Oto obchodzimy Dziady…

Teatr Narodowy w Warszawie, „Dziady” (premiera 25 XI 1967, ostatnie publiczne przedstawienie 30 I 1968)

„Dziady. Część III”. Paryż 1832, wydanie I

autor: Adam Mickiewicz (1798+1855)

reżyseria i układ tekstu: Kazimierz Dejmek (1924+2002)

scenografia: Andrzej Stopka (1904+1973)

Scena zbiorowa, w środku Kazimierz Opaliński (Guślarz)

Guślarz: Kazimierz Opaliński (1890+1979)

Widmo: Kazimierz Wichniarz (1915+1995)

Chór ptaków nocnych: Halina Michalska (1914+2012), Joanna Walterówna (1922+1996), Danuta Wodyńska (1922+2001), Aleksandra Zawieruszanka (ur. 1937), Aleksander Błaszyk (1934+1985), Władysław Kaczmarski (1903+1982), Zbigniew Kryński (1921+1985) i Wilhelm Wichurski (1907+1979)

Dziewczyna: Elżbieta Borkowska[-Szukszta] (ur. 1944)

Scena zbiorowa, w środku Gustaw Holoubek (Gustaw-Konrad)

Gustaw-Konrad: Gustaw Holoubek (1923+2008)

Józef: Jan Koecher (1908+1981)

Ks. Lwowicz: Tadeusz Woźniak (1907+1973)

Jankowski: Ryszard Nadrowski (ur. ?)

Jan: Tadeusz Borowski (ur. 1941)

Suzin: Mariusz Leszczyński (1942+2014)

Feliks: Wojciech Alaborski (1941+2009)

Frejend: Wojciech Zeidler (1940+2016)

Jakub: Damian Damięcki (ur. 1941)

Danuta Mniewska (Anioł) i Jolanta Russek (Anioł)

Archanioł: Mieczysław Kalenik (1933+2017)

Archanioł: Andrzej Żarnecki (1935+2014)

Anioł: Danuta Mniewska[-Dejmek] (ur. 1925)

Anioł: Jolanta Russek[-Górzyńska] (ur. ?)

Belzebub: Adam Mularczyk (1923+1996)

Diabeł I: Bogdan Baer (1926+2002)

Diabeł II: Zdzisław Salaburski (1922+2006)

Diabli: Wojciech Alaborski (1941+2009), Aleksander Błaszyk (1934+1985), Stefan Brem (1904+1975), Tadeusz Borowski (ur. 1941), Damian Damięcki (ur. 1941), Michał Gazda (1927+1969), Jerzy Kleyn (1924+1982), Mariusz Leszczyński (1942+2014), Józef Łotysz (1933+1971), Andrzej Madej (1931+2009), Ryszard Nadrowski (ur. ?), Bogdan Szymkowski (1909+1984) i Wojciech Zeidler (1940+2016)

Scena zbiorowa, w środku Józef Duriasz (Ksiądz Piotr), z lewej Mieczysław Kalenik (Archanioł) i Andrzej Żarnecki (Archanioł), z prawej Danuta Mniewska (Anioł) i Jolanta Russek (Anioł)

Józef Duriasz (Ksiądz Piotr) i Gustaw Holoubek (Gustaw-Konrad)

Ks. Piotr: Józef Duriasz (ur. 1936)

Kapral: Zdzisław Szymański (1914+1986)

Scena zbiorowa, od lewej: Zdzisław Mrożewski (Senator), Ignacy Machowski (Doktor), Józef Duriasz (Ksiądz Piotr) i Jan Kobuszewski (Pelikan)

Senator: Zdzisław Mrożewski (1909+2002)

Niemojewski: Michał Gazda (1927+1969)

Adolf: Stanisław Zaczyk (1923+1985)

Jeden z młodzieży: Andrzej Madej (1931+2009)

Młoda dama: Maria Głowacka (ur. 1941)

Wysocki: Józef Łotysz (1933+1971)

Hrabiowie: Jan Ciecierski (1899+1987) i Bogdan Szymkowski (1909+1984)

Damy: Krystyna Kamieńska[-Réne] (ur. 1925), Ewa Krasnodębska (ur. 1925) i Irena Krasnowiecka (1922+2001)

Szambelan: Lech Madaliński (1900+1973)

Kamerjunkier: Aleksander Dzwonkowski (1907+1977)

Literaci: Henryk Szletyński (1903+1996) i Lech Ordon (1928+2017)

