Czy w Sieci Badawczej Łukasiewicz są instytuty naukowo-badawcze?

Prezydent RP podpisał ustawę o Sieci Badawczej Łukasiewicz [1]. Celem  Sieci Badawczej Łukasiewicz jest prowadzenie badań  aplikacyjnych i rozwojowych oraz ich wdrażanie do gospodarki (art.1). Tworzą ją Centrum Łukasiewicz oraz instytuty działające w ramach Sieci, zwanej dalej „Instytutami Sieci”   W ustawie  zapisano utworzenie sieci do której włączono 37 instytutów naukowo-badawczych i jedną spółkę PORT. W dalszej części podaję listę tych instytutów. W instytutach tych zlikwidowano rady naukowe (art.104.2), studia doktoranckie (art.111.1) oraz możliwości doktoryzowania się (art.110.1). W strukturze organizacyjnej Instytutów Sieci, oprócz stanowisk dyrektorskich, istnieją rady (art.27.1), których członkami mogą być pracownicy instytutu, w liczbnie nie większej niż 40% (senatorowie proponowali nie więcej niż 50%) oraz osoby nie będące pracownikami instytutu powoływane przez Prezesa Sieci na wniosek dyrektora instytutu.  Pozbawienie instytutów statusu naukowego utrudni realizację projektów międzynarodowych w których będą zaangażowane zagraniczne jednostki naukowe. Ustawa dokonuje zmiany nazw Instytutów Sieci. Instytut Sieci używa nazwy składającej się z określenia „Sieć Badawcza Łukasiewicz” i członu wskazującego na główny zakres działalności badawczej tego instytutu, bez wskazywania jego siedziby (art.3.4) Przykład: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Mechaniki Precyzyjnej (art.127.1). Pytanie czy taki instytut zachowa dotychczasowe członkostwo w organizacjach międzynarodowych? Co z wypracowaną przez lata marką instytutu?  Co z prawami autorskimi pracowników naukowych dawnych instytutów? Porusza ten problem w swojej opinii Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego [2]. Zdaniem  autorów projektu uzupełnienie nazwy instytutu o określenie „Sieć Badawcza Łukasiewicz” będzie służyć budowaniu wspólnej marki, rozpoznawalnej zarówna w skali krajowej, jak i międzynarodowej (str.99 uzasadnienia).
Według wypowiedzi przedstawiciela Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Instytuty Sieci były „wyłaniane swobodną i wolną decyzją ich dyrektorów, którzy musieli uzyskać akceptację nadzorujących ich ministrów.” Według wypowiedzi jednego z posłów instytuty nie wyraziły zgody na ich włącznie do Sieci. Znany jest posłowi taki przypadek. To powinno być sprawdzone. To wielka odpowiedzialność dyrektorów za podjęcie takich decyzji. Wspomniany poseł wnioskuje aby utrzymać w Instytutach Sieci uprawnienia do nadawania stopni naukowych na tych samych zasadach, co w instytutach badawczych. Problem stopni  naukowych Sieci był poruszany w czasie debaty nad tą ustawą w Senacie. Jest to omawiane w dalszej części artykułu.  Kontynuując włączenie instytutów do Sieci należy postawić pytanie czy były również opinie  rad naukowych oraz Komisji Solidarności Instytutów Branżowych dotyczące włączenia instytutów do Sieci? W Polsce funkcjonują stowarzyszenia  naukowo-techniczne współpracujące z instytutami badawczymi. Czy projektowana ustawa była konsultowana z tymi stowarzyszeniami?   Opinie różnych środowisk na temat projektu tej ustawy są dostępne na stronie internetowej Sejmu. W spisie literatury wymieniona jest opinia  Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego[2].   „Rada Główna nie widzi możliwości poparcia projektu ustawy o Sieci Badawczej Łukasiewicz w przedstawionej formie (Druk nr 3114). Jednocześnie Rada pozytywnie ocenia uwzględnienie części uwag Rady przekazanych do MNiSW a dotyczących reformy instytutów badawczych przedstawionych do projektu ustawy z dnia 13 kwietnia 2017 r. Rada proponuje przywrócenie stanowisk naukowych w Instytutach Sieci. Rada postuluje zachowanie tradycyjnej nazwy instytutów w ich pierwszym członie. Pozwoli to na utrzymanie marki, mającej kluczowe znaczenie dla utrzymania konkurencyjności instytut6w na arenie krajowej i międzynarodowej,…”
Po uchwaleniu przez Sejm ustawy o Sieci Badawczej Łukasiewicz przekazano ją do Senatu. Senatorowie zgłosili poprawki do przedłożonej przez Sejm ustawy. Senat podjął jednak uchwałę o przyjęciu ustawy bez poprawek.  Wymienię zgłoszone poprawki, które wpisują się niektóre uwagi Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz w odrzucone poprawki posłów.
Poprawka 27:
1. (…) Uprawnienie do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie posiada uczelnia, instytut PAN, instytut badawczy, Instytut Sieci Łukasiewicz(...)
2. (…) Stopień doktora może być nadany w dyscyplinie również wspólnie przez uczelnie, instytuty PAN, instytuty badawcze, Instytuty Sieci Łukasiewicz(…)
Poprawka 28:
 (…) Uprawnienie do nadawania stopnia doktora habilitowanego posiada uczelnia, instytut PAN, instytut badawczy, Instytut Sieci Łukasiewicz (...)  
Na  zakończenie, zwrócę uwagę na ważny, moim zdaniem, problem ingerencji zewnętrznej w polską naukę i gospodarkę. W art. 37.2 jest zapis dotyczący  możliwości  powoływania zagranicznych ekspertów do określania wpływu działalności Sieci na rozwój nauki, innowacyjności i gospodarki. Ekspertów zagranicznych wpuszczono po roku 1989 do polskich przedsiębiorstw i w większości te przedsiębiorstwa zostały zlikwidowane. Te zlikwidowane fabryki  były budowane w oparciu o technologie naszych instytutów naukowo – badawczych. W grudniu 2008 roku Prezydent RP podpisał „specustawę” likwidującą nasze stocznie.  Celem tej ustawy jest między innymi określenie warunków i trybu sprzedaży majątku stoczni w Szczecinie i Gdyni. W procesie sprzedaży uczestniczył będzie obserwator zaakceptowany przez Komisję Europejską, którego rolą będzie składanie stosownych raportów do Komisji Europejskiej. Wiele firm, w których budowę były zaangażowane polskie instytuty, kooperujących z naszymi stoczniami zlikwidowano [4]. Czy teraz kolej na likwidację tych instytutów?
W artykule poruszono wiele problemów. Można postawić pytanie czy w Sieci Badawczej Łukasiewicz są instytuty naukowo-badacze. Czy instytuty Sieci powinny się nazywać INSTYTUTAMI?  Może watro powrócić do dyskusji w sprawie Sieci Badawczej Łukasiewicz i poznać opinie na jej temat m.in. rad naukowych, dyrektorów i pracowników instytutów włączonych do Sieci.  Opinie organizacji „S” tych Instytutów oraz stowarzyszeń naukowo – technicznych bezpośrednio współpracujących z nimi powinny być uwzględnianie w ewentualnej nowelizacji omawianej ustawy.    
Apel do pracowników instytutów włączonych do sieci: Nie uciekajcie z polskich instytutów. Poszukujcie sposobów naprawienia zła jakie wyrządzono tą ustawą. Na zakończenie wypowiedź Matki Teresy z Kalkuty „ To, co zbudowałeś przez lata może być zniszczone w jednej chwili. Nie ważne, BUDUJ”.


