Forstner D. OSP.: Świat symboliki chrześcijańskiej Pax Warszawa 1990
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M Kraków 1994
Ks. Filipiak M. : Jak rozumieć Pismo Święte, KUL, Lublin, 1982
Ks. Dąbrowski E.,: Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach, wstęp przekład z oryginału, komentarz, Pallotinum, W-wa, 1977, tom 2, 3, 4, 5
Nowy Testament - Najnowszy przekłąd z języków oryginalnych z komentarzem, Edycja św Pawła
Inne tematy w dziale Kultura
