Przez ostatnich 30 lat wielokrotnie zmieniał miejsce: trzy miasta, jedna wieś, mieszkań nie zliczę. Ale znalazłem go bez problemu. Stary notes w tandetnej niebieskiej, plastikowej okładce, z lekko już pożółkłymi kartkami i w wyblakłymi zapiskami. W nim włożone zdjęcie (moje), walet treflowy (sierota), stuzłotówka z Waryńskim. Na pierwszej stronie spisane z tablic przydrożnych (słowo billboard jeszcze wówczas w Polsce nie istniało) trzy hasła: „Partia nakreśla ambitne cele – z honorem wykonamy każde zadanie”, „Młodzież w sojuszu z partią zda na piątkę egzamin życiowy” (moje ulubione i cytowane z pamięci), „Chcemy lepiej żyć, lepiej pracujmy”. Następnych pięć stron… ożywia się pamięć.
Jest gorący sierpniowy dzień roku 1980. Parę dni temu wróciłem z Bieszczad, gdzie z kumplami strajkowaliśmy na obozie HSPS-u. Teraz na rowerze kursuję po strajkującym Szczecinie. Codziennie: z Pomorzan do Żydowiec z jedzeniem (tam strajkuje Ojciec) 13 kilometrów, potem z pozostałym prowiantem pod Stocznię Szczecińską imienia Adolfa Warskiego 14 kilometrów, z powrotem na Pomorzany 7 kilometrów. To stała trasa, są często jeszcze kilometry dodatkowe. Któregoś -nastego dnia sierpnia (daty niestety nie zapisałem) na tablicy pod stocznią pojawiają się postulaty (nowe słowo w ówczesnym języku). Jest ich trzydzieści sześć. Przepisuję je pracowicie do notesu. Charakter pisma okropny, trudno mi dziś to przeczytać, ale też pisałem „w powietrzu”, wśród przepychających się ludzi, jak co dzień tłumnie obecnych przed bramą stoczni. „Moja” wersja postulatów różni się od wszystkiego, co znalazłem w sieci (np. tu). Niektóre skróty mogłem zastosować z pośpiechu, ale wydaje mi się, że poniższa wersja jest pierwotna. Te żądania – osobliwa mieszanka socjalizmu i wyobrażeń o sprawiedliwości – zostały później lekko przeredagowane jako postawa do negocjacji z przedstawicielami rządu z Kazimierzem Barcikowskim na czele.
Do dziś nie jestem zupełnie pewien, co sprawiło, że to 21 postulatów gdańskich stało się „tekstem kanonicznym” Sierpnia 80. Ale to temat na osobny tekst. Teraz chciałbym się tylko upomnieć o miejsce Szczecina w historii tego wspaniałego Sierpnia.
Pod bramą stoczni słuchałem również transmitowanego pożegnalnego jak mi się zdaje, przemówienia Gierka. Chyba miało być dramatycznym apelem, ale spotkało się z wyłącznie z śmiechem i gwizdami. Następnego dnia również przez nagłośnienie stoczniowe słuchałem komunikatu o rezygnacji pierwszego sekretarza ze względu na zły stan zdrowia.
A notes służył mi jeszcze czas jakiś: kilka kartek zajmują moje młodzieńcze wiersze ze stanu wojennego, a ostatnim wpisem jest plan zajęć na pierwszym roku studiów z października 1982. Ale to już inna epoka, inne miasto.
Postulaty szczecińskie:
1. Powołać wolne i niezależne od Partii związki zawodowe oraz stworzyć arunki do ich niezależnej działalności.
2. Żądamy odczuwalnej przez społeczeństwo poprawy zaopatrzenia rynku w artykuły spożywcze i konsumpcyjne.
3. Żądamy odczuwalnej podwyżki płac w wysokości 2 tysięcy w odniesieniu do obecnego wynagrodzenia na poszczególnych zawodach i stanowiskach.
