Moglibyśmy pisać wiele o istotności rodziny w judaizmie, o tym jak życie człowieka ogniskuje się - według judaizmu - w obrębie rodziny i jak wszystko inne jest podporządkowane jej potrzebom (np. Majmonides dowodził, że w ogóle najważniejszym celem Boskiej Kreacji jest ustanowienie Szalom Bajit - harmonii rodzinnej), ale chcielibyśmy zwrócić dziś uwagę na mniej znany, a wcale nie mniej istotny aspekt związku pomiędzy judaizmem a rodziną.
Nie jest niestety powszechną świadomość rewolucji, jakiej dokonał judaizm (a później - wykorzystując wzorce judaizmu - kontynuowało ją chrześcijaństwo) w dziedzinie seksualności człowieka. I nie jest powszechnie znany decydujący wpływ, jaki rewolucja ta miała na ukształtowanie się modelu rodziny, obowiązującego przez tysiące lat, do dziś.
Judaizm najpierw uznał prokreację - po raz pierwszy w historii ludzkości - za nakaz religijny, a następnie małżeństwo za stan religijnie uświęcony, co było absolutnym novum w historii cywilizacji. Jednocześnie wprowadził szereg zakazów - seksualnych tabu - uznając wyłącznie związek mężczyzny i kobiety (początkowo poligamiczny, później - monogamiczny) za ideał posiadający religijną aprobatę. Poprzedził to wszystko biblijną opowieścią o Bogu stwarzającym mężczyznę i kobietę, jako ideał ludzkiej bliskości i partnerstwa.
Nie zdajemy sobie sprawy dziś - tysiące lat po seksualnej rewolucji dokonanej przez judaizm - że zjawisko stabilnej rodziny, składającej się z mężczyzny, kobiety i ich potomstwa, nie było wcale przed tysiącami lat powszechnie obowiązującą regułą.
Ze swej natury seksualizm ludzki (zwłaszcza męski) jest wielopostaciowy (polimorficzny). Tora zakazywała homoseksualizmu, kazirodztwa a nawet zoofilii nie bez realnych przyczyn. Po pierwsze, zjawiska te były u starożytnych ludów powszechne i - po drugie - uniemożliwiały one w konsekwencji ukształtowanie się stabilnej rodziny, co z kolei stanowiło barierę cywilizacyjnego rozwoju.
Mężczyźni zaspakajali bowiem swoje potrzeby seksualne z kobietami, ale również - prawdopodobnie nie mniej powszechnie - z chłopcami, innymi mężczyznami, krewnymi obu płci, zwierzętami. Dlatego właśnie kobiety w wielu kulturach miały status niewolnic przeznaczonych wyłącznie do "produkcji" potomstwa, natomiast prawdziwą satysfakcję seksualną dostarczały nie kontakty z nimi, ale np. związki homoseksualne z młodymi mężczyznami lub chłopcami (najbardziej znanym przykładem jest tu starożytna Grecja).
Judaizm jako pierwszy uczynił ze związku mężczyzny z kobietą (i tylko z takiego związku!) realizację nakazu religijnego. Pierwszy nadał temu związkowi absolutną wyłączność - nie zezwalając na jakiekolwiek inne formy kontaktów seksualnych.
Judaizm wtłoczył w ten sposób ludzką (przede wszystkim męską) seksualność w ramy małżeństwa. Było to rewolucyjne posunięcie.
Rewolucyjna natura judaistycznego zakazu wszelkich form seksu pozamałżeńskiego nigdzie nie była bardziej radykalna, bardziej wyzywająca dla dominujących przekonań ludzkości, niż wobec homoseksualizmu. W rzeczywistości można powiedzieć, że judaizm "wynalazł" pojęcie homoseksualizmu, jako że w starożytnym świecie seksualność nie była wcale podzielona na heteroseksualizm i homoseksualizm. Ten podział był dopiero dziełem Tory ("Starego Testamentu") i dopiero w chrześcijańskim świecie ustabilizował się jako uniwersalna norma.
W starożytności, w wielu kulturach, sfera ludzkiej seksualności nie podlegała wcale przede wszystkim dychotomii opartej na płci (męska/żeńska), która dziś wydaje nam się zupełnie naturalna i oczywista, ale - co zaskakujące dla nas - przede wszystkim dychotomii opartej na dominacji (penetrujący - partner aktywny/penetrowany - partner bierny).
