O samobójstwach wśród dzieci i młodzieży

Drastyczny wzrost liczby prób samobójczych wśród młodzieży - informuje portal niezalezna.pl: W 2021 r. 1439 dzieci i nastolatków podjęło próbę samobójczą, z czego 127 prób zakończyło się śmiercią. W porównaniu do roku 2020 oznacza to 77 procentowy wzrost zachowań samobójczych wśród młodzieży - wynika z raportu serwisu "Życie warte jest rozmowy".

Nie jest to pierwsza tego typu informacja. Spróbujmy przyjrzeć się tej sprawie.

W poprzedniej notce o nauczaniu zdalnym powątpiewałem w państwowe, ministerialne dane o problemach psychologiczno - wychowawczych wśród młodzieży, intuicyjnie przypuszczając, że mówimy o problemie, którego centralne instytucje państwowe nie badają. I okazuje się, że trochę tak jest. Nie ma bowiem jednej metody badania samobójstw wśród młodzieży. Są dwie obarczone sporymi błędami: dane GUS sporządzane na podstawie kart medycznych i dane policji. Błędy danych medycznych wynikają z tego, że czasem lekarze jako przyczynę śmierci po zażyciu trucizny wpisywali niewydolność tego czy innego organu, a policja ogólnie nie była zainteresowana samobójstwami bo ich nie badała. Dopiero od 2013 gdy zmieniono w policji formularze, a potem je uściślono dane zaczęły być bardziej wiarygodne. Różnice między danymi policji a GUS obrazuje diagram:

A oto grafiki prezentujące liczbę samobójstw wśród dzieci i młodzieży, jedna pochodzi z raportu cytowanego przez niezalezna, druga zaś z pracy D. Rząsy z magazynu Pismo:

i link do tabeli prezentującej dane o samobójstwach wg danych GUS. Dowodzą one, że w l. 1999-2004 liczba samobójstw wśród dzieci i młodzieży (5-19 lat) jest stała i wynosi ok 300 osób (plus, minus 20) na rok. https://orka2.sejm.gov.pl/IZ5.nsf/main/6260DED5

Co wynika z prezentowanych grafik?

1. Najważniejszy wniosek jest taki, że od roku 1999 do dziś liczba samobójstw wśród dzieci i młodzieży wg danych policji systematycznie maleje, z ok. 300 do 100 (pytanie co na to dane GUS-u?, bo w 2004 wg. GUS mamy 303 zgony, wg policji ok 200).

2. Samobójstwa nastolatków (ok. 100 rocznie) na tle całej populacji szkolnej (4,5 mln) stanowią mały ułamek, bo ok 1/4 promila. Jednak na tle wszystkich krajów UE samobójstw tych jest w PL niepokojąco dużo (6 m-ce w UE w 2020):

3.Nauka zdalna przedstawiana przez władze jako jeden z głównych powodów samobójstw nie stanowi tutaj specjalnej cezury. W roku 2020 - gdy tej nauki bylo najwięcej i z największymi rygorami samobójstw było 107, w roku następnym - 5 m-cy nauki zdalnej - 127 zgonów - procentowo to dużo ok. 20%, ale ilościowo jest to 20os.

4. Kto najczęściej popełnia samobójstwa? Chłopcy z wiosek. A kto najczęściej dokonuje nieudanych prób samobójczych? Dziewczęta z dużych miast. Proporcje oddaje grafika:

*******

Druga sprawa to wzrost nieudanych prób samobójczych. Skąd on się bierze?

Tutaj hipotezą nr 1 jest słabość zbierania danych. Wg ONZ na 1 udaną próbę samobójczą omawianej grupy przypada 100-200 prób nieudanych tylko nie są one zgłaszane (zwjr, Rząsa), być może więc żadnego specjalnie dużego wzrostu nie mamy. Przyjmijmy jednak, że dane policji są prawdziwe i od r. 2012 do 2021 liczba prób samobójczych młodzieży wzrosła o ponad 500%. Jakie są tego przyczyny?

D. Rząsa odpowiada:

Czy jest to odpowiedź pełna? Na pewno nie. Nie jestem ekspertem, ale coś wydaje mi się, że 10 lat temu psychiatria dziecięca nie była o 500% lepsza od obecnej, ale że były na podobnie niskim poziomie.

Stąd frapująca - zwłaszcza z punktu widzenia dzisiejszej opozycji - jest próba powiazania liczby samobójstw z tym co dzieje się w szkole. Wpadli na to wcześniej naukowcy z warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i przeprowadzili badania części stołecznych licealistów. Oto wyniki:

Potwierdza się więc coś o czym pisałem ja, ale też wielu innych bardziej znaczących: dzisiejsza szkoła nie ma skutecznych instrumentów wychowawczych.

