W.A. Mozart - Mała Nocna Muzyka

Serenada„Mała Nocna Muzyka” (K525) jest obecnie jedną z najbardziej znanych i uznanych kompozycji Wolfganga Amadeusza Mozarta.

 

Prawdą jest, że jest to równocześnie jeden z najbardziej enigmatycznych jego utworów. Nie wiemy w jaki sposób ta serenada powstała. Wiadomo, że Mozart napisał ją podczas tworzenia drugiego aktu opery Don Giovanni, która to opera mocno go absorbowała.

 

Serenada została ukończona 10 sierpnia 1787 roku. Nie zostały żadne ślady mówiące o tym jak, gdzie i kiedy została wykonana. Ówczesne podobne utwory na „smyczki” były wykonywane przez różną ilość wykonawców, starano się jednak zachowywać parytety między „basami” a pozostałymi instrumentami. Najprawdopodobniej Mozart myślał o składzie najprostszym czyli kwartecie smyczkowym.

 

Znana obecnie forma składa się z czterech części, jednak w oryginale było ich pięć. Zapisał to sam Mozart w własnym katalogu tematycznym: ”Eine Kleine Nachtmusik zawiera Allegro, Menuet i Trio, Romance, Menuet i Trio oraz Finale”. Trudno powiedzieć kto usunął pierwszy menuet.

Bardzo ceniony muzykolog, znawca Mozarta, Alfred Einstein uważa, że został włączony do Sonaty Fortepianowej K.anh.136. Proponuje też, by tego menueta przetransponować do tonacji G-dur i włączyć go z powrotem do Małej Nocnej Muzyki. Wtedy otrzymamy pierwotną wersję mozartowską.

Nigdy nie pojmę sensowności takich propozycji. Jeżeli Mozart usunął drugą część by przenieść do innego utworu to widać miał ku temu powody. Po co więc poprawiać autora ?

 

Kłopoty z brakiem informacji o wykonaniu Eine Kleine Nachtmusik przez Mozarta czy w czasach Mozarta można rozwiązać, jeżeli przyjmie się, że Mozart napisał tę serenadę dla siebie, dla swoich wewnętrznych potrzeb. W istocie, znawcy przedmiotu wskazują, że Mozart napisał ten utwór jako przeciwstawienie się wcześniejszemu o kilka tygodni Musikalischer Spass. Stworzenie tej satyry, nietaktownej kompozycji musiało sprawić Mozartowi wielką przyjemność, jednocześnie jednak pewien rodzaj samoponiżania, zażenowania sprzeciwieniu się naturze.

Mozarta stosunek do muzyki był absolutny – każda fałszywa nuta to czyn przeciw systemowi kosmicznemu, przeciw porządkowi boskiemu. Czyli po zakłóceniu kosmosu przez Musikalischer Spass musiało nastąpić działanie naprawcze, czyli Eine Kleine Nachtmusik.

 

Byłoby to też wyjaśnienie fenomenu Małej Nocnej Muzyki – jest to kwintesencja stylu klasycznego Mozarta, konstrukcja ze wszech miar skończona. Tam nie można nic dodać ani ująć. Z każdej nutki wyziera do nas istota doskonała. Musiała taka być, by skomponować się z systemem kosmicznym.

 

Utwór składa się z następujących części:

• I. Allegro
• II. Romanze: Andante
• III. Menuetto: Allegretto
• IV. Rondo: Allegro

Pierwsza część ma formę Allegro Sonaty. Melodia od początku ma cechy agresywnego wznoszenia się, charakterystycznego dla szkoły mannheimskiej, tzw. Temat Mannheim Rocket. Jest to jeden z najbardziej rozpoznawalnych pasaży w historii muzyki.

Drugi temat ma bardzo dużo wdzięku. Przetworzenie zaczyna się w D-dur, przechodzi przez d-moll i C-dur wracając do głównej tonacji G-dur, do jakby podsumowania. Wraca do głównego tematu.

Część druga Romanca w tempie Andante jest w kontraście do pierwszej. Ma ona formę ronda, zbliżoną do Sonata Rondo, czyli ABACA. Główny temat (A) jest elegancki i liryczny. (B) ma więcej temperamentu i rytmu. Temat z (C) jest ciemniejszy niż pierwsze dwa, grany w tonacji c-moll (ta tonacja przez Mozarta była tożsama z muzyką mroczną, tragiczną). Pierwszy temat (A) wraca by zakończyć Romancę.

Menuet i Trio ma formę ABA. Tonacja G-dur i dwa tematy wyraźnie odpowiadające budowie menueta i trio.

Część ostatnia ma formę ronda, zgodnie z nazwą. Finale to ożywienie części pierwszej. Ekspozycja przetwarza dwa główne tematy. Moduluje między różnymi tonacjami i wraca do tonacji G-dur. Utwór kończy się kodą opartą na temacie pierwszym.

 

W music boxie Mała Nocna Muzyka w wykonaniu Leningradzkiej Orkiestry Kameralnej (Leningrad Chamber Orchestra) pod dyrekcją Lazara Gosmana.

Tytuł wskazuje, że jest to muzyka do słuchania wieczorem, może nawet późnym. Myślę jednak, że tej serenady słucha się dobrze o każdej porze.