Refleksje o polskim duszpasterstwie emigracyjnym w Anglii i Walii
“Kiedy mówimy o integralnym ludzkim rozwoju warto zwrócić uwagę na zjawisko emigracji. To zjawisko wywiera wrażenie ze względu na tak wiele objętych nim osób, z powodu niesionych przez nie problemów społecznych, ekonomicznych, politycznych, kulturowych i religijnych, ze względu na dramatyczne wyzwania jakie stawia przed społecznościami poszczególnych krajów i przed wspólnotą międzynarodową (...) Wszyscy dostrzegamy ciężar cierpienia, przykrości i aspiracji towarzyszący ruchom migracyjnym. Jak wiadomo zjawisko to ma złożony charakter: pozostaje jednak pewne, że pracownicy zagraniczni pomimo trudności związanych ze swą integracją, wnoszą znaczący wkład w rozwój gospodarczy goszczącego ich kraju dzięki swej pracy, a także w rozwój kraju pochodzenia dzięki przekazom finansowym. Oczywiście pracowników tych nie można uważać za towar albo zwykłą siłę roboczą. Nie powinni więc być traktowani jako inny czynnik produkcji. Każdy emigrant jest osobą ludzką, która – jako taka – posiada niezbywalne prawa fundamentalne, które powinni szanować wszyscy i w każdej sytuacji”. (Benedykt XVI „Caritas in veritate” nr 62)
Polscy emigranci powinni być otoczeni “odpowiednią” duszpasterską troską przez “odpowiednio” przygotowanych duszpasterzy. Najistotniejszą płaszczyzną działań pastoralnych powinna być płaszczyzna wiary, w której wyraża się natura i misja Kościoła. Płaszczyzna historii i kultury powinna być włączona w duszpasterstwo emigracyjne, o ile buduje wiarę i pobożność. Wiara polskich emigrantów tradycyjnie związana jest z miłością do ojczyzny, z patriotyzmem, troską o polską rodzinę, systemem wartości i tradycji chrześcijańskich, których wyrazem jest słynna triada: „Bóg, Honor, Ojczyzna” oraz religijny hymn emigracji: „Boże coś Polskę przez tak liczne wieki”. Warto przypomnieć słynne już słowa i myśl o emigracji Papieża, „Emigranta – z dalekiego kraju”, wypowiedziane podczas Jego pielgrzymki do Anglii w 1982 roku w Liverpoolu: „Emigracja spełni swe posłannictwo, im bardziej będzie etyczna, im bardziej Chrystus będzie ośrodkiem pracy duszpasterskiej”.
Kształt duszpasterstwa emigracyjnego nie jest i nie będzie kopią duszpasterstwa w Polsce. Powstaje w wyniku poszukiwania najlepszego modelu działań pastoralnych, dostosowanych do potrzeb duchowych, religijnych, kulturowych, społecznych i socjalnych emigracji. Musi uwzględniać specyfikę i tożsamość polskiej religijności, polskiego dziedzictwa narodowego a jednocześnie współistnieć we współpracy z miejscowym Kościołem, z poszanowaniem jego struktur oraz właściwości. Potrzebna jest spokojna, mądra dyskusja i namysł nie tylko księży czy biskupów, ale także katolików świeckich zaangażowanych w życie polskich i angielskich parafii. Podkreślanie tożsamości Polaków wyraża się nie tylko w języku modlitwy (język polski, język uczuć i emocji, pierwszych skojarzeń wiary) ale także w bogactwie religijnych form (zwyczaje, obrzędy, nabożeństwa, szacunek dla rodzimych tradycji świąt i uroczystości). Tożsamość polskiej rodziny, polskiego narodu związane były od początku chrześcijaństwa w Polsce z Kościołem katolickim, jego nauczaniem, maryjnościa, moralnością i etosem. Niezwykle mocny związek Polaków z wartościami patriotycznymi był uwarunkowany historycznie rozbiorem ojczyzny, utratą niepodległości, walką o jej odzyskanie oraz narodowym bytem.
W duszpasterstwie emigracyjnym nie wystarczy odprawienie Mszy Świętej w języku polskim oraz pielęgnowanie pięknych rytuałów np: poświęcenie pokarmów Wielkanocnych, posypanie głów popiołem w Popielec, poświęcenie opłatka wigilijnego. Potrzebna jest działalność pastoralna, której głównym celem jest inicjacja i edukacja chrześcijańska dzieci i młodzieży, duszpasterstwo sakramentalne, ewangelizacja i katecheza dorosłych w łączności z troską o wymiar kultury i historii naszego narodu. Wyraża to najlepiej obecność polskich sobotnich szkół oraz przedszkoli, różnych organizacji społeczno-kulturowych, kombatantów, harcerstwa, zespołów muzycznych, które najczęściej powstają przy polskich parafiach. Postawy religijne wspierane są przez szeroko rozumianą kulturę, historię, życie towarzyskie i socjalne, które kwitnie przy polskich placówkach. Wymiar życia towarzyskiego i kulturalnego tworzy dobry klimat wspólnoty parafialnej, pogłębiając tożsamość narodową i społeczną. Można sobie wyobrazić współpracę tych dwóch nurtów jako oddychanie dwoma płucami w jednym organizmie. Kościół NMP “Matki Kościoła” na Ealingu oraz sąsiędni budynek Windsor Hall - sali widowiskowej, połączone biblioteką stanowią świetną ilustrację tego modelu duszpasterstwa, dwóch płuc którymi oddycha parafia z jednej strony religii i wiary a z drugiej kultury i historii.
