Krótka historia aborcji w Polsce i na świecie

W 1950 roku wraz z ustawą o zawodzie lekarza pojawił się nowy zapis. Komisje lekarskie mogły wskazywać, która ciąża (ze względu na zagrożenie życia kobiety) kwalifikuje się do przerwania. Można było też dokonać aborcji z zaświadczeniem prokuratora, jeśli doszło do gwałtu. Sześć lat później władze idą jeszcze dalej.

27 kwietnia 1956 roku w Polsce sejm PRL uchwalił ustawę o zasadach przerywania ciąży. Kobiety zyskały prawo do legalnej aborcji w przypadkach uszkodzenia płodu i zagrożenia życia, ciąży będącej wynikiem przestępstwa np. gwałtu oraz także ze względu na trudną sytuację ekonomiczną. Ostatni punkt został wprowadzono dzięki posłance i kobiecej działaczce Marii Jaszczuk. Ustawa z 1956 roku obowiązywała do 1993 roku.

W Kanadzie:

Wywołanie aborcji było przestępstwem w Kanadzie do 1988 r., kiedy to Sąd Najwyższy Kanady uznał to prawo za niezgodne z konstytucją. Od tego czasu aborcja jest legalna na każdym etapie ciąży. Aborcja jest finansowana ze środków publicznych jako procedura medyczna na mocy Canada Health Act. (Zobacz Polityka zdrowotna.)

Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uchylił 24 czerwca przełomowe orzeczenie w sprawie Roe przeciwko Wade dotyczące prawa do aborcji, odbierając konstytucyjne prawo do przerywania ciąży w USA. Po prawie pół wieku konstytucyjnej ochrony aborcji, orzeczenie to zasadniczo zmienia dostęp do opieki w zakresie zdrowia reprodukcyjnego w całych Stanach Zjednoczonych, pozostawiając każdemu stanowi swobodę określania legalności procedury.

Według Guttmacher Institute, pro-choice'owej grupy badawczej, oczekuje się, że 26 z 50 amerykańskich stanów podejmie natychmiastowe kroki w celu rozprawienia się z klinikami oferującymi aborcje.

W 1973 roku Roe przeciwko Wade dał kobietom w USA absolutne prawo do aborcji w pierwszych trzech miesiącach ciąży i ograniczone prawa po tym czasie. Podczas gdy aborcja jest legalna w jakiejś formie w każdym stanie na mocy wyroku Roe, dostęp do aborcji został ograniczony na przestrzeni lat w kilkunastu stanach. Na przykład Teksas uchwalił w 2021 r. ustawę zezwalającą mieszkańcom na pozywanie klinik i lekarzy za przeprowadzenie aborcji po sześciu tygodniach. W Missisipi - stanie będącym w centrum sprawy przed Sądem Najwyższym - większość aborcji jest zakazana po 15 tygodniach

Honduras w Ameryce Środkowej, Senegal i Egipt w Afryce oraz Filipiny i Laos w Azji. Około 90 milionów (5%) kobiet w wieku reprodukcyjnym żyje w krajach, które całkowicie zakazują aborcji.

Aktywiści i działacze w wielu z tych krajów nadal walczą o złagodzenie ograniczeń aborcyjnych. Twarde prawo w Salwadorze, które zostało wprowadzone w 1998 r. po kampaniach konserwatywnych sektorów Kościoła katolickiego, doprowadziło do uznania dziesiątek kobiet za winne "ciężkiego zabójstwa", nawet w przypadku poronienia. W marcu tysiące salwadorskich kobiet wzięło udział w marszu, domagając się złagodzenia zakazu i umożliwienia aborcji w przypadku gwałtu, gdy płód nie jest zdolny do życia lub gdy życie kobiety jest zagrożone.

