80-lecie Instytutu Historycznego UW (3). Święto Profesora

Drugi dzień Jubileuszu Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego minął pod znakiem uroczystych akademii z udziałem znamienitych gości. Bohaterem piątkowych uroczystości był jednak przede wszystkim prof. Henryk Samsonowicz, który tego dnia odnawiał swój doktorat.

Za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej, za działalność społeczną...

Pierwsza część uroczystości rozpoczęła się rano w auli dawnego gmachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Wzięli w niej udział, oprócz pracowników IH UW, także: minister Jacek Michałowski z Kancelarii Prezydenta, rektor UW prof. Katarzyna Chałasińska-Macukow, podsekretarz stanu w ministerstwie nauki i szkolnictwa wyższego prof. Zbigniew Marciniak, prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego prof. Krzysztof Mikulski, prezydencki doradca prof. Tomasz Nałęcz, Dziekan Wydziału Historycznego UW prof. Elżbieta Zybert a także przedstawiciele wielu innych instytucji zaprzyjaźnionych z Instytutem Historycznym.

Przemawia prof. Maria Koczerska, Dyrektor Instytutu Historycznego.

W otwierającym spotkanie przemówieniu, które wygłosiła Dyrektor IH UW prof. Maria Koczerska, podkreślano rolę twórcy Instytutu Historycznego prof. Marcelego Handelsmana oraz jego „drugiego twórcy” – prof. Tadeusza Manteuffla, który odbudował tę instytucję po zniszczeniach wojennych. Jak zauważyła prof. Koczerska, podjął on decyzję polityczną – zaprzestał konspiracji i rozpoczął pracę organiczną na rzecz ochrony substancji narodowej nauki i kultury. Następnie Dyrektor Instytutu przedstawiła jego współczesność: działalność dydaktyczną (nacisk na pracę studentów ze źródłami i umiejętność pisania), aktywność naukową i wydawniczą czy funkcjonowanie biblioteki instytutowej, będącej największą biblioteką historyczną w Polsce.

Minister Michałowski odczytał list prezydenta Bronisława Komorowskiego, patrona honorowego jubileuszu oraz absolwenta IH UW. W tekście tym zawarł on krótką historię Instytutu Historycznego, własne wspomnienia ze studiów oraz refleksję: historia jest znakiem czasu, ale i nauczycielką życia. Następnie prezydencki minister udekorował pracowników Instytutu Historycznego odznaczeniami państwowymi. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski otrzymali: prof. Jolanta Choińska-Mika, prof. Tomasz Kizwalter, prof. Maria Koczerska, prof. Zofia Zielińska oraz pośmiertnie dr Łukasz Kądziela, historyk z IH UW oraz działacz opozycji antykomunistycznej. Złoty Krzyż Zasługi otrzymali: prof. Sławomir Gawlas oraz prof. Andrzej Karpiński. Srebrny Krzyż Zasługi otrzymali: prof. Agnieszka Bartoszewicz, dr Katarzyna Błachowska, prof. Jerzy Kochanowski, prof. Michał Kopczyński, prof. Ryszard Kulesza, dr Piotr Węcowski oraz dr hab. Paweł Żmudzki. Brązowym Krzyżem Zasługi oraz Medalami za Długoletnią Służbę odznaczono także pracowników biblioteki instytutowej oraz administracji IH UW.

Wiceminister prof. Zbigniew Marciniak (z wykształcenia matematyk) wyraził w swoim wystąpieniu podziw wobec środowiska historycznego, które cechuje się wyjątkową ostrością myślenia i potrafi natchnąć nadzieją - przypomniał tu wypowiedź prof. Henryka Samsonowicza z końca lat 70. w czasie spotkania ze studentami: Reżim faraonów trwał cztery tysiące lat. I nie ma po nim śladu. W imieniu minister Barbary Kudryckiej odznaczył też profesora Jacka Banaszkiewicza Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Przedstawiciel marszałka województwa mazowieckiego złożył na ręce prof. Koczerskiej dyplom i medal „Pro Masovia” nadany Instytutowi Historycznemu. Wykładowców i pracowników placówki nagrodziła także rektor UW prof. Katarzyna Chałasińska-Macukow. Prezes PTH prof. Krzysztof Mikulski nazwał Instytut krynicą i sumieniem polskich nauk historycznych. Uroczystość w starym BUW-ie zakończyło odczytanie fragmentów listów przysłanych z okazji jubileuszu z całego kraju i z zagranicy.

Henryk Samsonowicz: Nagrodzono moje największe życiowe osiągnięcie, czyli dojście do 80 roku życia...

Wczesnym popołudniem w Auli im. Adama Mickiewicza w gmachu Audytorium Maximum na Kampusie Głównym UW rozpoczęła się uroczystość odnowienia doktoratu prof. Henryka Samsonowicza, stanowiąca jeden z najważniejszych punktów obchodów jubileuszowych. W tym wielkim święcie historii brali udział m.in.: prezydent Bronisław Komorowski, rektor UW prof. Katarzyna Chałasińska-Macukow, rektorzy zaprzyjaźnionych uczelni (m.in. Uniwersytetu Opolskiego, Akademii Sztuk Pięknych, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Akademii Obrony Narodowej), członkowie Senatu UW, wykładowcy akademiccy i studenci. Recenzentami doktoratu byli: prof. Tomasz Jasiński (UAM), prof. Andrzej Radzimiński (UMK) oraz prof. Jerzy Wyrozumski (UJ), promotorem zaś prof. Karol Modzelewski (IH UW).

Prof. Henryk Samsonowicz i prof. Katarzyna Chałasińska-Macukow, rektor Uniwersytetu Warszawskiego.