Proces integracji Polaków ze społeczeństwem angielskim, z kościołem katolickim w Anglii widoczny jest na przykładzie emigracji powojennej, której zaangażowaniu i aktywności zawdzięczamy istnienie i utrzymanie polskich placówek parafialnych, polskich kościołów i kaplic oraz ośrodków duszpasterskich. Z jednej strony widzimy ich troskę i odpowiedzialność za kształt pracy duszpasterskiej w polskich parafiach a z drugiej strony zaangażowanie się w życie angielskich wspólnot kościoła lokalnego oraz diakonii na rzecz ludzi biednych i potrzebujących, w których to dziełach stają się oni aktywnymi uczestnikami. Gdy mówimy o integracji Polaków ze społeczeństwem angielskim, asymilacji z kościołem katolickim, kolejność powinna być następująca: najpierw integracja różnych kręgów emigracji w polskich wspólnotach parafialnych przez wiarę, religię oraz historię i kulturę, a następnie integracja ze społeczeństwem i kościołem w Anglii. Asymilacja oraz integracja powinny zakładać zachowanie i utrwalenie polskiej tożsamości a nie jej rozmycie czy zagubienie, które charakteryzują współczesną mentalność europejską.
Praca duszpasterska na emigracji w Wielkiej Brytanii dotyczy różnych kręgów Polonii: emigracji powojennej, niepodległościowej, zwanej przez niektórych “żołnierską” lub “uchodźctwem”, powstałej w czasie II Wojnie Światowej z żołnierzy walczących na frontach o “Naszą i Waszą Wolność”; emigracji “solidarnościowej” z końca lat 70 - tych oraz początku lat 80 - tych dwudziestego wieku; emigracji ekonomicznej, obecnie najliczniejszej, która powstała po otwarciu rynków pracy oraz granic Uni Europejskiej w 2004 roku. Praca ta wiąże się najczęściej z długoterminowym oddziaływaniem, z “pokolenia na pokolenie”. Jest zawsze pracą na rzecz kościoła katolickiego i społeczeństwa angielskiego, które korzystają z jej owoców. Jej głównym zadaniem jest kształtowanie postaw moralnych oraz życia według wartości chrześcijańskich. One to skłaniają do podjęcia edukacji i pracy zawodowej Polaków, ich aktywnego udziału w życiu obywatelskim lokalnych wspólnot oraz z czasem angielskich wspólnot parafialnych. Duszpasterstwo polonijne powinno obejmować integralnie całe rodziny, szczególnie nowo przybyłe, włączając je we wspólnotę Kościoła z akcentem nie tylko na osobiste korzyści, ale też troskę, odpowiedzialność za życie duchowe i kulturalne wspólnoty.
Pragnę zaakcentować potrzebę kompetentnego przygotowania księży i sióstr pracujących w duszpasterstwie emigracyjnym z dobrą znajomością języka angielskiego, świadomością różnic między duszpasterstwem w Polsce a duszpasterstwem polonijnym. Powinni oni przejść zajęcia praktyczne oraz pomoc pastoralną w angielskich parafiach, utrzymywać kontakt z duchowieństwem w ramach spotkań dekanatów oraz różnych spotkań diecezjalnych np. dni modlitw i warsztatów pastoralnych. Powinni także aktywnie uczestniczyć w duskusji o kształt i wizję duszpasterstwa emigracyjnego z duchowieństwem angielskim. Warto by wspierali swoją działalnością instytucje edukacyjne: szkoły, przedszkola oraz organizacje charytatywne takie jak: domy opieki, więzienia, dzieła miłosierdzia oraz dzieła “Nowej Ewangelizacji” w Kościele i w Europie.
