Dwa dni temu wypadła 120 rocznica śmierci Antoniego Czechowa

"Anton Czechow był i pozostaje moralnym kompasem; pokolenia Rosjan porównywały swoje życie z życiem Czechowa", powiedział Andrei Malaev-Babel, adiunkt teatru na Florida State University/Asolo Conservatory podczas wykładu w Instytucie Kennana 1 października 2007 roku. Wpływ społeczny Czechowa jest odzwierciedleniem znaczenia roli autorów w rosyjskim społeczeństwie, która jest znacznie bardziej widoczna w porównaniu z innymi społeczeństwami, powiedział Malaev-Babel. Na przykład, śmierć amerykańskiego dramaturga Arthura Millera w 2005 roku wywołała prawdopodobnie szerszą reakcję w rosyjskiej prasie i kręgach kulturowych niż w Stanach Zjednoczonych.

Historycznie rzecz biorąc, rosyjscy pisarze byli wybitnymi komentatorami społeczeństwa i polityki, a tradycja ta jest kontynuowana do dziś przez takie postacie jak Aleksandr Sołżenicyn, zauważył Malaev-Babel. Początków społecznej roli pisarza w Rosji upatruje on w poecie i pisarzu Aleksandrze Puszkinie. W czasach rosyjskiej historii, gdy pisarze byli głównie arystokratami, Puszkin stał się pierwszą postacią literacką, która ustanowiła pisarstwo jako zawód. Malaev-Babel opisała, jak Puszkin stał się wpływową postacią po powstaniu ruchu dekabrystów i jego późniejszym wygnaniu. Puszkin pisał w obronie cara Mikołaja I, ale także wspierał ideały wolności dekabrystów. Nadal łączył komentarze społeczne ze swoją sztuką i stał się ważnym głosem w rosyjskim społeczeństwie. Po śmierci Puszkina car, zaniepokojony potencjalnymi demonstracjami politycznymi na pogrzebie, nakazał pochować Puszkina w tajemnicy.

Inni wielcy rosyjskiej literatury łączyli role artysty, aktywisty i moralisty, powiedział Malaev-Babel. Nikołaj Gogol zamierzył swoją powieść Martwe dusze jako pierwszą książkę w trylogii, która miała "przywrócić duszę Rosji". Gogol nigdy nie ukończył pozostałych dwóch książek; czuł, że nie może osiągnąć swojego celu poprzez literaturę i zamiast tego zwrócił się do bezpośrednich nawoływań moralnych w swoich artykułach i korespondencji. Lew Tołstoj również kierował bezpośrednie apele moralne do rosyjskiej opinii publicznej zarówno jako artysta, jak i jednostka. Zainteresowania Tołstoja dotyczyły również tematów religijnych, a on sam sponsorował wiele religijnych sekt pacyfistycznych, w tym niektóre, które ostatecznie osiedliły się w Kanadzie.

Anton Czechow, najczęściej wystawiany dramaturg po Williamie Szekspirze, również odegrał istotną rolę w rosyjskim społeczeństwie, według Malaev-Babel. Jako lekarz, Czechow uczestniczył w pierwszym spisie ludności na wyspie Sachalin. W ciągu trzech miesięcy przeprowadził wywiady i leczył tysiące więźniów politycznych i kryminalnych oraz osadników. Zszokowany tym, co zobaczył, napisał książkę zatytułowaną Wyspa Sachalin dokumentującą jego doświadczenia. Jak zauważył Malaev-Babel, w wyniku pracy Czechowa nad spisem ludności i książką, rosyjskie społeczeństwo po raz pierwszy zetknęło się z okropnymi warunkami życia i traktowaniem więźniów i osadników na wyspie. Po powrocie do domu, w swojej wiejskiej posiadłości Melikhovo, budował szkoły i szpitale dla ubogich i nieustannie leczył biednych pacjentów. W swoim rodzinnym mieście Taganrogu dostarczał książki do bibliotek publicznych i fundował instytucje, które zapewniały podstawową edukację potrzebującym.

Czechow nigdy jednak nie stawiał siebie jako aktywnego przykładu humanitaryzmu; zamiast tego utrzymywał swoją filantropię w tajemnicy, stwierdził Malaev-Babel. Czechow również celowo powstrzymywał się od wygłaszania moralnych lub politycznych kazań w swoich dziełach literackich lub publicznych wypowiedziach. Urodzony w pierwszym pokoleniu rodziny wyzwolonych chłopów pańszczyźnianych, Czechow uważał, że wolność wewnętrzna jest ważniejsza niż wolność polityczna czy społeczna. Malaev-Babel powiedział, że walka Czechowa o osiągnięcie tej wolności była bolesną pracą: "Czechow pisał, że zawsze 'próbował wycisnąć ze mnie niewolnika'".

