Praca nadesłana na ‘I Festiwal Poezji i Form Sieciujących 2013. Blogosfera Polska’
[Stanowi fragmenty z rozdziałów 3. i 5. 158-stronnicowego studium przedstawionego jako praca magisterska na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy w 2008 roku „System edukacyjny w Indiach XXI wieku - tradycja i nowoczesność”.
Rozdział 5 na stronach 101-135 omawia nieoficjalne systemy edukacji: Rabindranatha Thagorego; miasta pod auspicjami ONZ i UNESCO – Auroville; Hatha Yoga; Międzynarodowego Towarzystwa Hare Kriszna.
Rozdział 3.6.3 – Uniwersytety Centralne podlegające rządowi federalnemu.]
5. Wybrane systemy nieoficjalne realizowane przez organizacje społeczne, religijne i fundacje prywatne
5.1. Rabindranath Tagore – pomost między edukacją tradycyjną a wymogami nowoczesności
Przedstawienie w tej części studium wybranych instytucji prywatnych i społecznych o charakterze edukacyjnym a niezwiązanych – mówiąc najogólniej - z państwowym cyklem kształcenia, należy rozpocząć od edukacyjnych idei i ich realizacji poprzez prywatny system edukacji opracowanych przez pierwszego azjatyckiego laureata Literackiej Nagrody Nobla, oraz wybitnego patriotę indyjskiego Rabidranatha Tagore.
5.1.1. Rabindranath Tagore jako praktyk pedagog: 1901 – 1921
R. Tagore urodził się w 1861 roku w Kalkucie w rodzinie bogatych właścicieli ziemskich kultywujących tradycje literackie i muzyczne. Jego ojciec należał do kasty braminów a jego brat był znanym i cenionym literatem. Na jego życie – jak i na życie wykształconej warstwy Hindusów tamtej epoki – wpływ wywarło brytyjskie panowanie z jego formalnym systemem edukacyjnym, tradycyjne życie związane z obowiązkami warny do której należał oraz udział w narodowej dyskusji na temat strategii, metod i programu odzyskania niepodległości.
Ówczesną atmosferę typową dla tej warstwy społecznej relacjonuje A. I. Miller w swojej biografii innego indyjskiego laureata Nagrody Nobla; Chandrasekhara: „Chandrasekhar wychowywał się w liberalnej rodzinie tamilskich braminów…on, jego trzej bracia i sześć sióstr mieli tylko jeden obowiązek: musieli się uczyć” [A.I Miller,2006, s. 41]. Bramini uważali bowiem wiedzę za ważniejszą od bogactwa a ich domy przypominały często instytucje edukacyjne. Jak wyglądał cykl tradycyjnego domowego kształcenia w przypadku braminów bengalskich, rodziny Tagore opisuje szczegółowo Z. Krawczyk. Ze względu na późniejszy wpływ tego programu wychowania i kształcenia na idee edukacyjne Tagore – podaję za pracą Z. Krawczyka dzienny plan zajęć Tagorego: „program nauki w domu był jakościowo odmienny i znacznie bogatszy niż kurs szkolny. Opracowany był starannie z dużą dbałością o harmonijny rozwój uzdolnień chłopca. Nauka rozpoczynała się przed świtem od ćwiczeń gimnastycznych po czym rozpoczynały się lekcje literatury, matematyki, geografii i historii. Bezpośrednio po szkole uczył się rysunków i uprawiał gimnastykę. Lekcje angielskiego trwały do dziewiątej wieczorem. Niedziela była zaplanowana z dużą pedanterią. Rano uczył się śpiewu, przeprowadzał doświadczenia z fizyki, zapoznawał się z anatomią człowieka i zdobywał podstawy znajomości gramatyki sanskryckiej” [Z.Krawczyk, 1990 s.121-122, 129]. Po inicjacji bramińskiej koniecznej dla jego społecznego statusu rozpoczął proces stopniowego zapoznawania się z filozoficzną i religijną tradycją Indii. Poranną naukę prowadził jego ojciec: zaczynała się również przed świtem od nauki sanskrytu i angielskiego a potem następowało hartowanie organizmu w zimnej wodzie. [Z. Krawczyk, 1990, 129].
Domową edukację, związaną z kształtowaniem charakteru Tagore uzupełnił nauką w Seminarium Zachodnim w Kalkucie (Oriental Seminary School), Normal School, Akademii Bengalskiej, St. Xaviers School, Presidency College i Uniwersytecie w Kalkucie. Zamierzał ukończyć studia prawnicze w Anglii: w Brighton uczył się w szkole publicznej a następnie studiował prawo w University College w Londynie. Po trzyletniej nauce w Londynie przerwał studia prawnicze, wrócił do Indii i zajął się działalnością literacką i wydawniczą oraz zarządzaniem majątkiem rodzinnym Shilaidaha Tagore w zachodnim Bengalu.