Spójrzmy też jeszcze raz na grafy statystyk. Wyróżniają się się w nich 3 piki wzrostu prób samobójczych: 2021 (wzrost o 77%), 2019 (wzrost 24%) i 2017 (wzrost blisko 50%). Tak się składa, że są to lata szczególne:

2017 to reforma Zalewskiej likwidująca gimnazja

2019 to strajk nauczycieli

2021 to powrót do szkół z nauki zdalnej na prawie cały semestr.

Każde z tych wydarzeń powodowało dużą nerwowość w szkołach, ogólne poruszenie, zerwanie spokoju i stabilności. Często też wydarzeniom tym towarzyszył zorganizowany hejt w mediach społecznościowych i tradycyjnych przeciw nauczycielom - co w naturalny sposób podrywało i podważało autorytet szkoły.

Jeżeli na wykresie p. Rząsy poszukamy innych pików w przeszłości to znajdziemy je. To rok 2004, 2008 i 2011-15. Czy coś działo się wtedy w oświacie? Dla 2004 - ostatniego pełnego roku rządu SLD znalazłem 1 info, że powiększyła się dziura w subwencji oświatowej do 33%. 2008 to rok hejtu PO na nauczycieli (nieroby, lenie, roszczeniowi) skutkujący odebraniem wcześniejszych emerytur, a 2011-15 to czas zamrożenia pensji w budżetówce.

Czy więc nagłe, nerwowe wielkie reformy, oraz zorganizowany hejt na nauczycieli skutkują wzrostem prób samobójczych u uczniów? To tylko hipoteza, ale warta sprawdzenia, zwłaszcza teraz, gdy MEiN ni z gruszki, ni z pietruszki chce wprowadzić w szkołach zasadnicze zmiany (pragmatyka Czarnka), bo być może po stronie kosztów trzeba będzie dopisać kilka czy kilkadziesiąt zgonów uczniowskich, a przynajmniej takich prób.

***********

Tyle notka. pozostaje jeszcze appendix.

Gdy patrzy się na dane, na podstawie których różne osoby pisały o tym temacie to jedno uderzą. Są to dane z policji, GUS, NIK, Ministerstwa Zdrowia itp. A jakich danych brak? Brak danych z MEN. Dlaczego? Wydaje się, że po prostu MEN nie bada i nie interesuje się problematyką samobójstw wśród dzieci i młodzieży. Zapewne jest to poza zakresem kompetencji Ministerstwa.

***************

UPD

Rekapitulując:

IMO: Dla państwa polskiego i zarządzających nim instytucji temat samobójstw młodzieży to jeden z bardziej marginalnych tematów. O jego "randze" świadczy fakt, że do dziś nie wypracowano rzetelnej metodologii badania tego zjawiska. Jakieś próby podjęto w roku 2012 i 2017, ale nikt nie wie na ile te dane są wiarygodne i nikt tym tematem specjalnie się nie przejmuje. Kwestia wypłynęła ostatnio, jako jedna z pałek w bijatyce politycznej opozycja - rząd i ma pewną nośność bo chodzi przecież o dzieci a błogosławiona hipokryzja nakazuje mówić wszem i wobec, że dzieci najważniejsze. Szybko jednak zniknie, gdy znajdą się mocniejsze pałki.

Oczywiście, czysto po ludzku, ciekawym byłoby dlaczego w 2021 próby samobójcze podjęło/zgłosiło prawie 1,5 tys. nastolatków, a rok wcześniej tylko ok. 800. Badania takie nie byłyby pewnie szczególnie kosztowne, zamknęłyby się w kilku, góra kilkudzeisięciu tys. zł. Ale komu to potrzebne? Na dziś jest tak, że elektorat opozycji przekonany jest, że za samobójstwa odpowiada PiS swoją zamordystyczną, autorytarną polityką: faszyzmem i czarnkizmem. A elektorat PiS jest święcie przekonany, że samobójstwa wynikają z bezstresowego wychowania: róbta co chceta, lgbt, niskiej rolireligii. W ten sposób każdy jest zadowolony. Gdyby przeprowadzić rzetelne badania to każda ze stron politycznej barykady najprawdopodobniej straci, bo na zdrowy rozum to mało prawdopodobne, by dla chłopaków z wiosek główną przyczyną schorzeń psychicznych i samobójstw były owsiakizm czy czarnkizm.

Sądzę więc, że nośny temat samobójstw i chorób psychicznych młodzieży umrze śmiercią naturalną, gdy przykryją go inne tematy. A rzeczywiste przyczyny tego zjawiska w dającej się przewidzieć perspektywie po prostu nie będą badane, bo nikomu na tym nie zależy. No, chyba, że ktoś sypnie jakimś groszem. Wtedy inaczej.

Na koniec jeszcze grafika z pracy p. D. Rząsy: