13 Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, bo zamykacie królestwo niebieskie przed ludźmi. Wy sami nie wchodzicie i nie pozwalacie wejść tym, którzy do niego idą.
Seria gróźb skierowanych pod adresem uczonych w Piśmie i faryzeuszów zaczyna sie od słów: biada wam. Stanowią one swoisty zespół wypowiedzi Jezusa, jakie Mateusz zebrał i na swój sposób ułożył. Zbiór ten różni się od Łukaszowego nie tyle treścią, ile układem. Podobny zbiór gróźb równie bezkompromisowych można spotkać w ST jedynie w Iz 5,8-25, Ha 2, 6-20. Wyraz biada (greckie: ouai, hebrajskie: hoj) wyraża żal i oburzenie, że jakiś fakt niezgodny z prawem Bożym zaistniał.
W obecnym kontekście o wyraźnym zabarwieniu eschatologicznym nabiera on znaczenia wyroku bezwzględnie potępiającego, właściwego dla tego momentu czasów mesjańskich, w którym zło zostanie ostatecznie osądzone i unicestwione. W całej bowiem perykopie ośmiokrotne biada wam nie ma w sobie nic z tego rodzaju przestrogi lub napomnienia, które mieszczą w sobie iskrę nadziei lub litości. W treści tych ośmiu biada można sie dopatrzyć pewnej gradacji potępianych wykroczeń.
Zaczynają się bowiem od bardzo obciążającego przywódców narodu zarzutu niedbałości w osobistej pracy nad dążeniem do osiągnięcia królestwa niebieskiego i zamykania go przed drugimi, a kończą się wzmianką o rozlanej niewinnie krwi proroków.
Jezus potępia uczonych w Piśmie i faryzeuszów za to, że przez swoją hipokryzję, i niezgodność między tym, czego uczą, a ich własnym postępowaniem zniechęcają i odwodzą ludzi od wysiłku nad zdobywaniem królestwa niebieskiego. Przeszkadzają im w całkowitym zaangażowaniu się w sprawę swojego zbawienia. Zamykać królestwo niebieskie może też mieć znaczenie przysłaniać, lub nie dość jasno wskazywać na ingerencję Bożą, jaka miała miejsce i jaka w tej chwili się dokonuje (chodzi o czasy Chrystusa) w dziejach zbawienia ludzkości (por. Mt 12, 28-30Lecz jeśli Ja mocą Ducha Bożego wyrzucam złe duchy, to istotnie przyszło do was królestwo Boże. 29 Albo jak może ktoś wejść do domu mocarza, i sprzęt mu zagrabić, jeśli mocarza wpierw nie zwiąże? I dopiero wtedy dom Jego ograbi. 30 Kto nie jest ze Mną, jest przeciwko Mnie; i kto nie zbiera ze Mną, rozprasza; Któryż z tych dwóch spełnił wolę ojca?» Mówią Mu: «Ten drugi». Wtedy Jezus rzekł do nich: «Zaprawdę, powiadam wam: Celnicy i nierządnice wchodzą przed wami do królestwa niebieskiego Mt 21, 31).
14Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, że objadacie domy wdów pod pozorem długich modlitw, dlatego otrzymacie sroższy wyrok.
Drugie biada dotyczy nieokiełznanej chciwości, hipokryzji i cynizmu przywódców religijnych narodu. Tora nakazywała obronę wdów i sierot przed przemocą drugich, bezinteresowną pomoc i opiekę prawną oraz pomoc duchową w postaci modlitw. Ich przewrotność polegała na tym, że pod pozorem pomocy duchowej nadużywali gościnności i krzywdzili przez to pobożnych ludzi. Wykroczenie było podwójne: krzywda materialna i nie zachowanie prawa Bożego. Toteż Jezus zapowiada surowszy wyrok niż za zwykłą wyrządzoną krzywdę.
15 Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy, bo obchodzicie morze i ziemię, żeby pozyskać jednego współwyznawcę. A gdy się nim stanie, czynicie go dwakroć bardziej winnym piekła niż wy sami.
