Beethoven - Sonata Patetyczna

Beethoven - Sonata 'Pathetique'

(Music box znajduje się tutaj: theblues-thatjazz.com/en/box/2684-pathetique-sonata.html  )

 

Ludwig van Beethovenjest twórcą wielu wspaniałych sonat fortepianowych. Jedną z nich „Księżycową” już przedstawiałem. Dzisiaj chciałbym zaprezentować drugą. Jest nią:

 Sonata nr 8 c-moll, op. 13, zwana Sonatą Patetyczną.

 Sonata została opublikowana w 1799 roku. Data powstania nie jest dokładnie znana, wiadomo tylko, że nastąpiło to między latami 1797 – 1799. Nazwa „Pathetique” pochodzi od samego Beethovena, co było rzadkością. Sonata została dedykowana Księciu Karlowi von Lichnowsky.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Karl Lichnowsky

 

 W roku 1795 Beethoven stał się w Wiedniu znanym i podziwianym pianistą. Wystąpił w kilku znaczących koncertach. Jeden z nich był zorganizowany przez Konstację Mozart; Beethoven zagrał wtedy prawdopodobnie Koncert Fortepianowy d-moll Wolfganga Amadeusza. Inny odbył się z inicjatywy Haydna, po jego powrocie z Londynu. Beethoven wykonał „koncert fortepianowy autorstwa Haydna”, nie wiadomo dokładnie który.

 

Książę Lichnowsky był prawdziwym mecenasem Beethovena. Był jednym z pierwszych, którzy docenili jego talent, wkrótce po przyjeździe Beethovena do Wiednia. Sponsorował go finansowo od początku. Beethoven odwzajemniał się dedykacjami dla księcia swoich kompozycji. Pierwszym dedykowanym utworem było Trio Fortepianowe Nr 1 z 1793 roku.

W 1796 roku Beethoven odbył z Lichnowskim podróż do Pragi.

 

Pobyt w Pradze był sukcesem Beethovena. Jego występy cieszyły się wielkim powodzeniem i wzbudziły zainteresowanie wielu prominentnych ludzi. Zachęcony przez nich Beethoven ruszył w dalszą podróż do Drezna, gdzie koncertował przed Elektorem Saskim. Potem pojechał do Berlina. Tam wystąpił na dworze Fryderyka Wilhelma II. Zrobił tak duże wrażenie, że otrzymał stałe zaproszenie do odwiedzania Berlina. Poprzez Stuttgart Beethoven odwiedził Węgry, m.in. Peszt, który wtedy nie tworzył jeszcze jednego miasta z Budą.

 

Wszędzie gdzie koncertował, Beethoven starał się wykonywać swoje własne kompozycje. W Berlinie np. wykonał wspólnie z cesarskim wiolonczelistą Duportem dwie Grant Sonaty op.5. Te jego utwory przyjmowane były różnie, niekiedy dobrze, czasem gorzej. Jednak Beethoven stawał się znany nie tylko jako wirtuoz fortepianu lecz i jako kompozytor. Było to po jego myśli ponieważ Beethoven czuł się przede wszystkim twórcą muzyki, a nie jej odtwórcą. Niecierpliwie czekał na chwilę sławy.

 

Ludwig van Beethoven

 

Sławę przyniosła mu właśnie Sonata Patetyczna. Ten utwór stał się pierwszym, który został uznany za wielkie dzieło od pierwszych wykonań. Wydawca był zachwycony gdyż nuty sprzedawały się rewelacyjnie. Od tej kompozycji Beethoven stał się w Wiedniu godnym następcą Mozarta i Haydna.

 

Sonata składa się z trzech części:

 

1. Grave – Allegro di molto e con brio
2. Adagio Cantabile
3. Rondo: Allegro

 

Rozpoczyna bardzo wolne Grave, które jednak niesie główny temat pierwszej części. Temat ten przypomina charakterem marsz żałobny. Stąd też, jak wyjaśniał pierwszy wydawca, wzięła się nazwa „Pathetique”.

 

 Pierwsze cztery takty sonaty

 

 

Cała pierwsza część trwa około 9 minut, z tego Grave niecałe 2 minuty. Można zatem Grave traktować jako rodzaj wstępu. Zgodnie z określeniem tempa Allegro di molto e con brio forma sonaty rozwijana jest z wielkim wigorem. Główna tonacja c-moll zostaje modulowana do es, jednak nie ortodoksyjnie do paralelnej tonacji durowej lecz w dużej mierze do es-moll. Temat zostaje przetworzony w postaci:

Temat z Grave
 

 Temat przetworzony w Allegro

 

 

 

Drugi temat oparty jest na czterech nutach:

 

 

 

Jest on wykorzystany w części trzeciej, Rondo, w takiej postaci:

 

 

 

O niekonwencjonalnym ujęciu pierwszej części decydować będzie rozwiązanie polegające na tym, że Grave w skróconej postaci jeszcze powróci, i to aż dwukrotnie, poprzedzając najpierw fazę przetworzenia, a następnie kodę.

 

Utrzymana w tonacji As-dur część druga – Adagio cantabile w formie ABA’ – jest przykładem nadzwyczajnego, i nie tak znowu u Beethovena częstego, daru melodycznego: główny temat Adagia urzeka cudowną kantyleną, jedną z najpiękniejszych i najsłynniejszych jakie wyszły spod jego pióra.

 

 Pierwsze osiem taktów Adagio

 

 

 

Finał Pathetique to rondo sonatowe utrzymane w przywróconej tonacji c-moll i tempie Allegro. Jest to ogniwo, którego temat główny (refren) przeplata się z myślami pobocznymi (kupletami) w sposób tak przejrzysty i plastyczny, że często młodym adeptom form muzycznych właśnie ono podsuwane bywa jako modelowa realizacja abstrakcyjnego schematu ronda.

 

 Muzykolodzy deliberują nad tym czy Beethoven był inspirowany przez sonatę K.457 Mozarta. Podobieństwa to: ta sama tonacja c-moll oraz trzyczęściowa struktura z podobnymi tempami. Cóż, w tym okresie Beethoven był jeszcze pod wpływem dwóch poprzedzający go klasyków Haydna i Mozarta. Mimo to, linia melodyczna, jak i sposób przetwarzania tematów przez Beethovena są bardzo różne od zasad konstrukcji sonat przez starszych mistrzów. Naprawdę trudno tu dopatrywać się wykorzystania utworu Mozarta.

  

W music boxie dwa wykonania: Artur Rubinstein oraz Daniel Veesey.