Istnieje wiele przyczyn upadku państwa polskiego pod koniec XVIII wieku . Jednak moim zdaniem są dwie bardzo ważne przyczyny takiego stanu rzeczy, które często są pomijane. Mianowicie mam na myśli przyczyny ekonomiczne, a także politykę zagraniczną.
Powolny upadek państwa polskiego zaczął się moim zdaniem wiele wcześniej, niż za panowania dynastii Sasów, który okres dla wielu jest początkiem końca Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Najważniejszą cechą polskiej gospodarki przez cały okres istnienia państwa polskiego, aż do rozbiorów było oparcie się wyłącznie na jednym sektorze gospodarki – rolnictwie, a konkretnie na uprawie zboża (faktem jest, że gospodarka większości krajów ówczesnego świata opierała się na rolnictwie). Wielkie zyski jakie z jego eksportu czerpała polska szlachta sprawiały, że nasz kraj za czasów dynastii Jagiellonów był jedną z największych potęg, zarówno gospodarczych jak i militarnych ówczesnej Europy. Jednak sprawiały, iż „przywiązywano chłopów do ziemi”, przez co zmniejszano liczbę migracji, ze wsi do miast, co powodowało niedostateczny rozwój tych drugich oraz spowalniało rozwój rzemiosła.
Uzależnienie naszej gospodarki od rolnictwa wyznaczało również kierunek ekspansji polskiej szlachty w poszukiwaniu większych zysków, w skutek uprawy na bardzo urodzajnych ziemiach Ukrainy, co w przyszłości spowodowało bunt jej ludności, który nie dość, że przyczynił się do utraty wschodniej Ukrainy, to również znacznie przyczynił się do późniejszego upadku państwa polskiego.
Problemy państwa polskiego zaczęły się wraz ze zmniejszeniem zapotrzebowania w Europie na nasze zboże oraz spadkiem jego ceny, wskutek kryzysu w latach dwudziestych XVII wieku, natomiast wzrosła wartość towarów rzemieślniczych (nożyce cenowe), co spowodowało zmniejszenie dochodów szlachty, a co za tym idzie również zmniejszeniem wysokości podatków, które przecież były przez nią ustalane. Wskutek czego Rzeczpospolita nie była w stanie utrzymać odpowiedniej liczby wojska. Można tu za przykład podać rejestru, którego nie zwiększono, co było jedną z przyczyn powstania Chmielnickiego na Ukrainie, a było to spowodowane brakiem środków na wypłatę żołdu kolejnym Kozakom, służącym w armii Rzeczpospolitej. Koniunktura na zboże okresowo ulegała poprawie, ale tendencja pozostawała niekorzystna dla Polski. Ponadto polska ekstensywna uprawa, nie była tak efektywna jak uprawa intensywna stosowana np. w Niderlandach. Co w połączeniu z ekspansją Rosji na rynek holenderski, dotychczas zdominowany przez polskie zboże spowodowało spadek zapotrzebowania na ten surowiec z Polski.
Problemy ekonomiczne nałożyły się na ciągłe wojny w XVII wieku, prowadzone niestety głównie na terytorium naszego kraju. Wiadomo nie od dziś, że najlepiej zarabia się na wojnach prowadzonych na terytorium innych państw (przykład USA podczas obydwu wojen światowych), a najwięcej traci się, gdy wojny są prowadzone na terytorium własnego kraju. Trudno się nie zgodzić, że wbiły one gwóźdź do trumny polskiej gospodarce. Mam tu głównie na myśli potop szwedzki, oraz powstanie Kozaków (de facto wojnę domową), w wyniku którego spustoszono część kraju, w którym panowały najlepsze warunki do uprawy zbóż. Ponadto wskutek tego konfliktu utraciliśmy wschodnią część Ukrainy, co wzmocniło Rosję (naszego późniejszego zaborcę).
Kolejną ważną przyczyną upadku państwa polskiego była niewłaściwa polityka zagraniczna. Na pewno wielki wpływ na sytuację naszego kraju miały osobiste ambicje władców z dynastii Wazów, a zwłaszcza pretensję Zygmunta III Wazy do szwedzkiej korony. Największym jednak moim zdaniem błędem było wplątanie się Polski w konflikt z Turcją, która była naszym naturalnym sojusznikiem zarówno w sporze z Rosją oraz przeciwwagą dla dynastii Habsburgów, czyli dwoma z trzech naszych późniejszych zaborców. Warto zauważyć, że roku 1589 zawarto układy bytomsko-będzińskie regulujące stosunki polsko-habsburskie. Był to pierwszy krok do zbliżenia pomiędzy Polską i Habsburgami. Kolejnym była wyprawa "lisowczyków” na Siedmiogród, wskutek, której pierwszy raz uratowaliśmy Wiedeń. Wskutek czego Turcy widząc naszą politykę pro habsburską byli zmuszeni do zmiany swojej polityki w stosunku do naszego kraju. Czego świadomy był Zygmunt III Waza, który zaatakował Turcję, czego skutkiem była bitwa pod Cecorą i śmierć hetmana Żółkiewskiego oraz bitwa pod Chocimiem. Wojny Polski z Turcja zachwiały równowagą sił w Europie, ponieważ tym samym umocniliśmy naszych późniejszych zaborców: Austrię i Rosję, których Turcja była naturalnym wrogiem.
Można zadać pytanie czyim tak naprawdę triumfem była odsiecz Wiednia? Czy uratowanie Habsburgów było w interesie naszego kraju? Oczywiście z ówczesnej perspektywy sytuacja mogła wyglądać zupełnie inaczej.
Inne tematy w dziale Kultura
