Kto nam bratem w Europie czyli szlakiem R1a1

R1a1 (M17) to w genetyce haplogrupa występująca w męskim chromosomie Y.

W Europie występuje najczęściej wśródludów słowiańskich:

Serbów Łużyckich(63%),

Polaków(55%),

Ukraińców(43%),

Rosjan(46%) i

Białorusinów(50%) oraz Węgrów(25%) przynależących do ugrofińskiej grupy językowej.

Istotny procent R1a występuje także u Skandynawów:

Norwegów(25-30%),

Szwedów(15-20%),

Duńczyków(10-15%) oraz u Niemców(15-20%).

Ludy bałtyckie również charakteryzują się wysoką częstością występowania haplogrupy R1a:

Litwini(34-45%),

Łotysze(40%),

Estończycy(33%).

Poza Europą R1a występuje najczęściej wśród mieszkańców Indii Północnych (48-73%) i Azji Środkowej:

irańskojęzycznych iszkaszimów (68%),Tadżyków(30%) i Pasztunów(40-45%),

ludów tureckich:Kirgizów(63%) i Ałtajczyków(38-53%).

Rozprzestrzenienie

Na kontynencie europejskim dominuje wśród Słowian i Węgrów.

Obecnie występuje z częstotliwością 40% w krajach słowiańskich z małymi odchyleniami (60% Polska, Węgry). Inne badania podają 20% dla Węgrów.

W Europie procentowo najwięcej (63%) R1a1 jest na Łużycach, ale tylko wśród resztek słowiańskiej ludności.

R1a1 występuje w Europie najczęściej wśród Serbołużyczan (63%), a najwięcej jego nosicieli jest wśród Rosjan (47%, ponad 50 mln).

Natomiast wariancja sekwencji rejonu mikrosatelitarnego chromosomu Y jest większa dla polskiej populacji niż kumulacyjnie dla reszty europejskiej populacji.

Rozprzestrzenienie R1a1 w Europie przedstawia mapa C z publikacji Marijany Pericić.

Ona też znalazła datujące się na paleolit mikrosatelitarne zgrupowanie w badanej populacji w Macedonii, co świadczy że nosiciele R1a1 zamieszkiwali badany rejon od paleolitu.

Mikrosatelitarna zmienność jest w Macedonii mniejsza niż w Polsce, a procentowy udział R1a1 trzykrotnie niższy.

Badania te rzucają światło na aspekty 'wędrówki ludów' – tezy lansowanej szczególnie przez niemieckojęzycznych badaczy przełomu XIX i XX wieku, i ciągle silnie powtarzanej.

Wędrówki te – o ile następowały – nie były tak masowe.

Mikrosatelitarne klastry świadczą, że nosiciele R1a1 wędrowali po Eurazji, ale z Europy, a ponadto stale ich część pozostawała w badanej okolicy.

Sekwencjonowanie rejonu mikrosatelitarnego chromosomu Y pozwala uzyskać dużo bardziej precyzyjne dane niż tylko mapowanie alleli.

Badania te przeprowadza się jednocześnie.

Chromosom Y dziedziczy się tylko w prostej linii od ojca, dziada, pradziada itd.

Ten, u kogo po raz pierwszy wystąpiła haplogrupa R1a1, jest w 100% praojcem każdego mężczyzny, który posiada R1a1.

R1a1 powstała w ewolucji ludzi tylko jeden raz u tylko jednego człowieka.

Wszyscy posiadacze R1a1 to jego potomkowie w linii ojcowskiej.

Również w krajach Europy północnej R1a1 występuje z częstością 10-20%, przy czym najwyższe częstości odnotowano w Norwegii i Islandii, ale jest to mniej niż połowa częstości jej występowania u Polaków.

Istnieją przypuszczenia, iż ta haplogrupa została tam rozprzestrzeniona przez wikingów i Słowian.

W Indiach haplogrupa R1a1 jest spotykana zarówno wśród populacji najwyższych kast (około 45%, wśród braminów w Uttar Pradesh, Biharze ponad 60 %,Bengalu Zachodnim ponad 70 %) jak i plemion (12%-4%).

Znacznie wyższe procenty są wśród ludów na północ od Indii, co może wskazywać na kierunek rozprzestrzeniania się R1a1 do Indii.

Pochodzenie

Mutacja tworząca R1a1 powstała u osoby zamieszkującej stepy Euroazji ok. 15 000 lat temu (Europa południowo-wschodnia, Północny Kaukaz lub Azja Środkowa).

Według niektórych teorii do mutacji doszło w cieplejszej strefie klimatycznej nazywanej ukraińską ostoją LGM.

Badaczka Ornella Semino pierwsza wykazała związek R1a1 z kurhanowcami (ich potomkowie to Scytowie i potem Sarmaci), utożsamianymi z ludami posługującymi się wczesnymi językami praindoeuropejskimi, oraz pierwszymi, którzy oswajali konie, dosiedli ich i rozprzestrzenili haplogrupę R1a1 po Europie i Azji.