Rygorystyczne wychowanie w domu rodzinnym połączone ze studiami nad tradycją wedyjską, literaturą indyjską i bengalską, sanskrytem i filozofią Upaniszad – dały efekt w postaci wszechstronnie wykształconej i głęboko zaangażowanej społecznie osobowości poety. Napisał w ciągu życia olbrzymią ilość poezji, utworów dramatycznych, utworów prozatorskich, skomponował 2230 pieśni, uważany jest za prekursora indyjskiego modernizmu w malarstwie i grafice. W 1913 roku został laureatem Literackiej Nagrody Nobla. Jego dwa wiersze zostały hymnami narodowymi Bangladeszu i Indii.
5.1.1.1. Od leśnej uczelni ,, Przystań Pokoju ” do wolnego uniwersytetu
,, Indie w Świecie ”
5.1.1.2. Przystań Pokoju: Teatr Indii
W wieku lat 40, a więc po osiągnięciu dojrzałości, będąc już cenionym literatem języka bengalskiego decyduje się na założenie w Śantiniketan, miejscowości leżącej 150 kilometrów od Kalkuty szkoły dla młodych chłopców: „Bolpur Brahmaćarjaaśram”. Śantiniketan był aszramem, ośrodkiem medytacji i studiów związanym z ruchem Brahma Samadż, opartym od 1887 roku o finansowe podstawy w postaci fundacji. W 1901 odbyła się inauguracja szkoły z internatem jako „brahmaćarjaśrama” – co oznaczało harmonijne połączenie tradycyjnej instytucji nauki w Indiach: leśnego uniwersytetu, leśnej pustelni [aśram] z nowoczesnymi wymogami koniecznymi dla nauki młodzieży. Swój program pedagogiczny wyłożył R. Tagore jako duchowy przewodnik szkoły w swoim inauguracyjnym przemówieniu „Pratisthadivaser Upadeś”. Plan wychowawczy oparty był na następujących podstawach:
a) przyswojeniu i realizacji w życiu etycznych ideałów indyjskich, wyrażonych w „Wedach”, ich interpretacji religijno-filozoficznej, „Upaniszadach”, literaturze indyjskiej przedstawiającej ideały wzniosłego i bohaterskiego życia, i innych – o charakterze sakralnym
b) poszukiwaniu prawdy poprzez studia, prawość życia oraz realizacja ideału życia szczęśliwego poprzez wykonywanie życiowych obowiązków,
c) wykształceniu w sobie prawdziwego patriotyzmu polegającego na realizacji w swoim życia dobra jako wzoru do naśladowania poprzez kierowanie się szlachetnymi motywami, poświęcenie, krzewienie dobrodziejstwa i przez praktyki pobożności.
Szkoła ta, „Przystań Pokoju” była w jednoznacznym sensie „gurunkulą”, starożytnym typem hinduistycznej szkoły religijnej, w której uczniowie zdobywają wykształcenie pod kierunkiem duchowego kierownika /guru/, mieszkając z nim w aśramie. W gurunkuli Tagore - w otoczeniu pięknej i surowej przyrody - mieszkali uczniowie, również i nauczyciele tworząc otwartą, pełną zaufania atmosferę. Stanisław Tokarski w swoim studium ,,Tagore – Rytm i Maja”, opisuje powstanie odrodzenia indyjskiego opartego na świadomej kontynuacji filozofii i moralności leśnych szkół gurunkuli: ,,Do tej tradycji odwołał się ,, indyjski renesans”- ruch kulturowego i politycznego odrodzenia Indii. Wielcy guru XX wieku hartowali w początkach naszego stulecia dusze generacji, z której zrodziła się krucjata biernego oporu, fundament wyzwolenia Indii. Ich bazą i poligonem były aśramy: Gandhi stworzył wspólnoty satjagrahy, Aurobindo – komuny joginów przyszłości i radykalną grupę ,, karmajoginów ”, Maharishi – aśramę Arunczala, góry Świętego Płomienia, Tagore - aśramę joginów sztuki, kuźnię artystów – Siantiniketan”.
O trafności przyjętych przez tych guru metod i ich cywilizacyjnej wizji świadczy fakt ich olbrzymiej skuteczności: satjagrahy Ghandiego doprowadziły do odzyskania niepodległości, aśram Aurobindo w Pondicherry wypracował idee, dzięki którym w 1968 r. powstało pierwsze na świecie miasto dla wszystkich ludzi Auroville, Maharishi natomiast oddziałał w bardzo silny sposób na wiele osób z Indii i krajów Zachodu, m.in. na twórcę największego teatru awangardowego XX stulecia Polaka Jerzego Grotowskiego. Kuźnia artystów Tagore wytworzyła natomiast nowy paradygmat edukacyjny, w którym otwartość na świat, miłość do przyrody, innych ludzi i własnej ojczyzny łączą się w integralną całość.