W laudacji wygłoszonej na cześć „doktoranta”, prof. Modzelewski przedstawił jego bogaty dorobek naukowy – ponad 900 publikacji, w tym ponad 20 książek. Wychodząc od pracy doktorskiej prof. Samsonowicza z 1954 r. nt. rzemiosła wiejskiego w późnośredniowiecznej Polsce, laudator przedstawił związki bohatera uroczystości ze szkołą Mariana Małowista, jego badania nad gospodarką, miastami i handlem polskim oraz miejscem naszego kraju w średniowiecznej Europie. Nie zapomniał także o syntezach, które wyszły spod pióra profesora.

Prof. Karol Modzelewski, „promotor” doktoratu.

W drugiej części laudacji prof. Modzelewski przedstawił działalność publiczną Henryka Samsonowicza. Wyszedł tu od aktywności w PZPR, w której słynny mediewista zaliczany był (wraz z Bronisławem Geremkiem) do frakcji umiarkowanych rewizjonistów. W obronie Uniwersytetu Henryk Samsonowicz używał legitymacji partyjnej jako narzędzia. Zdarzało mu się, mówiąc językiem współczesnym, „jechać po bandzie” – podkreślał mówca. Przypominał tu m.in. aktywność w obronie jego samego wraz z Jackiem Kuroniem po opublikowaniu listu otwartego do partii oraz działania w 1968 r. na rzecz zachowania spójności środowiska historycznego. Wspominał aktywność w Polskim Towarzystwie Historycznym, współtworzenie Olimpiady Historycznej, pracę organiczną na rzecz polskiej nauki. Ukoronowaniem tej działalności była funkcja rektora UW w latach 1980-1982 (pochodzącego z „wolnej elekcji”, co było pierwszym krokiem ku autonomii uczelni) oraz ministra edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Jak mamy nazwać człowieka, do którego zwracamy się w trudnych chwilach? – pytał prof. Modzelewski, odpowiadając po chwili: Przywódcą. W przemówieniu uzupełniającym Dziekan Wydziału Historycznego prof. Elżbieta Zybert dziękowała prof. Samsonowiczowi za pracę na rzecz Alma Mater i całej polskiej nauki. Mimo, że zajmował się Pan średniowieczem, nie uciekł Pan od historii najnowszej – stwierdziła prof. Zybert. Uroczystość odnowienia doktoratu uwieńczyło odczytanie przez prof. Modzelewskiego łacińskiego tekstu okolicznościowego dyplomu.

Wręczenie profesorowi Samsonowiczowi okolicznościowego dyplomu.

Nie był to jednak koniec święta. Obecny na uroczystości prezydent Bronisław Komorowski odznaczył prof. Samsonowicza Orderem Orła Białego. W okolicznościowym przemówieniu nie ukrywał wzruszenia, gdyż Henryk Samsonowicz był jego profesorem, a Uniwersytet Warszawski i Instytut Historyczny jego Alma Mater. Wspominał kontakty z wybitnym mediewistą, m.in. wspólne wyjazdy w ramach działalności Studenckiego Koła Naukowego Historyków. Czuje się częścią dydaktycznego wysiłku prof. Samsonowicza – podkreślał prezydent, dodając później: Życzę studentom Uniwersytetu i Wydziału Historycznego spotkania wielu profesorów Henryków Samsonowiczów. Sam bohater dzisiejszego dnia podziękował za zaszczyty jakich dostąpił. Swoje wystąpienie ubarwił barwnymi anegdotami, które miały na celu ukazanie realiów czasów, w jakich zaczynał i prowadził swoją działalność naukową i dydaktyczną. Przy dźwiękach Gaudeamus igitur uroczystość odnowienia doktoratu prof. Henryka Samsonowicza zakończyła się.

Prezydent RP Bronisław Komorowski dekoruje prof. Samsonowicza Orderem Orła Białego.

Niedługo potem w Sali Złotej Pałacu Kazimierzowskiego odbyła się uroczystość wręczenia profesorowi księgi pamiątkowej. Licząca ponad 800 stron praca zbiorowa pt. Świat średniowiecza przygotowana została pod kierunkiem uczniów profesora: Agnieszki Bartoszewicz, Grzegorza Myśliwskiego, Jerzego Pysiaka i Pawła Żmudzkiego.

Dziekan Wydziału Historycznego prof. Elżbieta Zybert oraz prodziekan prof. Mirosław Nagielski wręczają profesorowi Samsonowiczowi jeden z jego ulubionych przysmaków - ciastko-stefankę.

Uczniowie i Mistrz. Prof. Agnieszka Bartoszewicz i dr hab. Paweł Żmudzki wręczają profesorowi Samsonowiczowi księgę pamiątkową zatytułowaną Świat średniowiecza.

Profesor Henryk Samsonowicz jest uosobieniem Instytutu Historycznego, ponadczasową instytucją, która jednoczy różne pokolenia historyków – tak charakteryzuje postać bohatera dzisiejszego dnia Maksymilian, student V roku w IH UW, który przygotowuje prace magisterską z historii średniowiecza. Inny student-mediewista, Norbert, dodaje: Profesor jest autorytetem historycznym, ale też organizatorem i moderatorem życia naukowego. On jest wszędzie.

Obydwaj młodzi adepci Klio stali w kolejce, by móc wręczyć profesorowi kwiaty i złożyć mu najlepsze życzenia z okazji jego święta. To chyba najlepiej świadczy o wielkości tego wybitnego historyka.

Fotografie: Bartłomiej Międzybrodzki
Tekst: Tomasz Leszkowicz

Artykuł pierwotnie opublikowano na stronach portalu historycznego histmag.org, a konkretnie pod adresem: histmag.org/ - tam też znajdziecie Państwo pozostałe części relacji z Jubileuszu.