49 Słowo Pańskie rozszerzało się po całym kraju. 50 Ale Żydzi podburzyli pobożne a wpływowe niewiasty i znaczniejszych obywateli, wzniecili prześladowanie Pawła i Barnaby i wyrzucili ich ze swoich granic. 51 A oni otrząsnąwszy na nich pył z nóg, przyszli do Ikonium, 52 a uczniów napełniało wesele i Duch Święty. (Dz. Ap. 13, 49-52)
Żydzi uważali za nieczysty proch każdego kraju poza Ziemią Świętą. Dlatego wracając do kraju, starannie otrząsano obuwie i ubranie. Miasto, które nie przyjmie misjonarzy, jest jakby pogańskie. Z Antiochii Pizydyjskiej apostołowie udali się do Ikonium.
1W Ikonium weszli tak samo do synagogi żydowskiej i przemawiali, tak że wielka liczba Żydów i pogan uwierzyła. 2 Ale ci Żydzi, którzy nie uwierzyli, podburzali i źle usposobili pogan wobec braci. 3 Pozostali tam dość długi czas i nauczali odważnie, ufni w Pana, który potwierdzał słowo swej łaski cudami i znakami, dokonywanymi przez ich ręce. 4 I podzielili się mieszkańcy miasta: jedni byli z Żydami, a drudzy z apostołami. 5 Gdy jednak dowiedzieli się, że poganie i Żydzi wraz ze swymi władzami zamierzają ich znieważyć i ukamienować, 6 uciekli do miast Likaonii: do Listry i Derbe oraz w ich okolice, 7 i tam głosili Ewangelię.
Ikonium (dzisiaj Konje), miasto w Środkowej części Azji Mniejszej, zasadniczo frygijskie (Ksenofont, Pliniusz,), ale administracyjnie związane z Likaonią, której było nawet stolicą (Cycero, Strabo). Jego nazwa pochodzi od greckiego eikon lub eikones, tj. wyobrażenia, podobizny - bądź to ludzi, w myśl znanego mitu, ożywionych następnie przez Prometeusza i Atenę, bądź też Gorgony, której wyobrażenie pozwoliło bohaterowi greckiemu Perseuszowi dokonać podboju miasta przez Greków.
Ikonium było miastem zhellenizowanym, zachowującym wszakże wiele ze swych cech frygijskich. Po zdobyciu przez Rzymian w latach 65-64 przed Chr. przechodziło różne koleje, dopóki nie zostało włączone wraz z całą Likaonią do prowincji Galacji. Cesarz Klaudiusz (41-54) widocznie zaznaczył się jako dobroczyńca miasta, skoro od jego czasów przybrało ono nazwę Claudiconium. Nie stało się jednak jeszcze wówczas kolonią rzymską, jak utrzymywali niektórzy autorzy. Dopiero Hadrian (117-138) nadał mu przywileje kolonii, na co wskazują napisy numizmatyczne z jego czasów: Colonia Aelia Hadriana Augusta lconiensium.
Już na Cyprze i w Antiochii Pizydyjskiej zarysowała się metoda ewangelizacyjna Pawła, polegająca na rozpoczynaniu pracy od synagog żydowskich, Tak było i w Ikonium, gdzie Apostołowie udali sie w najbliższy szabat do miejscowej synagogi. Wyniki tego nauczania w synagodze były niezwykłe, i to zarówno wśród Żydów, jak i Greków. Ze względu na terennauczania, jako „Greków" (Ellenon) należy rozumieć tych, którzy inaczej zwani są fobumenoi ton Theon (bojący się Boga), właśnie dla swej łączności z synagogą. Do zerwania z synagogą doszło jednak niebawem, tak że dalszy pobyt Apostołów w mieście związany był wyłącznie z nauczaniem pogan. A trwał on czas niemały; wyrażenie „przez długi czas" (ikanon men oun chronon) tak, że wydaje się, że miał rację W. M. Ramsay nie wykluczając, że pobyt ten trwał cały rok. Czas ten wypełniało nauczanie pogan. I to z takim skutkiem, że w końcu doszło do rozdwojenia w mieście: jedna część jego mieszkańców wspierała Apostołów a druga część mieszkańców podburzona przez Żydów usiłowała dokonać samosądu (na podkreślenie zasługuje to, że w w.4 po raz pierwszy termin ten zastosowuje Łukasz do Pawła i do Barnaby. Zasadniczo dotychczas Apostołami autor Dziejów nazywał wyłącznie Dwunastu. Sam Paweł, jak wiadomo, nie tylko w adresach swoich Listów nazywał siebie „Apostołem", ale akcentował swe prawa do tego tytułu: (1 Kor 9, 1; 15, 9; 2 Kor 12, 11-12; Gal 1, 1. 12).