R. Tagore podjął swój eksperyment edukacyjny w sposób całkowicie świadomy, gdyż rozumiał, że zarówno Indie kolonialne, jak i niepodległe nie zlikwidują społecznych problemów bez poprzedzenia politycznej działalności i politycznych programów nowymi wzorcami działania opartymi na odrodzonej kulturze powiązanej z pedagogiką społeczną.
,,Nasz kraj – twierdził Tagore - produkuje ludzi z martwymi umysłami”. Przystań Pokoju była więc laboratorium dydaktyki, której zadaniem było przełamanie wielowiekowej apatii: ,, Apatia jest śmiercią umysłu . Wielkie narody mające dziś siłę i znaczenie cechuje ogromna ciekawość.”
Na tej naturalnej dla dzieci ciekawości świata oparł idee edukacyjne Śantiniketan oraz poszukiwania nowych metod wychowawczych:
Po pierwsze - uwalniano naturalną energię dziecka przez praktykę prostoty życia unikając w wyposażeniu szkoły bogactwa i ostentacji. Tę prostotę sprzętów i materiałów dydaktycznych Tagore określał ,,wielkim nauczycielem”.
Po drugie – celem lekcji miało być wychowanie w nowym duchu afirmacji ludzi i świata przez narzucanie dzieciom poważnych obowiązków jak: praca na roli, w ogrodach, systematyczne dyżury, wykonywanie poleconych zadań.
Po trzecie – szkoła artystów odrzuciła formę lekcji – próby miały charakter happeningu, gry, zabawy, przygody, wyprawy, święta prowadzące do aktów samorzutnej twórczości.
Po czwarte – rozwijano kontakt dzieci ze światem poza miastem wśród przyrody. Lekcje – wyprawy „prowadzono często w marszu, śpiewnym korowodzie. Sadzono przy drogach drzewa, odwiedzano pobliskie wsie, budowano obiekty wspólnoty.”
Tajniki biologii poznawano w lasach – czytano tam książki i odrabiano lekcje. [S.Tokarski 1983, 297].
Sukces tej metody w trafny sposób opisał S. Tokarski: ,,Taki styl wychowania stał się zbawienny dla ,,trudnych dzieci i sierot, pierwszych uczniów Santiniketan, od 1901 roku przebywających we wspólnocie Tagore. Ich sukcesy stały się przysłowiowe, zaś romantyczna wizja pedagogiki i magnetyzm osobowości guru- poety, poniosły dobre wieści daleko poza granice Bengalu. Popularność Siantiniketan jako wzorowej szkoły artystów indyjskich przypieczętowała w roku 1913 nagroda Nobla, przyznana Tagoremu za angielskie tłumaczenie wzorowanych na mistyce Kabira poematów Gitanjali. Mimo tajnych zaleceń rządowych, zakazujących urzędnikom państwowym kształcić dzieci w Santiniketan, ,,żyjący teatr ” stał się uczelnią modną, budząc zainteresowanie patriotów i snobów.
O metodzie Tagorego opowiadano w Indiach w sekrecie, tworząc legendę żywą, lansując teatr, główny czynnik rozwoju artystycznego osobowości uczniów. Wokół niego obracała się codzienna praca i sezonowe święta. Tam grano premiery sztuk Tagorego, tam przygotowywano festiwale. Śpiewano pieśni, tańczono. Leśna szkoła była mecenasem i krytykiem, pierwszym zleceniodawcą i odbiorcą twórczości poety. Klimat stopionej z niezwykle pięknym pejzażem poetyckiej wyobraźni zrodził widowiska przypominające styl późniejszej ,,psychedeliki” popularnej w Ameryce epoki buntu lat sześćdziesiątych; grano, śpiewano i tańczono pod gołym niebem, wśród tłumu przyjaznych gości, w morzu kolorowych świateł, często w marszu, zacierając granice między rzeczywistością a marzeniem sennym, między aktorem a widzem. Wszyscy byli świadkami, a zarazem inicjatorami owych świat imaginacji, przeżywając równie silnie grę kolorów, jak potęgę medytacji i ciszy. Pieczono chleb, czekano na tych, co nie przyjdą, wznoszono gigantyczne kukły, organizowano korowody olbrzymów, wykorzystując znaną w Indiach tradycję gry na scenach ruchomych, gdy publiczność musi biec lub jechać za wielkimi wozami krisznaickich procesji, jeśli pragnie obejrzeć całość epizodów Mahabharaty. Wiele doświadczeń Przystani Pokoju odbyło złożone wędrówki w czasie i przestrzeni, budząc echo w naszej epoce, w teatrach – wspólnotach kontestacji” [1983, 298 – 299].