Ponad 50 krajów i regionów zezwala na aborcję tylko wtedy, gdy zdrowie kobiety jest zagrożone. (Niektóre odnoszą się tylko do zdrowia fizycznego, podczas gdy inne obejmują zdrowie psychiczne). Są to między innymi Libia, Iran, Indonezja, Wenezuela i Nigeria. Inne przewidują wyjątki w przypadku gwałtu, kazirodztwa lub nieprawidłowości płodu.

Na przykład w Brazylii aborcja jest nielegalna z wyjątkiem przypadków gwałtu, zagrożenia życia matki lub gdy płód ma anencefalię - brak części mózgu lub czaszki. W takich przypadkach kobieta potrzebuje zgody lekarza i co najmniej trzech innych ekspertów klinicznych. W sierpniu 2020 r., za rządów skrajnie prawicowego prezydenta Bolsonaro, wprowadzono rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia, które wymaga od pracowników służby zdrowia zbierania dowodów i zgłaszania na policję każdego, kto stara się o legalne przerwanie ciąży po gwałcie - co, jak sugeruje Human Rights Watch, ma zniechęcić osoby, które przeżyły gwałt.

W styczniu 2021 r. w Polsce wprowadzono niemal całkowity zakaz aborcji, zezwalając na zabieg jedynie w przypadku gwałtu, kazirodztwa lub zagrożenia życia matki. Zakaz usunął wyjątek dotyczący aborcji w przypadku ciężkich i nieodwracalnych wad płodu - przyczyn, dla których w 2019 r. przeprowadzono 98% aborcji w Polsce. Masowe demonstracje wybuchły w Polsce w listopadzie 2021 r. po śmierci kobiety w 22. tygodniu ciąży z powodu sepsy, po tym jak jej rodzina stwierdziła, że leczenie ratujące życie zostało opóźnione z powodu zakazu. W tym miesiącu pierwszy działacz pro-choice, który został oskarżony na mocy nowego prawa, stanął przed sądem za dostarczenie ciężarnej kobiecie tabletek w celu wywołania poronienia.

Kraje z szerszym dostępem do aborcji:

Według Center for Reproductive Rights, w krajach od Japonii przez Indie po Kanadę, a także w większości Europy, ponad połowa kobiet w wieku reprodukcyjnym może bezpiecznie uzyskać dostęp do aborcji na żądanie lub na podstawie szerokich przesłanek społecznych lub ekonomicznych. Unieważnienie 24 czerwca wyroku w sprawie Roe przeciwko Wade w Stanach Zjednoczonych oznacza, że trzynaście stanów, które uchwaliły "ustawy spustowe", mające na celu zakazanie wszystkich lub prawie wszystkich aborcji, wejdzie w życie, niektóre natychmiast, inne w ciągu najbliższych godzin. Oczekuje się, że wkrótce pojawią się kolejne zakazy, a co najmniej dziewięć innych stanów ma przepisy, które prawdopodobnie będą próbowały wprowadzić w życie.

Siedemdziesiąt dwa kraje, w tym Francja i Niemcy, zezwalają na aborcję z zastrzeżeniem limitów czasu ciąży - najczęściej jest to 12 tygodni. Nawet w tych krajach często istnieją różne wyjątki, które pozwalają na przeprowadzenie aborcji później. Na przykład w Wielkiej Brytanii obowiązuje 24-tygodniowy limit aborcji, ale jeśli płód jest niepełnosprawny, na przykład z zespołem Downa, ciąża może zostać przerwana aż do narodzin.

Podczas gdy ruchy pro-life w krajach takich jak Polska i Stany Zjednoczone z powodzeniem lobbują na rzecz ograniczenia praw reprodukcyjnych, inne kraje robią postępy w kierunku większych swobód. W ciągu ostatnich 18 miesięcy Kolumbia, Argentyna i Meksyk - tradycyjnie konserwatywne kraje katolickie w Ameryce Łacińskiej - zdekryminalizowały aborcje po falach protestów i kampanii prowadzonych przez grupy działające na rzecz praw kobiet i pro-choice. Ostatni z nich, Kolumbia, ustalił w lutym granicę legalnej ciąży na 24 tygodnie.