Nie jest wykluczone, że jednym z powodów takiego rozwoju wydarzeń było nawrócenie młodej mieszkanki Ikonium imieniem Tekla, co omawia obszernie apokryf pt. „Dzieje Pawła”, napisany w latach 160-170 po Chr. przez anonimowego autora właśnie z Antiochii Pizydyjskiej (por. Ks. E. Dąbrowski, Prolegomena do Nowego Testamentu, Poznań 1960, 587n). Świadczyłoby to o niemałej diasporze żydowskiej w Ikonium, o czym jednak niewiele wiadomo, poza ogólnym stwierdzeniem Józefa Flawiusza o sprowadzeniu przez Antiocha Wielkiego do frygijskich i lidyjskich „twierdz i miejsc węzłowych dwóch tysięcy rodzin judejskich z Mezopotamii i Babilonii wraz z ich dobytkiem" (Antiq 12, 3,4) niebezpieczeństwa zagrażającego ich życiu, obaj Apostołowie opuścili Ikonium, a kierując się bardziej ku południowi przybyli do odległej o 40 km Listry.
Nazywając Listrę i Derbe „miastami likaońskimi Łukasz zgadza się z Ksenofontem i Pliniuszem Starszym, uważającymi Ikonium za miasto frygijskie, chociaż Strabo zaliczał je już do Likaonu. Tak nazywano krainę położoną w centrum Azji Mniejszej, a graniczącą na zachodzie z Frygią, na północy - z Galacją. Wschodnią jej granicę stanowiła Kapadocja, a południową - góry Taurus. Tylko korzystne położenie przy tzw. drodze królewskiej (via regalis) łączącej Antiochię Syryjską z Azją Mniejszą sprawiło, że wspominają o niej historycy. Likaonia nie zaznaczyła się bowiem niczym w dziejach kultury, a jej ludność uboga, mówiąca własnym językiem, w którym elementy greckie pomieszane były z irańskimi, nie odgrywała żadnej roli politycznej. Administracyjnie Likaonia należała w owym czasie do prowincji Galacji, z którą została złączona w roku 25 przed Chr. po śmierci ostatniego króla Galacji Amyntasa. Z miast najznaczniejszym była Listra, o której wiadomo tylko, że August w roku 6 przed Chr. założył tam kolonię rzymską, dzięki czemu urzędowa jego nazwa brzmiała: Colonia Iulia Felix Gemina Lustra.
Z danych wyłącznie numizmatycznych wnioskować można, że ludność miejscowa uzależniona była całkowicie od zarządu miejskiego, znajdującego się w ręku wysłużonych legionistów rzymskich, którzy tu, w miejscowości nadgranicznej, mieli czuwać nad porządkiem i bezpieczeństwem dróg. Było to zatem miasto na wpół rzymskie, co ujawniło się nawet w zmienionej jego nazwie: Lystra na Lustra. Wskutek niewielkiego znaczenia nie tylko w czasach pogańskich, ale i chrześcijańskich pamięć o istnieniu miasta zniknęła, tak że przez szereg stuleci nikt nie umiał wskazać jego dokładnego położenia. Dopiero J. R Sterrettowi udało się roku 1885 przez przypadkowe odnalezienie ołtarza z napisem: DIV AUG(usto)COL(onia) 1UL(ia) FELIX GEMINA LUSTRA CONSECRAVIT D(ecreto) D(ecurionum) ustalić jego położenie obok miejscowości zwanej dzisiaj Katan Seraf.
8A znajdował się w Listrze człowiek pewien chory na bezwład nóg i chromy od urodzenia, który nigdy nie chodził 9 Słuchał on przemawiającego Pawła. A ten spojrzawszy nań bacznie i widząc, że ma wiarę, iż będzie uzdrowiony, 10 rzekł głosem wielkim: Wstań prosto na nogi! A on zerwał się i zaczął chodzić. 11 A tłumy widząc, co Paweł uczynił, poczęły wołać po likaońsku: Bogowie w ludzkiej postaci zstąpili do nas. 12 I nazywali Barnabę Zeusem, a Pawła Hermesem, albowiem on przodował w mowie. 13 A kapłan podmiejskiej świątyni Zeusa przywiódł przed bramę woły i wieńce i zamierzał wraz z ludem złożyć ofiarę. 14 Gdy to posłyszeli Apostołowie, Barnaba i Paweł, rozdarłszy szaty swoje wpadli w tłum 15 wołając: Mężowie, czemu to czynicie? I myśmy tacy sami, jako i wy ludzie. Głosimy wam naukę, abyście się odwrócili od tych rzeczy próżnych i zwrócili do Boga żywego, który stworzył niebo i ziemię, morze i wszystko, co w nich jest. 16 Dawnymi czasy dopuszczał on wszystkim poganom, aby chodzili własnymi drogami, l7 lecz nie przestał świadczyć o sobie: dobrodziejstwa czyniąc, dając deszcze z nieba i Wczasy urodzajne i napełniając pokarmem i radością serca wasze. 18 A to mówiąc, zaledwie mogli powstrzymać tłum, by im nie składał ofiary.
Po przybyciu do Listry Paweł z Barnabą rozwinęli pewną działalność ewangelizacyjną, utrudnioną wszakże wskutek braku synagogi. Uzdrowienie chromego było ważnym epizodem tej pracy o nie dających się przewidzieć skutkach.