Zadaniem “Nowej Ewangelizacji” i katechezy dla emigracji, jest głoszenie Dobrej Nowiny o Jezusie Chrystusie i Dobrej Nowiny o Kościele, który jest Wspólnotą Ludu Bożego. Właśnie Kościół jako wspólnota jest miejscem spotkania z Bogiem w sakramentach oraz w jedności braci w wierze. Konieczne jest wyjście z murów kościoła, by dotrzeć do tych, którzy są z dala od niego, których postawy często manifestują się buntem i rezygnacją z wartości chrześcijańskich. Potrzeba nowych form oddziaływania i szerzenia Ewangelii z wykorzystaniem mediów, internetu oraz kultury i sztuki współczesnej. Należy pamiętać, że nic nie zastąpi autentycznej modlitwy oraz ofiarnej i świętej posługi księży, sióstr zakonnych, katechetów oraz katolików świeckich. Kościół jest miejscem, w którym ludzie znękani i zagubieni w grzechach epoki: materializmie, konsumpcjonizmie, sekularyzmie odnajdą przebaczającą i miłosierną miłość Boga. Obecnie do kościoła na niedzielną Mszę Świętą przybywa zaledwie około 10 procent wszystkich Polaków mieszkających w UK. Duszpasterze i świeccy z powodzeniem podejmą się zadania dotarcią do owych 90 procent naszych rodaków z orędziem Dobrej Nowiny jeśli będą rozumieć kontekst społeczny, kulturowy i religijny, w których żyją oni na emigracji. Integralny charakter oddziaływań duszpasterskich będzie wówczas adekwatną odpowiedzią na najgłębsze potrzeby polskich emigrantów oraz wpisze się w rzeczywistość i ducha “Nowej Ewangelizacji”.
Ks. Dariusz Kwiatkowski MIC
Autor refleksji jest przełożonym domu i wspólnoty Księży Marianów w Londynie. Pracuje od ponad 12 lat w polskiej parafii na Ealingu, która powstała w sierpniu 1950 roku, a od 1965 roku znajduje się pod opieką Księży Marianów. Jest duszpasterzem rodzin oraz osób uzależnionych; przewodnikiem duchowym wspólnot: kręgów rodzinnych i małżeńskich “Teams of our Lady”, Sodalicji Mariańskiej, Neokatechumenatu. Od wielu lat prowadzi katechezę dla młodzieży w Polskiej Sobotniej Szkole Języków Ojczystych im. Tadeusza Kościuszki na Ealingu, przygotowanie młodzieży do sakramentu bierzmowania a także narzeczonych do sakramentu małżeństwa.
REFLECTION ON THE PASTORAL SERVICE AMONG POLISH IMMIGRANTS IN THE UNITED KINGDOM
“Another aspect of integral human development that is worthy of attention is the phenomenon of migration. This is a striking phenomenon because of the sheer numbers of people involved, the social, economic, political, cultural and religious problems it raises, and the dramatic challenges it poses to nations and the international community. We can say that we are facing a social phenomenon of epoch-making proportions that requires bold, forward-looking policies of international cooperation if it is to be handled effectively. Such policies should set out from close collaboration between the migrant’s countries of origin and their countries of destination; it should be accompanied by adequate international norms able to coordinate different legislative systems with a view to safeguarding the needs and rights of individual migrants and their families, and at the same time, those of the host countries. No country can be expected to address today's problems of migration by itself. We are all witnesses of the burden of suffering, the dislocation and the aspirations that accompany the flow of migrants. The phenomenon, as everyone knows, is difficult to manage; but there is no doubt that foreign workers, despite any difficulties concerning integration, make a significant contribution to the economic development of the host country through their labour, besides that which they make to their country of origin through the money they send home. Obviously, these labourers cannot be considered as a commodity or a mere workforce. They must not, therefore, be treated like any other factor of production. Every migrant is a human person who, as such, possesses fundamental, inalienable rights that must be respected by everyone and in every circumstance.” (Benedict XVI, Caritas in veritate 62)
Polish immigrants should be provided with the appropriate pastoral service and priests should be well prepared to work with them. In the field of this service the most important issue is the faith, which expresses the nature and mission of the Church. History and culture should be included in it if they help to build the faith and religious life. The faith of the Polish immigrants is very much connected with the love of Poland, patriotism, care for the family, Christian values and traditions – all these factors are expressed in the patriotic triad: “God, Honour, Homeland” and a famous hymn of the immigrants: “God you have protected Poland for so many centuries.” It is worth to cite Pope John Paul II, an immigrant from the country far away, who, during a pilgrimage to England in Liverpool in 1982, said: “Immigration will serve its purpose, the more ethical it is, the more Christ will be in the centre of the service for immigrants.”
The nature of pastoral service for the immigrants is different to that in Poland and its best possible model is what we are searching for and it needs to be adapted to the spiritual, religious, cultural, social needs of the immigrants. It has to take into consideration the nature of Polish religious life, Polish cultural heritage and coexist with the local Church and respect its structures and features. We need intense discussion and engagement not only among priests or bishops but also among parishioners who take active role in the life of Polish Parishes. Identity of the Polish is expressed not only in the language of prayer: polish language conveys emotions, childhood, first associations of the faith, awareness of national identity but also in various forms of religious life: traditions, liturgies, prayers, respect for the Polish tradition of feasts. Identity of the Polish family and the nation has been connected from the beginning of the Christianity in Poland, that is for centuries, with the Catholic Church and its teaching, devotion to Virgin Mary, morality and ethos. These very strong connections with patriotic values were conditioned by division of Poland and erasing it from the map of Europe and the fight for its independence.
