O literackim Noblu 2022 – czy Annie Ernaux na niego zasłużyła

Wszystko co w XXI wieku się dzieje i co podlega medialnej ocenie, także przyznawanie Nagród Nobla, również w dziedzinie literatury pozostaje dyskusyjne. Jednych obserwatorów-czytelników twórczość nagrodzonych ciekawi, innych zachwyca, jeszcze innych oburza... Przez 113 lat ich przyznawania, tak było prawie zawsze.

Wynika to z płynnej i subiektywnej definicji „literatury wartościowej”; brakuje jednej miary w ocenie sztuki (na szczęście), a to umożliwia czytelnicze poszukiwania.

Biorą w tym udział media - z jednej strony umożliwiając czytelnikowi dostęp do autora i jego twórczości; ale z drugiej – narzucając opinie własne, które często utrudniają poszukiwania własne… Stosowanie „różnej miary”, kapitule przyznającej nagrodę pozwala na podsuwanie rozmaitych propozycji, na rożnym poziomie „wartości” … W podsumowaniu - ta różnorodność skłania odbiorców do dostrzegania różnorodnych zalet pisarstwa… Odbiorcą jest zawsze ten, kto potrafi czytać.

Lista nagród Nobla 2022 została podana do publicznej wiadomości 10 października. Wśród nagrodzonych znalazła się laureatka Nobla Literackiego – Annie Ernaux.

Jednym z faworytów do zdobycia Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 2022 był brytyjski pisarz Salomon Rushdie; co stwierdzono na podstawie bukmacherskich serwisów internetowych. Rushdie jest jednym z wielu twórców którzy nagrody Nobla nie dostali, choć zasługiwali.

Każda wiadomość o nowej nagrodzie Nobla w dziedzinie literatury, z reguły dzieli czytelników amatorów na dwie grupy - tych, którzy o laureacie nie słyszeli w ogóle, oraz tych którzy słyszeli niewiele, czyli tylko trochę niż nic. Bardziej znane nazwiska są dla zwykłych czytelników bardziej zrozumiałe; nieporozumienia i kontrowersyjne oceny wynikają z mgły otaczającej decyzje Akademii Szwedzkiej, szczególnie w ciągu ostatnich kilku dekad jej upolitycznienia.

Literaccy Nobliści często byli kontrowersyjne albo „dziwni” ...Niektóre literackie Noble były kontrowersyjne jakby bardziej, inne mniej – Dario Fo (1997), Elfriede Ellinek (2004), Bob Dylan (2016), Kazuo Ishioguro (2017, Peter Handke (2019).

Zawsze ważny jest „czynnik ludzki” – poglądy polityczne, zasady etyczne, przekonania i zaangażowanie się w aktywność społeczną członków kapituły i jurorów. Takie same powody powodują różnice zdań u odbiorców.

Najbardziej kontrowersyjnym Noblem literackim pozostaje decyzja jury z 1974 roku, kiedy wybrano szwedzkich pisarzy: Eyvinda Johnsona i Harry'ego Martinsona. Obserwatorów oburzyło nie to, że nagrodzeni pisarze byli mało znani, ale fakt, że obaj nagrodzeni literaci zasiadali w jury przyznającej nagrody.

Tegoroczna Noblistka Annie Ernaux jest francuską pisarką znaną z krótkich opowiadań nawiązujących do osobistych doświadczeń z dnia codziennego. Jej twórczość literacka, głównie autobiograficzna, utrzymuje bliskie   z socjologią społeczną.

Jest laureatką Nagrody Renaudot (1984) za powieść "La Place"; Nagrody im. Marguerite Yourcenar (2017), za całokształt twórczości.. W 2019 jej powieść "Les Années"  znalazła się na krótkiej liście nominowanych tytułów do The Man Booker International Prize.

Annie Ernaux otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury w 2022 roku "za odwagę i kliniczną bystrość, z jaką odkrywa korzenie, wyobcowania i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci".

Zaraz po prezentacji 10 października listy wszystkich tegorocznych laureatów Nobli, wiele mięedzynarodowych mediów przystąpiło do komentowania decyzji Szwedzkiej Akademii... Różne artykuły z opiniami mediów, od lewa do prawa, przedstawiają własne interpretacje, poglądy i upodobania.

Nobel Literature Winner Is a 'Marxist Feminist' - "Laureatka Nagrody Nobla jest "marksistowską feministką"

Newsmaxnews, 12 pażdziernika 2022 - "Tegoroczną laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie literatury jest francuska lewicowa feministka, którą określano mianem marksistki."