Literatura
1.    Ustawa o Sieci Badawczej Łukasiewicz-Dz.U.2019 poz. 534
2.    Uchwała Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego Nr 96/2019 -z dnia 10 stycznia 2019 w sprawie poselskiego projektu ustawy o Sieci Badawczej Łukasieiwcz;  BM.ZOG.001.4.2019.2
3.    Uchwała Senatu RP w sprawie ustawy o Sieci Badawczej  Łukasiewicz.
4.    https://www.salon24.pl/u/henrykpolcik/934439,czy-nowa-komisja-europejska-uniewazni-likwidacje-naszych-stoczni

 Instytuty badawcze włączone do Sieci: Badawczy Opakowań , Biopolimerów i Włókien Chemicznych, Biotechnologii i Antybiotyków, Ceramiki i Materiałów Budowlanych , Chemii Przemysłowej imienia Profesora Ignacego Mościckiego, Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia”, Elektrotechniki, Farmaceutyczny, Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników, Logistyki i Magazynowania, Lotnictwa, Mechaniki Precyzyjne, Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Metali Nieżelaznych, Metalurgii Żelaza im. Stanisława Staszica, Napędów i Maszyn Elektrycznych KOMEL, Nowych Syntez Chemicznych, Obróbki Plastycznej, Odlewnictwa, Optyki Stosowanej imienia prof. Maksymiliana Pluty, Organizacji i Zarządzania w Przemyśle „ORGMASZ”, Pojazdów Szynowych „TABOR”, Przemysłu Organicznego, Przemysłu Skórzanego, Spawalnictwa, Technik Innowacyjnych EMAG, Techniki i Aparatury Medycznej ITAM, Technologii Drewna, Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Technologii Elektronowej, Technologii Materiałów Elektronicznych, Tele- i Radiotechniczny, Włókiennictwa, Zaawansowanych Technologii Wytwarzania, Automatyki i Pomiarów PIAP, Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych, Przemysłowy Instytut Motoryzacji, Spółka PORT Polski Ośrodek Rozwoju Technologii.
Henryk Połcik