Lektura monografii teatrów otwartych, awangardowych teatrów wyrosłych z ruchu studenckiego i dokumentacja działalności Instytutu Laboratorium – Teatru Aktora Jerzego Grotowskiego potwierdza w całości opis wpływu metody Tagore na XX – wieczną awangardę teatralną [ K. Braun, 1979; Z. Osiński 1980; A. Bonarski 1979; T. Burzyński 1978]. Szczególny wpływ natomiast widać w przypadku tzw. parateatru obmyślonego na początku lat 70 XX wieku przez Jerzego Grotowskiego i jego zespół teatralny. W tym sensie eksperyment pedagogiczny Tagore „ Indie – Teatr ” nadal ma silny wpływ w świecie awangardy teatralnej i teatrów studenckich. Jaki jest natomiast wpływ Tagore jako pedagoga, jaki jest zakres tego wpływu i czy jego idee podlegają rozwojowi, przedstawiają dalsze podrozdziały.
5. 1. 1. 3. Międzynarodowy Uniwersytet Przyszłości: „Indie w Świecie”.
Odbudowa pedagogiki indyjskiej polegająca na połączeniu tradycyjnych wspólnot edukacyjnych i nowoczesnych metod edukacji otwartej i wychowania przez sztukę przyniosły Tagore uznanie i sławę w Indiach i świecie. Sukces Przystani Pokoju zbiegł się w czasie z przyznaniem R. Tagore Literackiej Nagrody Nobla w 1913 roku i okresem I wojny światowej (1914- 1918). Wojna ta dla wielu światłych osób, wybitnych humanistów, pedagogów, artystów była wielkim rozczarowaniem, gdyż negowała humanizm – podstawę ich twórczości i działalności. W tym podzielonym świecie, w którym Indie jako protektorat Korony Brytyjskiej też brały udział - Tagore szukał dalszych możliwości rozwoju swojej szkoły. Z podanego poprzednio opisu S. Tokarskiego wynika, że metoda Tagore, jego eksperyment edukacyjny cieszył się wielką popularnością i miał wielu patronów. Od 1912 roku do 1934 roku Tagore odbywa serię odczytów i rozmów w 30 krajach świata głosząc idee odbudowy zachwianej równowagi świata w dialogu Azji i Zachodu. Wystąpił wtedy z projektem utworzenia Międzynarodowego Uniwersytetu Przyszłości. Idea dania swoim wychowankom wyższego wykształcenia, idea dania światu mądrości swojego narodu, idea rozwoju swojego laboratorium pedagogicznego, w którym dzieci trudne i sieroty wychowywano poprzez sztukę, lekcje w terenie i prace na rzecz swojej wspólnoty i wspólnot regionalnych – spotkała się z poparciem moralnym, politycznym i finansowym wielu wpływowych osób ze świata polityki, nauki i sztuki. Idee te wyraził Tagore w następujący sposób: „Każda rasa – przemawiał Tagore – ma obowiązek podtrzymywania płomienia własnej mądrości, dbając o swój udział w iluminacji świata. Zagaszenie owego światła pozbawia lud należnego mu miejsca. Kiedyś Indie posiadały taką mądrość, ciągnącą soki z rodzimej gleby. Dziś absolwenci indyjskich uczelni grzebią w cudzych koszach na śmieci, na wzór zbieraczy odpadków” [S. Tokarski, 1983, 299-300 ]. Te podróże Tagore wiązał jednocześnie z poszukiwaniem funduszy dla swojej szkoły i przyszłego uniwersytetu. M.in. rządy Meksyku i Peru w 1933 roku ofiarowały 100.000 dolarów na Visva Bharati.
W świecie podzielonym i zniszczonym wojną idee edukacji opartej na uniwersalnych podstawach pokoju, tolerancji, dialogu cywilizacji i kultur, przy zachowaniu własnej tożsamości narodowej znalazła silny oddźwięk i szerokie poparcie. Po przygotowaniach organizacyjnych w latach 1918 – 1921 inauguracja Uniwersytetu ,,Indie - Świat” (Visva -Bharati) rozpoczęła proces edukacyjny trwający do dziś. O ówczesnej międzynarodowej sławie metody pedagogicznej Tagore pisze S. Tokarski : ,,W 1921 roku nastąpiło uroczyste otwarcie uczelni. Przyczynili do tego między innymi Doroty Straight z USA, sławny indolog francuski Silvain Levi, angielski filozof Bertrand Russel i pisarz George Bernard Shaw, poza tym - Tomasz Mann, Eugeniusz Eucken, Herman Keyserling i Gerhard Hauptmann z Niemiec, skandynawska noblista Selma Lagerlof, wielcy indologowie wschodniej Europy – Germanu, Lesny i Winternitz, profesor Sten Konew i wielu innych. Przystań Pokoju stała się portem wędrownych znakomitości, tranzytem szczodrych milionerów, reklamą wyborczą prezydentów, królów i szachów, krainą rzadkich książek – białych kruków… Pomysł Tagorego przyniósł światu szereg korzyści, powodując jednocześnie rozkwit Santiniketan. Wybitny rzeźbiarz Nandalal Bose uczynił z Viśva - Bharati rodzaj międzynarodowego, niekończącego się pleneru, pozostawiając w Przystani Pokoju dzieła sztuki niezwykle oryginalne, egzotyczne ogrody, drzewa – wyspy w morzu kwiatów, wkomponowane w bengalski pejzaż nowoczesne pawilony. W pełnym słońcu stoją kompozycje przestrzenne, rzeźby stanowiące o niepowtarzalnym klimacie Śantiniketan.” [S. Tokarski, 1983, 300]. Za oficjalną stroną internetową Kalkuty należy wymienić inne słynne postaci jego rozmówców: Robert Frost – wpływowy amerykański poeta, Albert Einstein – najpopularniejszy naukowiec XX wieku, Ezra Pound – uważany do dzisiaj przez wielu krytyków literackich za największego poetę XX wieku.
