Jadę dziś do sądu, więc nie mam czasu na pisanie tekstu. Zostawiam Wam kolejny fragment wspomnień księdza Mariana Tokarzewskiego zatytułowanych "Straż przednia"
Jak zachowywali się Żydzi na głuchej prowincji, po wybuchu rewolucji?
Zorganizowani byli świetnie. Do najlichszego miasteczka przyjeżdżali stale gońcy z rozmaitych stron, ze wszystkich „frontów”, przywożąc zawsze dobre, dokładne wiadomości. Wiedzieli, kiedy, który pułk przyjdzie do Baru, kto stoi na czele, jakie ma poglądy, jak się zachowa wojsko w stosunku do Żydów. Podziwiałem, jak nieraz na parę tygodni zapowiadano kolejne zmiany władz.
Z zazdrością i upokorzeniem patrzyłem na to, jak u Żydów, jakieś komitety, partje czuwały nad prowincją, informowały stale umysły, uprzedzały w czas, dawały dyrektywy, wtedy kiedy o nas nikt nie myślał i byliśmy jakby wyklęci ze społeczności ludzkiej.
Po każdej krzywdzie zrobionej bodaj choć jednej rodzinie żydowskiej, jak z pod ziemi wyrastała jakaś komisja, robiła protokół, spisywała szkody. Trupy zabitych były fotografowane i gońce we wszystkie strony rozwozili rzeczowe dokumenta.
Każdy kto skrzywdził Żyda, musiał ponieść karę. Jeżeli to byli zwykli bandyci, prędko ich łapano i pierwszej lepszej władzy, która była wtedy w Barze, oddawano. Bolszewicka czerezwyczajka ceremonji sobie żadnej nie robiła z bandytami, krzywdzicielami sojuszników swoich Żydów, zwłaszcza jeżeli to byli petlurowcy. Sądy petlurowskie, dla przypodobania się Żydom, skazywały też na śmierć i wyroki wykonywano na tych, którzy urządzali pogromy, a nie należeli do armji „regularnej” Petlury. Na jednych tylko bolszewików, Żydzi nie narzekali, że ich mordują... Bo nie oni Żydów, a Żydzi ich za łeb trzymali.
Były jednak i na prowincji wśród Żydów „ideowe” niesnaski i niby walki. Od razu podzielili się na dwie, nie tyle partie polityczne, ile raczej grupy: starsze pokolenie i Żydzi zamożniejsi stanowili jedną grupę, a do drugiej należała młodzież żydowska, studenci, sklepikarze, subjekci, rzemieślnicy i wszelkiego rodzaju hołota. Pierwsi bali się bolszewików. Drudzy całą duszą byli im oddani. Z pośród tej to grupy rekrutowali się komisarze, urzędnicy bolszewiccy i nawet przewodnicy band (nie naczelnicy), którzy wskazywali zamożniejszych współobywateli, bez różnicy wiary i narodowości, gdzieby można było ukraść, to, co ich ojcowie, należący do I grupy, mogliby z zyskiem kupić.
Petlurę i jego wojsko nienawidzili, jak starsi tak też i młodsi, za pogromy i rabunki. W Barze były dwa pogromy. Zabito 17 Żydów. Ale tak zwanych uprawnionych rabunków rekwizycji było bez liku i wykonywano je ze sprytem i wrodzoną Rusinom bezczelnością. Na przykład jeden oddział kazał Żydom dostarczyć sobie w ciągu 2 godzin kilka tysięcy metrów sukna i zapowiedział, że jeśli do godziny 2 wszystko nie będzie złożone, to po drugiej, rozpoczną rzeź.
I kiedy nikt w mieście przedtem nie był w możności wyszukania dla siebie jednego metra sukna za pieniądze, petlurowcy w ciągu 2 godzin dostali bez pieniędzy tysiące metrów.
Drugi raz znowu zagrożono, że trującymi gazami zniszczą całe miasto.
Wystraszeni Żydzi zrobili wszystko, co im kazano.
Ale wywdzięczali się Petlurze i Denikinowi szpiegostwem na korzyść bolszewików i rozpuszczaniem najgłupszych baśni, które podrywały autorytet wszystkich innych władz, oprócz bolszewików.
Stosunek Żydów, zwłaszcza starszej generacji, do obywateli Polaków i do mnie był znośny. Bolszewik, K., zachowywał się całkiem poprawnie i okazał przy obronie interesów zniszczonych obywateli, moich parafjan, pewne, dość znaczne usługi, kiedy nałożono olbrzymią kontrybucję na utrzymanie rozmaitych instytucji bolszewickich.
Młodzież żydowska z cynizmem, naśladując swoich praojców, którzy na Kalwarii pod krzyżem Chrystusa wołali: „Jeśliś jest Bogiem, zstąp z krzyża”, bluźnili najohydniej publicznie (naturalnie tylko w towarzystwie krasnoarmiejców) i obrzucając najordynarniejszemi wyzwiskami Chrystusa, zwłaszcza Matkę Najświętszą tryumfująco kończyli:
„A widzicie nic wasz Bóg zrobić mi nie może”.
Żydki to najczęściej w miastach i w wioskach robili rewizję w kościołach. Oni zwoływali wiece, na których, chcąc na przykładach nauczyć lud, co to znaczy komuna, radzili, w jaki sposób dla użytku „wszystkich bez różnicy wiary i narodowości” wykorzystać kościoły i cerkwie.
Zwykle proponowano uchwalić: kościół zamienić na kino, bo jest tam organ, a cerkiew na klub, a wtedy dla wszystkich bez różnicy wiary i narodowości przydadzą się. I dziwna rzecz, na takich wiecach (w Barze, Zmierzyńce, Koziatynie, Starokonstantynowie) zawsze znalazł się ktoś taki, który zaraz proponował dla ogólnego też użytku wykorzystać synagogę! Zrobić z niej publiczny dom, lub ustęp.
Zawsze po tej propozycji, pierwszą zdejmowano z porządku dziennego.
Stosunek Żydów do religji strasznie jątrzył lud miejscowy, a rozmaite bandy, swoje wystąpienia, najczęściej motywowały obroną pohańbionej religii.
Inne tematy w dziale Kultura
