14 Warunków Wilsona

96 lat temu 8.01 1918 roku prezydent Thomas Woodrow Wilson wygłosił orędzie do senatu Stanów Zjednoczonych ogłasza w nim słynne warunki, które są istotne do zawarcia trwałego pokoju. Przedostatnim trzynastym warunkiem była Zjednoczona Niepodległa Polska z dostępem do morza. Owy program pokojowy miał na celu sprawić aby świat stał się sprawiedliwszy i przede wszystkim miał zapobiec kolejnemu konfliktowi zbrojnemu na miarę I Wojny Światowej.

Czternaście punktów Wilsona

1. Porozumienia pokojowe będą jawnie zawierane, nie będzie już porozumień tajnych. Dyplomacja ma działać jawnie i publicznie.
2. Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, poza przypadkami, kiedy morza te będą zamknięte całkowicie lub częściowo przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.
3. Zniesienie barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego utrzymania.
4. Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do minimum.
5. Rozstrzygnięcie sporów kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie bezstronnej, ale przestrzegając zasady, że interesy ludności zainteresowanej mają równą wagę co interesy Rządów.
6. Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie stosunków z Rosją, Rosja ma prawo do samookreślenia swojego ustroju politycznego.
7. Belgia musi być ewakuowana i stać się w pełni suwerennym krajem.
8. Terytorium francuskie zostanie uwolnione i odbudowane. Alzacja i Lotaryngia mają powrócić do Francji.
9. Korekta granicy włoskiej, wzdłuż linii narodowościowej.
10. Stworzenie możliwości autonomicznego rozwoju narodom Austro-Węgier.
11. Rumunia, Serbia i Czarnogóra odzyskają utracone w czasie wojny terytoria, Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, stosunki między różnymi państwami bałkańskimi muszą być oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających linie podziału wspólnot i narodowości.
12. Ludności tureckiej Imperium Osmańskiego zapewniona zostanie suwerenność i bezpieczeństwo, innym narodom zamieszkującym Imperium przysługuje prawo do bezpieczeństwa i rozwoju, oraz autonomia. Dardanele zostaną otwarte dla okrętów i statków handlowych, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.
13. Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa ma być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową.
14. Stworzenie Ligi Narodów, której celem będzie zapewnienie gwarancji niepodległości politycznej oraz integralności terytorialnej wszystkich państw.

W 90 rocznicę w 2008 roku ambasador Amerykański w Polsce Victor Ashe przekazał Polsce kopię dokumentu zawierającego „Czternaście Punktów” i zacytował trzynasty punkt, w którym prezydent USA Thomas Woodrow Wilson upomniał się o niepodległą Polskę.

 Program Wilsona stał się podstawą Wersalskiego traktatu pokojowego z 1919 roku, który kończył oficjalnie I Wojnę Światową. Ustalono wówczas w Europie system wersalski. Traktat Wersalski był właściwie pokojem z Niemcami, które utraciły m.in. na rzecz Polski Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie. Ponadto utworzono Wolne Miasto Gdańsk a na terenach Górnego Śląska, Warmii i Mazur miały zostać przeprowadzone plebiscyty.