Powyższe zdania opisują międzynarodową sławę i popularność uniwersytetu a jednocześnie silne poparcie dla jego idei zadeklarowane przez naukową, literacką i polityczną elitę I połowy XX wieku.
5. 1. 1. 4. Rabindranath Tagore jako teoretyk edukacji
Myśl pedagogiczna Tagore u samych źródeł wyrastała niezależnie od późniejszej sławy, międzynarodowego rozgłosu i silnego wpływu na idee cywilizacyjne, ruch studencki II połowy XX wieku, awangardę teatralną i wytworzony – również pod jego wpływem – nowoczesny system edukacyjny niepodległych Indii. Filozofia jego pedagogiki wyrosła na pewno z domu rodzinnego – bogatych właścicieli ziemskich kultywujących tradycje literackie i muzyczne, posłującej się na co dzień językiem bengalskim.
We wstępie do swojej podstawowej książki ,,Sadhana. Urzeczywistnienie życia” – wykładach dla swoich uczniów z Bolpur wygłoszonych jednocześnie w Uniwersytecie w Harvardzie, czytamy, że jego rodzina posługiwała się tekstami Upaniszad w codziennym nabożeństwie, a jego ojciec w połowie XIX wieku opublikował ich antologie, również jego ojciec założył szkołę Santiniketan, którą od 1901 roku rozwijał Tagore. Czytamy tam też, że równoprawność filozoficznych i religijnych tradycji, kultur była dla niego oczywista: ,,dla mnie wersety Upaniszadów i kazania Buddy, były rzeczami ducha [R. Tagore, 1924, 6 ].
Upaniszady, filozoficzna interpretacja Wed jak i buddyjskie współczucie dla wszystkich istot – mają te same źródło w bardzo starej tradycji religijnych praktyk i konstruowania pedagogicznych metod nauczania. Do tej tradycji Tagore nawiązywał bezpośrednio, żywiąc dla niej silny kult a jednocześnie obowiązek jej kontynuacji. Te starożytne ośrodki edukacyjne, leśne pustelnie, aśramy, gurunkule, szkoły myśli uważał za twórców indyjskiej cywilizacji. Wyrażenie ,,leśni praojcowie nasi” użyte w ,,Sadhanie” świadczy o przywiązaniu do tej tradycji a jednocześnie podjętym zobowiązaniu o twórczej jej kontynuacji [R. Tagore, 1924, 239 ]. Twórcę Viśva- Bharati jako twórczego kontynuatora tradycji trafnie określa ,,Historia Literatury Światowej”: ,,w Śiantiniketan ( okolice Kalkuty ) utworzył międzynarodowy wolny uniwersytet na wzór i tradycjach aśramów; jego głównym zadaniem było rozwijanie osobowości twórczej wychowanków w kontakcie z przyrodą” [ A. Komorowski, M. Szulc, 2005, 145- 147 ]. M. Jakubczak w swoim artykule ,, Rabindranath Tagore i jego idea jedności ogólnoludzkiej ”przedstawia główne idee pedagogiczne i program nauczania w Santiniketan następująco : ,,Od chwili założenia szkoła w Santiniketan pełniła rolę uczelni eksperymentalnej, w której stosowano nowatorskie sposoby nauczania oraz metody wychowawcze. Szczególny nacisk położony został na bliski kontakt z naturą oraz wychowanie młodzieży poprzez twórczość, sprzyjające rozwijaniu spontanicznej kreatywności oraz wzmacnianiu poczucia wewnętrznej autonomii i harmonii. Istotną i nowatorską ideą było uznanie kształcenia emocjonalnego, nie zaś wyłącznie intelektualnego, za pierwszoplanowe zadanie szkoły. Dziecko potrzebuje pobudzenia zmysłów, rozwijania estetycznego smaku, a także pozytywnej stymulacji emocjonalnej i etycznej inspiracji na równi z rzetelną wiedzą, którą posiąść może za pomocą rozumu. ,,Przyszliśmy na świat, by zaakceptować go takim, jakim jest, nie zaś tylko po to, by go poznać” – powiada Tagore w ,, Osobowości” ( 1917 ). I dalej: ,,dzięki wiedzy możemy zyskać siłę, ale pełnię zapewnić nam może jedynie współczucie. Dobre wykształcenie dostarcza nam nie tylko informacji, ale pomaga żyć w harmonii ze wszystkimi formami istnienia”. W swojej koncepcji pedagogicznej Tagore kładł ogromny nacisk na potrzebę upowszechnienia edukacji, tak aby mogły nią być objęte najbardziej zaniedbywane w Indiach dzieci wiejskie i dziewczęta. Wskazywał przy tym konieczność uwzględnienia w programach nauczania potrzeb lokalnych, np. rodzimego języka, tradycji, ale także najbardziej wartościowych elementów kultur innych narodów. W Visva Bharati studiowano jednocześnie literaturę sanskrycką, filozofię buddyjską, historię Indii, kulturę chińską, tybetańską, literaturę angielską. Wykładano podstawy kultury europejskiej, poznawana chrześcijaństwo, zoroastryzm, dżinizm, islam, sikhizm.