Zmiany te zainspirowały inne ruchy pro-choice w regionie - nazwane "zieloną falą" ze względu na kolory noszone przez uczestników kampanii. Chile może stać się pierwszym krajem Ameryki Łacińskiej, w którym prawo do aborcji zostanie zapisane w konstytucji, w oczekiwaniu na wyniki głosowania, które odbędzie się jeszcze w tym roku.

Z kolei w Europie, Irlandia przyciągnęła uwagę całego świata po powszechnym referendum z maja 2018 r., które doprowadziło do zalegalizowania aborcji do 12 tygodnia ciąży i ograniczenia okoliczności po tym okresie. Przed wprowadzeniem zmian, tysiące irlandzkich kobiet zazwyczaj podróżowało do pobliskiej Anglii na zabieg każdego roku, według projektu dziennikarskiego Detail Data z siedzibą w Belfaście.

Ponad rok później, w październiku 2019 r., sąsiednia Irlandia Północna stała się ostatnim krajem w Wielkiej Brytanii, który zdekryminalizował aborcję. Pomimo tego, że procedura jest obecnie legalna na żądanie do 12 tygodnia ciąży w większości przypadków i do 24 tygodnia, jeśli ciąża zagraża zdrowiu matki, kraj ten nie ustanowił jeszcze wystarczającej liczby państwowych usług aborcyjnych. Większość z tych, które obecnie istnieją, jest świadczona przez organizacje charytatywne. Oznacza to, że kobiety, które są w ciąży dłużej niż 10 tygodni, nadal muszą podróżować do innego miejsca w Wielkiej Brytanii na zabieg i chociaż koszt podróży jest pokrywany przez państwo, pandemia utrudniła tym kobietom podróżowanie. W marcu brytyjscy prawodawcy w Westminsterze rozpoczęli proces prawny, aby zmusić swoich odpowiedników w zdecentralizowanym kraju do zapewnienia odpowiedniego dostępu państwowego.

W 2020 r. Nowa Zelandia zdekryminalizowała aborcję i wydłużyła legalny okres do 20 tygodnia ciąży. Wcześniej dwóch lekarzy musiało zatwierdzić aborcję - i robili to tylko wtedy, gdy istniało "poważne zagrożenie" dla zdrowia kobiety.

Około 39 000 zgonów rocznie w wyniku niebezpiecznych aborcji.

Odmowa opieki aborcyjnej jest niczym innym jak prawdziwym naruszeniem praw człowieka.

Organy ochrony praw człowieka konsekwentnie potępiają restrykcyjne przepisy aborcyjne i wzywają państwa i terytoria do dekryminalizacji aborcji i zagwarantowania dostępu do bezpiecznych usług aborcyjnych.

Center for Reproductive Rights działa w krajach na całym świecie, aby zapewnić, że to kobiety w ciąży, a nie politycy, podejmują decyzje dotyczące ciąży.

Kategoria I - na żądanie (limity ciążowe są różne)

662 mln

(34%) kobiet w wieku reprodukcyjnym

żyje w 77 krajach, które zezwalają na aborcję na życzenie.

Przepisy te mają zazwyczaj ograniczenia ciążowe.

Kategoria II - Szerokie względy społeczne lub ekonomiczne

457 milionów

(23%) kobiet w wieku reprodukcyjnym

mieszka w 12 krajach/terytoriach, które zezwalają na aborcję ze względów społecznych lub ekonomicznych.

Kraje z najbardziej restrykcyjnymi przepisami aborcyjnymi

Te kraje mają jedne z najbardziej restrykcyjnych przepisów aborcyjnych na świecie:

Salwador

Filipiny

Madagaskar

Egipt

Jamajka

Senegal

Honduras

Nikaragua

https://reproductiverights.org/maps/worlds-abortion-laws/

https://www.cfr.org/article/abortion-law-global-comparisons

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5473035/