Jezus zarzuca tu faryzeuszom, że nawracając ludzi dobrej woli nie prowadzili ich bezpośrednio do Boga, lecz narzucają im własne rozumienie Prawa Bożego i czynią z nich fanatyków rabinackiego legalizmu,a przez to uniemożliwiają im przyjęcie prawdziwej nauki o królestwie Bożym. Faktem jest, że w I w. po Chr. Żydzi zdołali wielu pogan pozyskać dla judaizmu. W tym też czasie głosiciele nauki Jezusowej napotykali nieraz na niemałe trudności w swojej pracy właśnie ze strony owych żydowskich misjonarzy
i pozyskanych prozelitów czy sympatyków.
16 Biada wam, przewodnicy ślepi, którzy mówicie: Kto by przysiągł na przybytek, to nic nie znaczy; lecz kto by przysiągł na złoto przybytku, ten jest związany przysięgą.17 Głupi i ślepi! Cóż bowiem jest ważniejsze, złoto czy przybytek, który uświęca złoto?18 Dalej: Kto by przysiągł na ołtarz, to nic nie znaczy; lecz kto by przysiągł na ofiarę, która jest na nim, ten jest związany przysięgą.19 Ślepi! Cóż bowiem jest ważniejsze, ofiara czy ołtarz, który uświęca ofiarę?20 Kto więc przysięga na ołtarz, przysięga na niego i na wszystko, co na nim leży.21 A kto przysięga na przybytek, przysięga na niego i na Tego, który w nim mieszka.22 A kto przysięga na niebo, przysięga na tron Boży i na Tego, który na nim zasiada.
W czwartym biada Jezus nazywa uczonych w Piśmie i faryzeuszy głupimi i ślepymi przewodnikami. Z ich subtelnych rozróżnień jakie czynili w sprawach ważności lub nieważności przysięgi, a mianowicie wezwanie Boga na świadka, a przez to uczczenie Go przez uznanie Jego najwyższego i absolutnego autorytetu zeszło na drugi plan.Na planie
pierwszym pojawiły się rzeczy materialne (złoto, budynek świątynny, dary ofiarne itp.).
23 Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! Bo dajecie dziesięcinę z mięty, kopru i kminku, lecz pomijacie to, co ważniejsze jest w Prawie: sprawiedliwość, miłosierdzie i wiarę. To zaś należało czynić, a tamtego nie opuszczać.24 Przewodnicy ślepi, którzy przecedzacie komara, a połykacie wielbłąda!
Piąte biada potępia hipokryzję uczonych w Piśmie i faryzeuszów w odniesieniu do miłości bliźniego. Dziesięciny nakazane przez Prawo (Pwt. 14, 22-29) miały przypominać, że Bóg jest właścicielem wszystkich plonów jakie człowiek otrzymuje od ziemi dzięki swej pracy. Człowiek oddając Bogu przepisaną część zbiorów dawał ją na utrzymanie kapłanów, lewitów i ubogich. Jak wynika zaś ze słów Jezusa faryzeusze rozciągnęli przepis dziesięcin z podstawowych płodów ziemi (por. Lb. 18, 12) nawet na jarzyny i warzywa ogrodowe. Nie oznacza to, że ograniczali się do składania dziesięcin tylko warzyw, zwalniając się od przepisanych prawem ofiar, ale że nastąpiło przewartościowanie idei ofiary. Dawali to co łatwo ofiarować a nie chcieli się zdobyć na to co wymaga większego trudu ze strony człowieka i w Bożych oczach ma większą wartość ( w oryginale taki sens ma użyte tu słowo: rzeczy najcięższe, najtrudniejsze). Ironicznie Jezus podał trzy przykłady ofiar najpospolitszych roślin ogrodowych: mięty, kopru i kminku i przez przeciwieństwo podaje trzy kosztujące naprawdę wiele wewnętrznego zaparcia praktyki: sprawiedliwość (krisis – dosł. sąd w sensie starotestamentalnego mispat) czyli przyznanie każdemu tego co mu się należy, miłosierdzie (eleos) owoc sprawiedliwości i miłości bliźniego – Spójnikowi (kai) można nadać znaczenie wyjaśniające i przełożyć: prawo to znaczy miłosierdzie, oraz wiarę (pistis) czyli ochotne podporządkowanie się woli Bożej, a co za tym idzie pełne miłości postępowanie w stosunku do ludzi.