Opierając się na wymienionych w tekście studiach oraz na haśle ,,Rabindranath Tagore” w Wikipedii można sformułować teorię pedagogiczną twórcy odrodzenia Indii następująco :
1. Szkoła ma być otwarta dla wszystkich dzieci, bez względu na różnice kastowe.
2. Szkoła nie może powielać skostniałych i odtwórczych programów edukacyjnych Wschodu i Zachodu. Prowadzą one z jednej strony do wytworzenia mentalności kolonialnej, utraty niepodległości, amnezji kulturowej i ślepego przejmowania obcych wzorów. Z drugiej strony skostniały edukacyjny system Zachodu prowadzący do ujarzmiania przyrody, rywalizacji i konkurencji prowadzi do nieuzasadnionej dominacji nad innymi a w konsekwencji eksploatacji ludzi i zasobów. Ta tendencja dominująca jest związana z nietolerancją. W niniejszej pracy historia tej nietolerancji, w filozofii i polityce Korony Brytyjskiej przedstawiona jest zwięźle w rozdziale I.
3. Idea dominacji nie może funkcjonować jako zasada w szkołach indyjskich. Santiniketan jest szkołą pokoju międzykastowego. Visva Bharati jest uniwersytetem pokoju międzynarodowego i między cywilizacjami.
4. Szkoła musi szanować tradycję ( ,,leśni praojcowie nasi”), ale nie może w praktyce pedagogicznej, której celem jest powszechna edukacja, realizować idei ,,guru”. Za odrzuceniem kultu mistrza i guru poszła idea wyzwolenia dzieci, uczniów do ich naturalnej wolności, zdolności. Uwolnienie od niepotrzebnych autorytetów jak: dominacja guru, ideologii kolonialnej, nawyku podległości, odtwórczych i płytkich programów nauczania odbywa się na drodze nauki praktycznej. Ta obejmuje zajęcia w aśramie, lekcje w przyrodzie, prace na rzecz wspólnot, wychowanie artystyczne z teatrem na pierwszym planie jako wyrazicielem ducha Indii. Usunięcie niepotrzebnych autorytetów powoduje odblokowanie energii dzieci, likwidację upokorzenia, odkrywanie własnych zdolności i poznawanie relacji prawdy z rzeczywistością.
5. Sens edukacji polega w dużej części na wyrobieniu dyscypliny i charakteru. Ta część edukacji polega na przyjęciu prymatu akceptacji świata i rozwoju emocjonalnego dziecka przed ukierunkowaniem go do poznawania świata. Ta ostatnia tendencja może mieć bowiem charakter czysto teoretyczny, abstrakcyjny, intelektualny - przesłania w ten sposób realny świat nie pozwala go afirmować, jak również afirmować siebie, swoje środowisko życia, region, kraj, szkołę, przyrodę i swoje obowiązki.
6. Szkoła i nauczanie, a poprzez to kadra pedagogiczna i uczniowie mają dążyć do prawdy. Fałszywe kulty i fałszywe fascynacje – jak wymieniony już kult guru, podziały kastowe, brak tolerancji, rywalizacja prowadząca do wojny, kult technologii, nauczanie wyabstrahowane z rzeczywistość - powinny być odrzucone.
7. Szkoła ma służyć ludziom i środowisku życia takiemu jakie jest. W wielokulturowym, wieloreligijnym społeczeństwie indyjskim ma uczyć szacunku dla wszystkich kultur, religii, cywilizacji i ich artystycznych wytworów.
Ten zwięzły opis dokonań R. Tagore jako praktyka i teoretyka edukacji każe wysunąć wniosek, że był on twórcą nowej filozofii edukacji a nawet szkoły myślenia pedagogicznego. Na pytanie czy twórca Viśva- Bharati był autorem nowego paradygmatu pedagogicznego należy odpowiedzieć twierdząco.
Należy postawić też drugie pytanie związane z fenomenem Rabindranatha Tagore: z czego czerpał siłę poświęcając swoje dorosłe życie dla edukacji? Oprócz swoich prac teoretycznych i instytucji edukacyjnych zostawił też poezję. Wypada teraz oddać głos poecie cytując jego wiersz ,,Ogrodnik”, w którym mówi, że jedynie piękno realizowane w każdym dniu pozwala zwyciężyć przemijanie :
,,Dzień w dzień przychodzi, aby znów odejść.