Według The Associate Press, Annie Ernaux zdobyła nagrodę za pracę, która "oświetla mroczne zakątki pamięci, rodziny i społeczeństwa"...Francuski tygodnik Le Nouvel Observateur opisał Ernaux jako "zaangażowaną pisarkę, marksistowską i feministyczną".

Revolutionary Convergences napisał, że Ernaux była "blisko Partii Komunistycznej przez długi czas". Jest ona zwolenniczką kandydata La France Insoumise (Niesubordynowana Francja) Jean-Luca Mélenchona, trzykrotnego przegranego we francuskich wyborach prezydenckich.

Aliści, przeglądając ostatnią edycję tygodnika The New Yorker, znalazłem interesujący artykuł na temat nagrody przyznanej Annie Ernaux w sposób, jak sądzę, pobawiony politycznych emocji.

"Annie Ernaux's Justly Earned Nobel" - "Na Nobla Annie Ernaux zasłużyła"

Autor eseju Adam Gopnik, długoletni kolumnista New Yorkera i komentator pisze - "Jej zwycięstwo oznacza dominację pamiętnika jako wiodącego gatunku naszych czasów."

„Zasłynęła z przesuwania granic wspomnień, najbardziej pamiętnych lub kontrowersyjnych momentów swojego życia; pisze o sobie, ale w płaski, obserwacyjny, reportażowy sposób, który nieustannie inwentaryzuje powierzchnię rzeczy, nawet pośród najsmutniejszych motywów i najokrutniejszego losu.”

„Inwestuje w obrazy w sposób, w jaki robiło to niewielu innych pisarzy. Ma nadzieję, że zaoferuje bardziej wiarygodną encyklopedię znaczeń niż konwencjonalny rejestr uczuć.”

Nazywając siebie marksistką, Annie Ernaux wierzy, że pisanie jest sposobem na doprowadzenie do większej sprawiedliwości i że pisarze muszą angażować się w debaty społeczne, w walkę o inne społeczeństwo.

Ernaux utożsamia się ze skrajną lewicę dotkniętą, nie tyle marksistowskim dogmatem, ile rodzajem wiecznego humanistycznego protestu. Napisała - "Walczę przeciwko nieustannemu cierpieniu prostych ludzi w naszych czasach. Narracja rodzinna i społeczna są jednym i tym samym"....Podziela przekonania francuskiego socjologa Pierre'a Bourdieu, że dziedziny życia społecznego nieustannie dyktują porządek władzy, nawet w jego "zwykłych" szczegółach. 

Eseista New Yorkera podkreśla, że najbardziej znaczącym aspektem nagłego wyniesienia Ernaux jest to, że jest pierwszym laureatem Nagrody Nobla, który jest przede wszystkim pamiętnikarzem w naszym współczesnym sensie; kimś, kto pisze o życiu bezpośrednio, tak jak tego doświadcza.

"Jej nagroda oznacza uznanie, że pamiętnik, we wszystkich swoich licznych obliczach i mutacjach – bezpośrednich, samokrytycznych, żałosnych i komicznych, – jest być może wiodącym gatunkiem naszych czasów, tak samo jak powieść była w pierwszej połowie XX wieku.

„Czujemy potrzebę dostępu do weryfikowalnej, a przynajmniej wiarygodnej, osobistej historii w czasach, gdy tak wiele innych wydaje się sztucznych, skonstruowanych i niewiarygodnych” - lubimy przynajmniej poczucie doświadczenia z pierwszej ręki we wszystkich naszych innych rozrywkach, od Twittera po TikTok."

Jeszcze raz Gopnik- "Jej zwycięstwo oznacza dominację pamiętnika jako wiodącego gatunku naszych czasów."

Należy zdawać sobie sprawę, że Literacki Nobel służy wartościowaniu - albo pisarzy o niepowtarzalnie indywidualnym spojrzeniu na rzeczywistość, albo twórców szczególnie wnikliwych, albo wizjonerów ludzkości, albo artystów wyjątkowo oryginalnego pióra.

Nobla przyznaje się twórcom za różne walory ich dzieł - mistrzowski styl, błyskotliwą konstrukcję utworu, oryginalne ujęcie zjawisk, trafne wyrażenie ludzkich uczuć, sugestywnie przekonujące ujęcie kondycji własnej na tle swojej współczesności.

Wartością wyróżniającego się pisarstwa jest jego szczerość wyrażona naturalną a nietuzinkową formą. Niełatwo o nią w świecie posiłkującym się grą, pozorami, naśladownictwem i nieczystymi interesami.