Hipokryzja faryzeuszów polegała na takiej skrupulatności w rzeczach mało ważnych, że zaprzepaszczali przez zapomnienie lub świadomie to co było ich istotnym obowiązkiem. Z bojaźni by nie połknąć czegoś co mogło być rytualnie nieczyste filtrowali wodę i wino do picia. Przypuszcza się, że wers 24 w znaczeniu aramejskim zawierał grę słów dwóch wyrażeń: wesz i wielbłąd.
25 Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! Bo dbacie o czystość zewnętrznej strony kubka i misy, a wewnątrz pełne są one zdzierstwa i niepowściągliwości.26 Faryzeuszu ślepy! Oczyść wpierw wnętrze kubka, żeby i zewnętrzna jego strona stała się czysta.27 Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! Bo podobni jesteście do grobów pobielanych, które z zewnątrz wyglądają pięknie, lecz wewnątrz pełne są kości trupich i wszelkiego plugastwa.28 Tak i wy z zewnątrz wydajecie się ludziom sprawiedliwi, lecz wewnątrz pełni jesteście obłudy i nieprawości.
29 Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! Bo budujecie groby prorokom i zdobicie grobowce sprawiedliwych,30 i mówicie: "Gdybyśmy żyli za czasów naszych przodków, nie byliśmy ich wspólnikami w zabójstwie proroków".31 Przez to sami przyznajecie, że jesteście potomkami tych, którzy mordowali proroków!32 Dopełnijcie i wy miary waszych przodków!33 Węże, plemię żmijowe, jak wy możecie ujść potępienia w piekle?
Kolejne biada dotyczy zgubnej dwulicowości, jaka zachodziła między pozornie doskonalą, zewnętrzną postawą moralną uczonych w Piśmie i faryzeuszów, a ich skorumpowanym i moralnie zepsutym wnętrzem. Misa dosł. pokarm drugiej kolejności, podawany zwykle na misie lub półmisku. Wyrazy: kielich, misa w sensie przenośnym oznaczają, człowieka, a zwłaszcza jego postawę moralną. Przysłówki: z zewnątrz i z wewnątrz mają tu raczej znaczenie rzeczownikowe: strona zewnętrzna
i wnętrze w sensie moralnym. Treść wypowiedzi Jezusa daje sie ująć następująco: Przywódcy religijni narodu troszczyli się wyłącznie o to, żeby w oczach ludzi uchodzić za doskonałych czcicieli Boga i gorliwie wypełniających Jego prawa. Świadomie natomiast lekceważyli sprawę swojej wewnętrznej doskonałości moralnej. Faryzeusze zarzucali saduceuszom łupiestwo i pożądliwość. Jezus zaś te właśnie wady zarzuca faryzeuszom i każe im cały swój wysiłek skierować na troskę o doskonałość wewnętrzną. Oczyścić wnętrze kielicha, to zachować szczerze Prawo Boże z pełnym zaangażowaniem całej swojej osobowości. Wtedy dopiero postępowanie zewnętrzne nabierze prawdziwego,
czystego i doskonałego wyrazu (por. 15, 11-20).
27-28. Żydzi malowali groby na biało, żeby je można było dostrzec nawet w ciemności. Ich bowiem dotkniecie powodowało zaciągnięcie poważnej nieczystości. Hipokryzja faryzeuszów i uczonych polegała na tym, że ich serce było siedliskiem obłudy i bezprawia a umieli znakomicie wykazywać pozory życia zgodnego z wymaganiami Prawa.
Ostatnie biada ma szczególnie ostry charakter. Jezus występuje tu przeciw zakłamaniu graniczącemu z cynizmem religijnym. Faryzeusze dawali dowody rzekomej wielkiej czci dla pomordowanych przez naród, a raczej jego przywódców, mężów świątobliwych i wysłańców Bożych. Wyrażali przy tym głośno żal, że takie rzeczy miały kiedyś miejsce. Wszystko to zmierzało do zdobycia sobie opinii świątobliwości, przysporzenia sobie chwały. Tymczasem ich czyny nie były lepsze od tych, jakie popełnili ich ojcowie.Oświadczenia zaś żalu przypominały, iż są godnymi potomkami owych morderców. W w. 32 Jezus wyraźnie daje do zrozumienia, że swoim postępowaniem w rzeczywistości dopełniają miary grzechów swoich ojców.
Chodzi tu niewątpliwie o śmierć Jezusa.
Inne tematy w dziale Kultura