Idź i oddaj mu, przyjaciółko, kwiat z moich włosów.
Jeśli cię zapyta, kto go przysłał,
zaklinam, nie zdradzaj mego imienia,
ponieważ on przychodzi tylko, aby znów odejść.
Usiadł w kurzu pod drzewem.
Przyjaciółko, uściel mu tam miejsce z kwiatów i liści.
Oczy jego są smutne i smutek budzą w mym sercu.
Nie wyjawia mi, co go dręczy;
przychodzi tylko, aby znów odejść.”
[Pieśni ofiarne, 20 ]
Literatura
Bonarski A. (1979) Ziarno: Czytelnik, Warszawa
Braun K. ( 1979) Druga Reforma Teatru. Szkice: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich- Wydawnictwo, Wrocław
Braun K. (1984) Wielka Reforma Teatru w Europie. Ludzie – idee - zdarzenia: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich- Wydawnictwo, Wrocław
Burzyński T., Ossiński Z. (1978) Laboratorium Grotowskiego: Wydawnictwo Interpress, Warszawa
Jakubczak M. (2006) Rabindranath Tagore i jego idea jedności ogólnoludzkiej. Studia Sociologica, Kraków: Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej im. KEN
Komorowski A., Szulc M. ( 2005) Rabindranath Tagore ( 1861- 1941), Historia Literatury Światowej tom 8, Kraków
Krawczyk Z. (1990) Rabindranath Tagore - poszukiwanie prawdy i piękna w teorii i praktyce wychowania: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Lazari- Pawłowska I. (1973) Etyka – pisma wybrane: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
Miller A. I (2006) Imperium Gwiazd. Warszawa
Osiński Z. (1980) Grotowski i jego Laboratorium: Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Tagore R, http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1913
Oficjalna strona The Nobel Prize Organisation
Tagore R, http://pl.wikipedia.org/wiki/Rabindranath_Tagore
Tagore R. (1924) Sadhana. Urzeczywistnienie życia: Warszawa
Tokarski S. ( 1987) Tagore Rytm i Maja. Literatura na świecie nr.1(186) ,Warszawa RSW Prasa- Książka- Ruch, Wydawnictwo Współczesne, s. 284 – 301
[fragment z rozdziału 3 przedstawiający historię i dzień dzisiejszy uczelnie założonej przez Tagorego – uwaga edytorska]
Modelowym przykładem traktowania edukacji jako konstytucyjnego zobowiązania stosunku do narodów, religii i cywilizacji zamieszkujących Indie, który jednocześnie streszcza rządową politykę w stosunku do uniwersytetów, jest uniwersytet Visva Bharati założony przez teoretyka i praktyka edukacji - indyjskiego laureata Nagrody Nobla Rabindranatha Tagore.
3.6.3.1.1. Visva Bharati: Uniwersytet dialogu cywilizacji
Rangę i prestiż międzynarodowy tej założonej w 1921 roku uczelni podkreśla fakt osoby Kanclerza, którym jest premier Indii dr Manmohan Singh oraz osoba Rektora, którym jest gubernator stanu Zachodni Bengal (West Bengal) Shri Gopal Krishna Gandhi. Uczelnia ta była sławna na całym świecie w okresie międzywojennym i skupiała jako wykładowców i mecenasów szereg wpływowych osobistości popierających jej wielokulturowy i uniwersalny charakter. Natomiast na pytanie jakie były jego formalne idee zawarte w ,,Memorandum” Towarzystwa Visva – Bharati, jaką podjęto skalę wysiłku pedagogicznego, jaki był szeroki program badań i wykładów - przedstawia sprawozdanie rządowej komisji Niepodległych Indii z 1948 roku. A oto główne punkty tego sprawozdania:
1. Celem Visva – Bharati są studia nad odkrywaniem przez ludzki umysł różnych aspektów prawdy przy przyjęciu różnych punktów widzenia.
2. Uniwersytet jest miejscem spotkania Wschodu i Zachodu. W wolnych studiach i badaniach poprzez swobodny przepływ idei między nimi – szuka w ostateczności fundamentów światowego pokoju.
3. Ideały te Uniwersytet realizuje poprzez badania i studia nad religiami, literaturą, historią, naukami i sztuką cywilizacji: Hinduskiej, Buddyjskiej, Dżinijskiej, Islamu, Sikhijskiej i Chrześcijańskiej oraz innych cywilizacji.
4. Badania te prowadzone są w zgodnej współpracy przez myślicieli i nauczycieli Wschodu i Zachodu - wolne od wszelkich antagonizmów ze względu na rasę, narodowość, wyznanie oraz kastę.