Ludność miejscowa dzięki uzdrowieniu przybycie Pawła z Barnabą uznała za nawiedzenie bogów (Zeusa i Hermesa) i gotowa była złożyć im ofiary. Tylko z największym trudem zdołał Paweł powstrzymać ich od tego aktu i wskazać w wygłoszonej przy tej okazji mowie na istnienie jednego tylko Boga, Stworzyciela nieba i ziemi.
Ta pierwsza w Dziejach mowa Pawła zwrócona nie do Żydów, ale do pogan (w. 15-18), jest podobna do wielkiej mowy na Areopagu nie tylko w swojej treści, ale również pod względem stylu.
19 A z Antiochii i z Ikonium nadeszli Żydzi i przekonawszy tłum, obrzucili Pawła kamieniami i wywlekli za miasto, mniemając, że już nie żyje. 20 Lecz gdy obstąpili go uczniowie, powstał i wszedł do miasta, a nazajutrz odszedł z Barnabą do Derbe. 21W owym mieście głosili Ewangelię i pozyskali wielu uczniów, po czym wrócili do Listry, Ikonium i Antiochii, 22utwierdzając dusze uczniów i zachęcając do wytrwania w wierze: albowiem - mówili - poprzez wiele utrapień trzeba wejść do Królestwa Bożego.23 Kiedy w każdym Kościele wśród modlitw i postów ustanowili im starszych, polecili ich Panu, w którego uwierzyli.24 Potem przeszli przez Pizydię i przybyli do Pamfilii.25 Nauczali w Perge, zeszli do Attalii,26 a stąd odpłynęli do Antiochii, gdzie za łaską Bożą zostali przeznaczeni do dzieła, które wykonali.27 Kiedy przybyli i zebrali [miejscowy] Kościół, opowiedzieli, jak wiele Bóg przez nich zdziałał i jak otworzył poganom podwoje wiary.28 I dość długi czas spędzili wśród uczniów.
W postawie Apostołów uchylających się od przyjęcia ofiary tłum doznał zawodu. Reszty dopełnili przybysze z Ikonium podburzając lud i skłaniając go do rzucenia się na Pawła z kamieniami. W przekonaniu że Apostoł po kamienowaniu zakończył życie!!!, wywleczono go za miasto i tam pozostawiono. Paweł z pomocą przyjaciół powstał jednak i dnia następnego udał się do Derbe (w. 20). Do Listry wróci jeszcze na wstępie drugiej podróży (r. 50) i spośród mieszkańców miasta wybierze Tymoteusza, który mu odtąd towarzyszyć będzie w pracy apostolskiej, dopóki nie stanie na czele kościoła w Efezie. Tylko 27 km dzieliło Listrę od Derbe, dokąd udał się Paweł, jeśli istotnie, jak utrzymywał W. M. Ramsay, jego położenie odpowiada miejscowości zwanej dzisiaj Gtiudlisin. O rozwoju miasta zadecydowała tzw. droga królewska, biegnąca obok i łącząca Azję Mniejszą z Antiochią Syryjską. Nie wsławiło się ono niczym specjalnym. Jako forteca nadgraniczna stanowiła nie lada kąsek dla króla Galacji Amyntasa, po którego śmierci przeszła w posiadanie Rzymu. Widocznie Klaudiusz (41-54) wyświadczył miastu jakieś dobrodziejstwa, skoro za jego czasów przybrało ono nazwę: Claudio-D erbe, ale nie jest wykluczone, że nazwę zmienili żołnierze rzymscy stacjonujący w fortecy.
Paweł i Barnaba po przybyciu do Derbe spędzili tam czas pewien głosząc Ewangelię bez przeszkody. Stąd łatwo mogli się przedostać do Antiochii Syryjskiej poprzez Taurus i Tars. Paweł jednak postanowił wracać szlakiem, którym przybyli, tj. poprzez Listrę, Ikonium i Antiochię. Należało bowiem nie tylko utwierdzić nawróconych w wierze, ale zorganizować kościół w każdym z tych miast. Pawełuczynił to ustanawiając w nich kapłanów (presbouteros) ”wśród modlitw i postów" (w. 23), co wskazuje na sakralny charakter rytu.
Dotarłszy do Perge Apostołowie tym razem głosili tam Ewangelię, a po pewnym czasie dopiero udali się do odległej o 12 km Attalii, miasta portowego, skąd odpłynęli do Antiochii Syryjskiej. Z obliczeń chronologicznych wynikałoby, że ta pierwsza podróż apostolska trwała około czterech lat (45- 49). W sprawozdaniu złożonym macierzystemu kościołowi obaj Apostołowie mogli się poszczycić, wielkimi osiągnięciami, zwłaszcza w Azji
Mniejszej.
LIT: http://iktotuzmysla.salon24.pl/447111,dla-kazdego-naukowca-jest-jasne-ze-jezus-zmartwychwstal
Inne tematy w dziale Kultura