4. Podwyższyć najniższe renty i emerytury do 3 tysięcy zł.
5. Pracownikom, którzy utracili zdrowie w zakładzie pracy: utrzymać zarobki nie niższe niż na poziomie poprzedniego stanowiska pracy.
6. Żądamy trzyletnich urlopów macierzyńskich.
7. Żądamy zrównania zasiłku, wysługi lat, rent i emerytur dla wszystkich grup zawodowych do poziomu pracowników MO i WP.
8. Rozpowszechnić treść Karty Praw Człowieka z konferencji w Helsinkach w druku.
9. Zalegalizować prawo do strajku w Konstytucji
10. Żądamy gwarancji nierepresjonowania strajkujących a w szczególności przedstawicieli, wybranych przez załogi w czasie strajku.
11. Zaprzestać prześladowań działaczy opozycji i umożliwić konstytuowanie nowych ugrupowań polityczno-społecznych.
12. Żądamy całkowitych swobód do pracy Kościoła Katolickiego w PRL oraz nadawania w radio i telewizji w niedzielę i święta mszy świętej.
13. Ufundować przed bramą Stoczni tablicę upamiętniającą ofiary grudnia 1970 r.
14. Zlikwidować niepotrzebne dla PRL wydatki typu Hermaszewski i pomoc dla trzeciego świata.
15. Żądamy poprawy lecznictwa w Polsce a w szczególności zaopatrzenia w leki oraz zrównania cen do obowiązujących MO i WP.
16. Zahamować wzrost cen i wzmóc kontrolę cen usług sektora prywatnego i państwowego.
17. Zlikwidować sklepy wewnętrzne milicji, wojska i partii.
18. Zlikwidować sklepy komercyjne oraz ceny komercyjne i ekspresowe.
19. Żądamy zaniechać sprzedaży atrakcyjnych towarów w Peweksie.
20. Żądamy wyjaśnienia sytuacji teraźniejszej w Kraju i wyciągnięcia konsekwencji w stosunku do winnych.
21. Skończyć z "cichą" podwyżką cen.
22. Żądamy lepszego zaopatrzenia Stoczni w materiały produkcyjne.
23. Przywrócić prawo do pracy ludziom zwolnionym za działalność w Komisjach Robotniczych w 1970 r. i przyjąć ich do pracy.
24. Znieść cenzurę w PRL.
25. Żądamy sobót wolnych i płatnych dla wszystkich.
26. Żądamy przedstawienia przez Rząd programu rozwiązania kwestii mieszkaniowej z gwarancją aby okres wyczekiwania na mieszkanie nie trwał dłużej jak 5 lat.
27. Ograniczyć okres szkolenia wojskowego do jednego roku a pozostały okres służby wojskowej przeznaczyć na pracę na rzecz gospodarki narodowej.
28. Pracowników niesprawdzających się na kierowniczych stanowiskach przesuwać na niższe a nie jak dotychczas na równorzędne.
29. Dokonać obiektywnej kontroli zbędnych etatów pracowników umysłowych oraz zlikwidować etaty fizyczne na których pracują pracownicy umysłowi.
30. Włączyć Biuro TK do Stoczni w celu zmniejszenia administracji.
31. Zwiększyć wysokość diet pracownikom w podróżach służbowych.
32. Zaprzestać oddelegowywania pracowników do szkół partyjnych na koszt zakładu. Wybieralność organów wybieralnych maksymalnie dwie kadencje.
33. Ujednolicić "Kartę Stoczniowca" z "Kartą Górnika".
34. Przyznać przywileje socjalne wynikające z "Karty Stoczniowca" pracownikom firm obcych pracującym w Stoczni.
35. Wynagrodzenie za czas strajku wypłacić z funduszy Związków Zawodowych pochodzących ze składek związkowych.
36. Postulaty wysunięte przez strajkującą Stocznię ogłosić w prasie.
Marian Jurczyk
Inne tematy w dziale Kultura