Starożytni zwracali nie większą uwagę na preferencje seksualne innych ludzi, niż my dzisiaj na cudze preferencje kulinarne. Seks zasadniczo był rozumiany nie jako interakcja, ale jako "robienie czegoś komuś." Judaizm zmienił tę sytuację i ustabilizował nowy podział, który obowiązuje do dziś: seksualizm człowieka ma od tysięcy lat dwa bieguny - męski i żeński. I tylko taki podział zasługuje - według Tory (czyli Biblii) - na aprobatę, czyli tylko taki podział ma akceptację Boga. I w tym właśnie tkwi rewolucyjność tej koncepcji.
Takie postawienie sprawy i jej religijne usankcjonowanie, przy jednoczesnym religijnym zakazie jakichkolwiek odstępstw od tej zasady, stworzyło warunki do powstania rodziny w takiej formie, jaką znamy dziś i jaką uznajemy za oczywistą i naturalną.
Taka rodzina, z mężczyzną odpowiedzialnym za dzieci, mężczyzną, któremu religijnie dozwolone są wyłącznie kontakty seksualne z przeciwną płcią i jednocześnie zakazane są w sposób stanowczy kontakty seksualne poza małżeństwem - przyczyniła się do podniesienia statusu kobiet, chroniła interesy potomstwa i stała się w ten sposób ważnym czynnikiem rozwoju cywilizacyjnego.
W społeczeństwach, gdzie mężczyźni poszukiwali kontaktu seksualnego z innymi mężczyznami, kobiety były zepchnięte na margines społeczności.Tak więc np. starożytna Grecja charakteryzowała się wrogim stosunkiem do kobiet. Kobieta miała pełnić dwie role: jako żona prowadziła dom, jako kurtyzana zaspokajała niektóre męskie pragnienia seksualne. Znawczyni kultury antycznej Eva Keuls opisuje Ateny w ich szczytowym punkcie rozwoju filozoficznego i artystycznego jako „społeczność zdominowaną przez mężczyzn, którzy trzymają w odosobnieniu swoje żony, córki, umniejszają rolę kobiecą jeśli idzie o reprodukcję oraz stawiają pomniki
genitaliom męskim, jak również współżyją z synami swoich współtowarzyszy...".
Idee judaizmu zmieniły ten stan rzeczy: wywyższyły miłość i seksualność między kobietą a mężczyzną, tworząc tym samym możliwość miłości i erotyzmu w obrębie małżeństwa, oraz rozpoczęły trudny i wielowiekowy proces podwyższenia pozycji kobiety.
Zmarginalizowany i poddany hermetyzacji (od czasów upadku Świątyni) judaizm nie był już wtedy liczącym się wehikułem popularyzacji tego modelu. Ale przecież dokładnie ten sam lub bardzo zbliżony model, zaczerpnięty z Tory, propagowały - za judaizmem - chrześcijaństwo oraz islam i to one zadecydowały, że rewolucja seksualna judaizmu - kreująca rodzinę - odniosła uniwersalny sukces.
Dopiero obecnie, po upływie tysięcy lat, wraz z sekularyzacją zachodniego świata, widać pierwsze poważniejsze próby zerwania z tym - obecnie już tradycyjnym - modelem rodziny i powrotu do modeli panujących w czasach przed ogłoszeniem Tory, łącznie z próbami zacierania różnic pomiędzy płciami.
Pojawiające się w świecie zachodnim próby zmiany definicji małżeństwa ze związku kobiety z mężczyzną na związki mężczyzn i związki kobiet, jest zmianą jego natury. Ponieważ na związku kobiety i mężczyzny opiera się rodzina, która jest podstawowym elementem budującym społeczeństwo, zmiana natury tej instytucji musi zaowocować zmianą natury społeczeństwa. Odrzucanie kryterium płci w definicji małżeństwa - najważniejszej instytucji społecznej, oznacza de facto, że płeć przestaje mieć jakiekolwiek znaczenie.
Można mieć obawy (wyrażane przez judaizm normatywny i wiele nurtów chrześcijaństwa, ale często niepodzielane przez np. judaizm reformowany), że stwarza to w dłuższej perspektywie czasowej niebezpieczeństwo poważnych zagrożeń (przede wszystkim wobec słabych), z których ludzkość będzie musiała zdać sobie sprawę.
PS. Powyższe uwagi odnoszą się do światopoglądu, społecznej filozofii i historycznej roli judaizmu. Współcześni (zwłaszcza laiccy) Żydzi są zróżnicowani pod względem poglądów na sprawy rodziny i ludzkiej seksualności (w tym homoseksualizmu), podobnie do reszty społeczeństw, w których żyją.
(Zainteresowanych tą tematyką zachęcamy do zapoznania się z tekstem Seksualna rewolucja judaizmu)
Inne tematy w dziale Kultura