5. Wysiłek badawczy i edukacyjny nie jest obojętny religijnie – podejmowany jest dla wyrażenia szacunku dla Najwyższej Istoty, która jest zawsze Jedna i Święta.
6. Każdy człowiek może zostać członkiem Towarzystwa, jego organów zarządzających bez względu na płeć, narodowość, rasę, wyznanie, kastę lub klasę.
7. Visva- Bharati składa się z następujących instytutów: Patha – Bhavana (Szkoła ), Sikha Bhavana (College), Vidya Bhavana (Instytut Poszukiwań), Rabindra Bhavana (Muzeum i Instytut Badań nad R. Tagore), Cheena Bhavana (Departament Chińsko- Indyjski), Kala Bhavana (Szkoła Sztuk i Rzemiosła), Sangita Bhavana (Szkoła Muzyki i Tańca), Hindi Bhavana (Instytut Badań nad Językiem Hindu).Te instytuty są zlokalizowane w Santiniketan.
Kolejny ośrodek badawczy Silpa Bhavana (Instytut Odbudowy i Rozwoju Obszarów Wiejskich) mieści się w sąsiedniej wsi Siriniketan. Cele informacyjne, naukowe, popularyzatorskie Visva – Bharati realizuje poprzez wydawnictwa w Santiniketan i Kalkucie.
8. Komisja wyraziła opinię, że była pod wrażeniem nad duchem i jakością pracy w Santiniketan i Siriniketan. Jako szczególnie cenne wyakcentowała dwa elementy programu: wysiłek mający na celu odkrycie, zachowanie i przekazanie elementów starej indyjskiej kultury oraz praca nad rozwojem wsi [ Komisja Rządu Indii z 1948 roku pod przew. S. Radhakrisznana: Report of University Education Commission. New Universities, I. The National Impuls and New University, 4. Visva-Bharati at Santiniketan ].
W roku 2008 Visva Bharati tworzy 9 instytutów, 5 szkół i 15 centrów edukacyjnych oraz 14 wydziałów. Sam wykaz badań i wykładów w Vidya Bhavana (Instytucie Nauk Humanistycznych i Społecznych) świadczy o realizacji celów przedstawionych w statucie towarzystwa i tak wśród wydziałów znajdują się min. Wydział Studiów nad Islamem, Arabskim, Perskim i Urdu, Języka Bengalskiego, Kultury i Języka Chińskiego, Języka Angielskiego i języków europejskich, Języków Hindi i Marathijskiego, Języka Japońskiego, Języka Orija, Języków Sanskryckiego i Palijskiego. Wydziały Filozofii i Religii, Ekonomii i Polityki, Geografii, Historii i studiów Indotybetańskich, AIHC&A – Starożytnej Historii, Kultury i Archeologii Indii oraz lektoraty: tamilski, włoski, assamski, santali, rosyjski, niemiecki, francuski dopełniają katalog studiów fakultatywnych. Studia międzykulturowe prowadzi Centrum Indyjsko- Japońskie Nippon Bhavana. Te kierunki studiów o charakterze międzykulturowym i międzycywilizacyjnym uzupełniają centra i szkoły związane z rozwojem wsi: Centrum Badań Agroekonomicznych, Centrum Studiów Środowiskowych, Centre for Science in Villages, Centre for Applied Rural Education, Centrum Biotechnologii, Rural Extension Centre ( REC), Siksha Satra – szkoła dla osób z obszarów wiejskich, Biblioteka i Instytut Badań nad Tagore.
Oprócz działalności dydaktycznej, naukowej, badawczej, dokumentacyjnej, artystycznej, uniwersytet organizuje międzynarodowe konferencje wśród których należy wymienić przede wszystkim:
- ,,Hinduskie korzenie chińskiego buddyzmu” zorganizowana w grudniu 1999 roku wraz z uniwersytetami w Delhi, Varanasi, Hyderabat i Madrasie. Visva Bharati był gospodarzem dwudniowej sesji na temat ,,Hinduskie korzenie Buddyzmu: Natura”
- W 2004 roku współorganizował konferencję z uniwersytetami w New Delhi, Chandigarh, Pune, Hajdarabad, Madras. Visva Bharati był gospodarzem 4- dniowej sesji poświęconej rozumieniu „osoby” w świecie nowoczesnym w kontekście indyjskim oraz jej metafizycznych założeń.
Te interdyscyplinarne i interkulturowe konferencje omawiające relacje między kulturami Indii i Chin, Buddyzmu i Hinduizmu, osoby ludzkiej i jej praw, postmodernistycznej kultury i miejscu osoby w dobie globalizacji były polecane przez międzynarodowe organizacje filozoficzne.
Oficjalna strona Uniwersytetu Visva Bharati
http://www.visva-bharati.ac.in
blog techniczny, komunikaty, informacja 2015, 2014, 2013 Festiwalu Poezji i Form Sieciujących *Th'Republic of Poets* Blogosfera Polska Polska Zona Językowa Polish Zone.
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Kultura