Scena zbiorowa, z lewej Jan Kobuszewski (Pelikan) i Zdzisław Mrożewski (Senator), z tyłu Józef Duriasz (Ksiądz Piotr), w środku: Barbara Rachwalska (Rollisonowa)

Doktor: Ignacy Machowski (1920+2001)

Pelikan: Jan Kobuszewski (ur. 1934 [p.s. zm. 2019])

Sekretarz: Zbigniew Kryński (1921+1995)

Rollisonowa: Irena Eichlerówna (1908+1990) / Barbara Rachwalska (1922+1993)

Kmitowa: Manuela Kiernikówna (1923+2014)

Justyn Pol: Igor Śmiałowski (1917+2006)

Bestużew: Aleksander Błaszyk (1934+1985)

Starosta: Michał Pluciński (1908+1978)

Oficer rosyjski: Wilhelm Wichurski (1907+1979)

Goście na balu: Helena Galińska (1905+1997), Wanda Łuczycka (1907+1996), Aniela Rolandowa (1913+1983), Zofia Tymowska (1905+1996), Stefan Brem (1904+1975), Władysław Kaczmarski (1903+1982), Jerzy Kleyn (1924+1982) i Zdzisław Szymański (1914+1986)

Panny i młodzieńcy na balu: Alicja Bobrowska (ur. 1936), Elżbieta Borkowska[-Szukszta] (ur. 1944), Jolanta Russek[-Górzyńska] (ur. ?), Aleksandra Zawieruszanka (ur. 1937), Hanna Zembrzuska (ur. 1934), Wojciech Alaborski (1941+2009), Tadeusz Borowski (ur. 1941), Mariusz Leszczyński (1942+2014), Ryszard Nadrowski (ur. ?) i Wojciech Zeidler (1940+2016)

oraz

Chór Towarzystwa Śpiewaczego „Harfa” pod kierownictwem Jerzego Kołaczkowskiego (1907+1995) i Tadeusza Olszewskiego (ur. ?); chór dziecięcy pod kierownictwem Romualda Miazgi (1928+2016); wybór muzyki: Stefan Sutkowski (1932+2017); opracowanie muzyczne: Jerzy Dobrzański (1928+1998); praca nad słowem: Krystyna Mazur (ur. ?); układ tańca: Barbara Fijewska (1919+2005); asystent reżysera: Jitka Stokalska [Julita Stokalska-Dzierżykraj] (ur. ?); przygotowanie wokalne: Jerzy Kołaczkowski (1907+1995),
Romana Krebs[ówna] (ur. 1931); Romuald Miazga (1928+2016)

Scena zbiorowa, w środku: Gustaw Holoubek (Gustaw-Konrad)

* * *

Tyran wstał - Herod! - Panie, cała Polska młoda

Wydana w ręce Heroda.

* * *

Pół wieku temupubliczność, liczniejsza niż zwykle, mogła po raz ostatni obejrzeć „Dziady” Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka na scenie Teatru Narodowego w Warszawie.

Po opadnięciu kurtyny niektórzy widzowie przeszli pod pomnik Mickiewicza na Krakowskim Przedmieściu, domagając się dalszych przedstawień a policja dopisała do „Dziadów” scenę nową, lecz utrzymaną w klimacie z epoki Nowosilcowa. Miałem niecałe 10 lat, więc znam tę scenę tylko z opowieści oraz z lektur, ale wyobrażam ją sobie wyraźnie: milicjanci eskortują, potem legitymują i rozganiają zgromadzonych a ich nieumundurowani towarzysze mieszają się z tłumem, obserwują go, a potem wytypowanych manifestantów przesłuchują.

* * *

Dzieje męczeńskiej Polski obejmują wiele pokoleń i niezliczone mnóstwo ofiar; krwawe sceny toczą się po wszystkich stronach ziemi naszej i po obcych krajach.

* * *

Z aktorów i innych twórców tych scen marcowych „Dziadów”, które odegrano w teatrze, a nie na Krakowskim lub na Rakowieckiej gabinetach, żyją nieliczni. Dusze pozostałych mogą wspominać „Dziady” już tylko z zaświatów.

* * *

Czyscowe duszyczki!

W jakiejkolwiek świata stronie:

Czyli która w smole płonie,

Czyli marznie na dnie rzeczki,

Czyli dla dotkliwszej kary

W surowym wszczepiona drewnie,

Gdy ją w piecu gryzą żary,

I piszczy, i płacze rzewnie;

Każdy spieszcie do gromady!

Gromada niech się tu zbierze! Oto obchodzimy Dziady! …

* * *