To skupienie się na wewnętrznej walce o wolność znalazło odzwierciedlenie w dziełach artystycznych Czechowa. Malaev-Babel twierdzi, że Czechow rozumiał, że żadne kazanie nie może wywrzeć trwałego wrażenia i że nie istnieje żaden ogólny przykład ani przepis na osobiste spełnienie. Zamiast tego Czechow sugerował, że jego koledzy Rosjanie powinni dokonywać własnych wyborów i rozwiązywać własne dylematy moralne. W swoich pismach Czechow wskazywał, czym są te dylematy i jakie alternatywne ścieżki mogą istnieć; ale swoje osobiste poglądy na ten temat zachował całkowicie w tajemnicy. Rozumiał, że każdy jest inny, a zatem wszystkie jednostki będą miały różne ścieżki, różne przeznaczenia i różne powołania.

Brak bezpośredniości Czechowa otworzył go na krytykę i niezrozumienie, powiedział Malaev-Babel. Niektórzy krytykowali go zarówno za życia, jak i po jego śmierci za brak bezpośredniości i "nieżycie w swojej pracy". Aktorzy pytali go, jak interpretować postacie w jego sztukach, a Czechow niezmiennie odpowiadał im, że wszystkie niezbędne informacje znajdują się w tekście - choć wskazówka może być tak subtelna, jak postać wchodząca do sceny "w fantazyjnym krawacie".

Malaev-Babel powiedział, że "za życia Czechowa wielu jego współczesnych mówiło, że sama myśl, że gdzieś w Jałcie żyje pisarz Czechow, czyni ich ciężkie życie znośniejszym". Czuli, że Czechow nigdy ich nie okłamywał, a jeśli mówił swoim czytelnikom, jak trudne jest życie Rosjanina, nigdy nie narzucał im własnego sposobu na przezwyciężenie tej trudnej rzeczywistości. "Można więc powiedzieć", podsumował Malaev-Babel, "że Czechow wpłynął na rosyjskie społeczeństwo nie swoim przykładem, ale samym swoim istnieniem".

Trumna ze zwłokami Czechowa procesjonalnie wynoszona z wagonu-chłodni na dworcu kolejowym w Moskwie.

Dwa dni temu wypadła 120 rocznica śmierci Antoniego Czechowa. (Russian: Антон Павлович Чехов)

Uczciłem ją oglądając dwukrotnie (pod rząd) inscenizację "Wujaszka Wani" w reżyserii Aleksandra Bardiniego. Jest to - moim zdaniem - w ogóle jeden z najwybitniejszych spektakli Teatru Telewizji, zrealizowany w 1980 r. Gorąco polecam go Wam - jest in extenso dostępny na YT. Zresztą bezpłatnie, co też ma pewne znaczenie. I z małą ilością reklam, bo specjaliści od marketingu najwyraźniej uważają, że Czechowa w Polsce dziś nikt nie ogląda. Poraziła mnie też aktualność tej sztuki - jej bohaterowie rozmawiają m.in. o wpływie wycinki lasów na ocieplenie klimatu i wysychanie rzek. A akcja rozgrywa się w końcu XIX w. Czyli tzw. "ekologiczne sranie w banie" Anton Pałycz wyszydzał już wtedy jako modną nowinkę konwersacyjną w salonach rosyjskiej inteligencji.

Wracając do rocznicy śmierci Czechowa. Zmarł on 15 lipca 1904 r. w niemieckim uzdrowisku. A 22 lipca tegoż roku pochowany został w Rosji, na stołecznym cmentarzu Nowodziewiczym. Trumnę do Moskwy przywieziono pociągiem w wagonie-chłodni z reklamowym napisem "Świeże ostrygi". Tylko taki udało się na szybcika wynająć. A lipiec 1904 r. był też bardzo upalny... Można się w tym doszukać jakiegoś symbolu, zwłaszcza kiedy gustujemy w specyficznym poczuciu humoru autora "Wiśniowego sadu".

Play:

https://www.studysmarter.co.uk/explanations/english-literature/dramatists/anton-chekhov/

FB/opracowanie

https://restlessbooks.org/anton-chekhov

https://newrepublic.com/article/170133/vast-humanity-anton-chekhov-blaisdell-biography-review

https://www.wilsoncenter.org/publication/anton-chekhov-the-role-author-russian-society

https://www.actorsco-op.org/campaigns/view-campaign/EAYNLXQJqwaeB4AQCr_XMWimO8QKpb7l5tIynNkVS2e0-cxCCCxV3VSJEyKtcUY4bsW-coMqVTzwMq85LxBR1do_O1uHD2YO

https://www.therussianstore.com/blogs/jewelry-boxes/anton-chekhov-great-russian-writer-and-playwright