Ocalały z Holokaustu Edward Mosberg zmarł w środę 21 września 2022

Ocalały z Holokaustu Edward Mosberg zmarł w środę, w otoczeniu kochającej rodziny w New Jersey w wieku 96 lat. Był jednym z największych zwolenników Marszu Żywych i honorowym prezesem fundacji From The Depths. Mosberg ostatnie lata swojego życia poświęcił edukacji o Holokauście. W czasie wojny zamordowano niemal całą jego rodzinę, w tym rodziców, siostry i nie tylko.

"Świat stracił giganta, prawdziwego lidera, nigdy nie bał się mówić swojego zdania i prawdy, przeżył prawdziwe piekło i dzięki temu był w stanie zbudować najbardziej kochającą rodzinę i pozostawił dziedzictwo, które będzie trwać. Lekcje, których mnie nauczył i przykład, który mi pokazał, pozostaną ze mną na zawsze, Baruch Dayan HaEmet, będzie mi go głęboko brakowało" - powiedział Jonny Daniels założyciel From The Depths.

"Świat stracił giganta, prawdziwego lidera, nigdy nie bał się mówić swojego zdania i prawdy, przeżył prawdziwe piekło i dzięki temu był w stanie zbudować najbardziej kochającą rodzinę i pozostawił po sobie dziedzictwo, które będzie trwać".

Mosberg przemawiał na ostatniej imprezie March of the Living w Polsce zaledwie kilka miesięcy temu. Namawiał świat, by nie porównywał wojny na Ukrainie do Holokaustu, "Holokaust był zupełnie inny" - mówił emocjonalnie. "Współczuję tym ludziom... ale nigdy nie porównuj tej [wojny] do Holokaustu".

Historia Mosberga

Mosberg urodził się 6 stycznia 1926 roku w Krakowie, w Polsce. Miał dwie siostry, Halinę i Karolinę. Jego rodzice, Bronisława i Ludwik, byli właścicielami domu towarowego; modlili się w synagodze Poppera. Według jego zeznań złożonych w USC Shoah Foundation, nieco ponad rok po wybuchu II wojny światowej w 1939 r. w Krakowie utworzono getto. W jednym mieszkaniu zamieszkała tam najbliższa rodzina Eda, dziadkowie i ciotka.

Jak wynika z zeznań, Mosberg przynosił im jedzenie i dostarczał bardzo potrzebne legitymacje pracownicze i inne dokumenty. W 1943 r. zlikwidowano krakowskie getto, a rodzinę Mosbergów przeniesiono do obozu w Płaszowie na obrzeżach Krakowa. Jako pracownik biurowy w obozie Mosberg powiedział, że był świadkiem "wielu okrucieństw" popełnionych przez niesławnego komendanta obozu Amona Goetha, który później został osądzony, skazany i powieszony jako zbrodniarz wojenny.

W następnym roku matka i siostra Mosberga zostały zabrane do nazistowskiego obozu śmierci Auschwitz w Polsce. Kilka dni później Mosberg został deportowany najpierw do Auschwitz, a następnie do Mauthausen, obozu koncentracyjnego w Austrii, gdzie wykonywał niewolniczą pracę. Po wyzwoleniu na krótko wrócił do Polski, ale spotkał się z ostrym antysemityzmem i przeniósł się do Belgii, gdzie poślubił kobietę o imieniu Cecile. Para wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych i miała troje dzieci, siedmioro wnuków i dwoje prawnuków, jak wynika z wywiadu Mosberga z USC Shoah Foundation w 2016 roku.

Mosberg został odnoszącym sukcesy deweloperem w New Jersey i pozostał aktywny w upamiętnianiu Holokaustu, współpracując z Międzynarodowym Marszem Żywych i występując w dwóch filmach dokumentalnych. Jego wywiad przeprowadził dyrektor wykonawczy USC Shoah Foundation Finci-Viterbi Stephen Smith.

The Jerusalem Post BCTV Reuter

Krótkie wyjaśnienia. Dlaczego Edward Mosberg i tysiące innych Żydów wyjechało po wojnie z Polski?

Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej Żydzi zaczęli opuszczać Polskę dzięki umowie repatriacyjnej z ZSRR. Polska była jedynym krajem bloku wschodniego, który zezwolił na swobodną aliję Żydów do Mandatowej Palestyny. Exodus odbywał się etapami.

W ostatnich latach polscy historycy wykazują rosnące zainteresowanie historią Żydów w Polsce po 1945 roku. Badania na ten temat rozpoczęły się - choć w sposób sporadyczny - w latach sześćdziesiątych, nasiliły w latach osiemdziesiątych, a na przełomie dwudziestego pierwszego wieku skupiły się na trzech głównych zagadnieniach: powojennym antysemityzmie, emigracji i powstaniu państwa Izrael oraz restytucji mienia. Celem niniejszego artykułu jest osadzenie tych studiów w polskim kontekście politycznym i kulturowym, w którym powstały, aby uwypuklić elementy zmiany i ciągłości w ramach debaty historycznej.

Temat ten zostanie głębiej omówiony  w następnej notce.