Wolność słowa czy prawo do dezinformacji? Granice odpowiedzialności w erze postprawdy

• Prawo do dezinformacji – Miara Wolności Słowa?

 Wolność słowa jest podstawą demokratycznych systemów, stanowiąc fundament obywatelskich praw i swobód. Z perspektywy prawnej, wolność ta nie jest absolutna, bowiem Konstytucje państw i międzynarodowe regulacje przewidują ograniczenia, które mają chronić porządek publiczny, dobro innych osób i ogólny ład społeczny. Niemniej jednak, współczesne wyzwania, takie jak dezinformacja, zadają pytanie, czy w ramach tej wolności powinniśmy pozwalać na szerzenie nieprawdziwych informacji?

Czy prawo do dezinformacji to nowa miara wolności słowa?

1. Wolność słowa a dezinformacja

Prawo do wyrażania własnych poglądów nie jest jednoznaczne z prawem do rozpowszechniania fałszywych informacji. Dezinformacja, czyli celowe wprowadzanie w błąd opinii publicznej, podważa fundamenty rzetelnej komunikacji. W prawie międzynarodowym (np. Europejska Konwencja Praw Człowieka) wolność słowa podlega ograniczeniom, jeżeli chodzi o zagrożenie dla porządku publicznego i godności innych osób. Z perspektywy polskiego prawa, mamy do czynienia z przepisami (np. art. 212, 286 Kodeksu karnego), które przewidują sankcje za rozpowszechnianie fałszywych informacji, które mogą wyrządzić szkodę społeczną.

2. Granice filozoficzne wolności słowa

Filozofowie tacy jak John Stuart Mill argumentowali, że wolność słowa powinna być szeroka, aby umożliwić konfrontację idei, a przez to dążenie do prawdy. Współczesne systemy informacyjne, takie jak media społecznościowe, sprawiają jednak, że dezinformacja potrafi zyskać ogromny zasięg, często skutkując dezintegracją przestrzeni publicznej. Już Jürgen Habermas zauważył, że wolność wymaga przestrzeni, w której informacje są prawdziwe i racjonalne, by obywatelska debata mogła przebiegać w oparciu o wspólne wartości.

3. Praktyczna odpowiedź – „Dotrzyj lepiej ze swoją informacją”

W obliczu dezinformacji pojawia się koncepcja aktywnej komunikacji – „dotrzyj lepiej ze swoją informacją”. Zamiast cenzurować, należy promować prawdę, konfrontując ją z fałszem. Jednak koncepcja ta jest obarczona poważnymi trudnościami. Fałszywe informacje mają tendencję do rozprzestrzeniania się szybciej niż prawda, szczególnie w dobie postprawdy. Dodatkowo, w środowisku cyfrowym, nawet najbardziej wiarygodne źródła mogą zostać zepchnięte na margines przez algorytmy, które preferują sensacyjne treści.

4. Odpowiedzialność społeczna a prawo do dezinformacji

W kontekście wolności słowa warto zadać pytanie, czy powinniśmy przyzwalać na dezinformację w imię tej wolności. Z jednej strony, absolutna wolność może oznaczać prawo do błędów, nawet jeśli oznacza to szerzenie kłamstw. Z drugiej strony, dezinformacja podważa zaufanie społeczne, destabilizuje życie polityczne i społeczne, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do erozji demokracji. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna – należy znaleźć równowagę między wolnością a odpowiedzialnością za słowo.

 Zrozumienie, że prawo do dezinformacji nie jest integralnym elementem wolności słowa, nie oznacza jednak pełnej cenzury. Zamiast tego, konieczne jest inwestowanie w edukację medialną, transparentność i odpowiedzialność cyfrowych platform. W końcu, jeśli naprawdę zależy nam na wolności słowa, powinniśmy walczyć o prawdę, nie cenzurując jej, lecz dając jej przestrzeń do zaistnienia w świadomości obywateli.

"Pozwólmy każdemu mówić, co chce, ale nie zapomnijmy, że nie każda bzdura zasługuje na głos w debacie publicznej?"

_{Oprac. typografi redaktora Gniadka}