In pastoral service for immigrants it is not enough to celebrate the Mass in Polish language and maintain traditions, for instance blessing food during Easter, Ash Wednesday or blessing the wafer for Christmas. There is need for pastoral service and the main aim is the initiation and education of the children and teenagers, evangelisation and catechises for the adults in the connection with care for the culture and history of the nation. It is best expressed in the presence of Polish Saturday schools and nurseries, various social and cultural organisations, combatants, scouts, musical bands, which are created in the Polish parishes. Religious attitudes are supported by the culture and history as well as social life, which flourishes in Polish parishes. Social and cultural life creates good climate in the parishes and deepens the national and social identity. We can compare these two issues to breathing with two lungs in one body. Our Lady Mother of Church in Ealing and the neighbouring building Windsor Hall which are joined by the library set the perfect illustration of this model of the pastoral service – two lungs of the parish: religion and faith as well as culture and history.
The process of integration and assimilation of the Polish into an English speaking Catholic Church is visible for instance among World War II immigration. Thanks to their engagement and active role we have buildings in the parishes, Polish churches, chapels and centres of pastoral service. On one hand, World War II immigration contribute to the life of Polish parishes, but on the other, they are engaged in English local communities and there they take an active role in helping the poor and those in need. When we are discussing the integration of the Polish with the English society, assimilation with the English Catholic Church, the order should be as follows: first, integration of different waves of immigration in parishes through faith and religion as well as history and culture, then integration with the English society and Church. Assimilation and integration should maintain the Polish identity and not let it faint as it often happens nowadays in Europe.
Pastoral service among the immigration in the United Kingdom refers to three waves of immigration: World War II immigration that started among soldiers fighting for the independence, Solidarity immigration, which emerged at the end of the 70s and the beginning of the 80s, and the biggest flow of people who arrived in the UK in 2004. The pastoral service has got long - term influence, from generation to generation and is always a contribution to the Catholic Church and English society, which benefit from it. Its main aim is to shape the moral attitudes in life according to Christian values. That enables Polish people to study, work and play an active role of the citizens in the local communities and, within time, in the English communities. Pastoral service among Polish immigrants should cater for the needs of families, children, teenager, adults, poor and rich, especially new comers and include them in the communities. That would be not only for their personal benefits but also for the good of the Church, for the sake of spiritual and cultural life of the communities.
It is crucial that priests and nuns are well prepared for the work with immigrants. They need to have good command of the language and become familiar with the differences of the pastoral service in Poland and abroad. They should have some practical training and help in the English Catholic parishes as well as be in touch with the English clergy and attend various meetings with the local Church. They should play an active role in the discussion about the shape and vision of the pastoral service with the English clergy and support schools, nurseries, care for elderly people, prisons, initiatives and deeds of mercy, help the poor and support the New Evangelisation in Church in Europe.
The aim of the “New Evangelisation” and catechesis for the immigration, especially new immigration (2004) of which only 10 % attend the church regularly, is preaching Good News about Jesus Christ. It is the Church as a community where people can meet other people in faith and God in the sacraments. It is essential to leave the building of the church and to go to those people who live far away from it and who manifest against the Church and deny Christian values. We need new form of preaching the Gospel with the use of media, internet, culture and art, bearing in mind that nothing can replace authentic prayer as well as full of sacrifice and sainthood service of the priests, nuns, catechists and parishioners. Church is the place where people who suffer and are lost in the sins of today’s culture of materialism and secularism will find forgiving and merciful love of God. Priests and parishioners will eagerly take up this task to go to remaining 90% Polish immigrants with Good News if they understand the religious and cultural context in which these immigrants exist in the UK. Integral character of the pastoral service will be the adequate answer to fundamental needs of the Polish immigrants and will become the reality and the spirit of the “New Evangelisation”.
Rev. Darius Kwiatkowski MIC
The author of this reflection has been the superior of Marian Fathers in West London, a priest in the Polish Parish in Ealing for 12 years. He is helping families and addicted people and the sick, a spiritual director of various communities, for instance families and marriages in Teams of Our Lady or Neocatechumenal Way, prepares couples to marry in the Catholic Church and is a catechist for the adults. The Polish Parish in Ealing along with the Polish Saturday School opened in August 1950 and for 45 years have been under pastoral care of Marian Fathers. Every Sunday 4800 people attend eight Masses in the parish. They are subject of the pastoral service in the spirit of the “New Evangelisation”.
