Tadeusz Pełczyński należał do tej części obozu piłsudczykowskiego, która wywodziła się z ruchu zetowego
Tadeusz Walenty Pełczyński urodził się w dniu 14 lutego 1892 roku w Warszawie. Jego ojcem był Ksawery Michał, kierownik wydziału mechanicznego w fabryce cukru w Sannikach, matka – Maria z Liczbińskich, wszechstronnie wykształcona, była nauczycielką domową. Jego pradziad Michał był oficerem w insurekcji kościuszkowskiej, potem służył w wojsku Księstwa Warszawskiego, biorąc udział m.in. w kampanii rosyjskiej. Został ranny podczas bitwy pod Lipskiem w październiku 1813 roku. Następnie wstąpił do armii Królestwa Polskiego, gdzie służył do 1830 roku dochodząc do stopnia generała brygady. Na tej podstawie jego synowie w 1845 roku otrzymali tytuł szlachecki.
Po kilku latach kształcenia w domu, w 1902 roku Tadeusz Pełczyński rozpoczął naukę w szkole realnej w Łowiczu, gdzie uczestniczył w 1905 roku w strajku szkolnym. W utworzeniu w październiku 1905 roku gimnazjum Chrzanowskiego w Warszawie - pierwszej polskiej szkoły prywatnej w Królestwie Polskim, rodzice przenieśli go do tej placówki. Szkoła stała się kuźnią wielu wybitnych postaci II RP – ukończyli ją m.in. przyszli generałowie: Tadeusz Kasprzycki, Mieczysław Neugebauer, Tadeusz Piskor oraz Gustaw Orlicz-Dreszer, minister Wacław Jędrzejewicz, dyrektor Polskiego Radia Konrad Libicki oraz wybitny pisarz Melchior Wańkowicz.
W szkole dominowała Organizacja Młodzieży Narodowej Szkół Średnich (zwana „Petem”), najmłodsza część Związku Młodzieży Polskiej, zwanej popularnie „Zetem”. Do „Petu” wprowadził Pełczyńskiego w 1907 roku Stanisław Długosz, późniejszy założyciel „Zarzewia” i oficer I Brygady Legionów.
Po ukończeniu w 1911 roku gimnazjum Pełczyński wstąpił na Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie kontynuował swoją działalność w „Zecie”, zostając jednym z najbliższych współpracowników przywódcy organizacji Kazimierza Wyszyńskiego. Przyszły generał w 1912 roku został komendantem sekcji strzeleckiej AZS na UJ, zwanej „Wolny Strzelcem”. W 1913 roku organizacja przyłączyła się do Drużyn Polowych Sokoła, a Pełczyński ukończył kurs instruktorów polowych, będący faktycznie kursem podoficerskim.
Wybuch wojny zastał we Włocławku, dokąd pojechał do rodziców na wakacje. Od samego początku włączył się w działalność antyrosyjską, organizując oddział „Wolnego Strzelca”. Po wkroczeniu Niemców do miasta został zmoblizowany i przez ponad pół roku pełnił służbę medyczna w obozie dla jeńców rosyjskich.
Po decyzji Centralizacji „Zetu” o wstąpieniu członków Związku do Legionów, w czerwcu 1915 roku Pełczyński wyruszył do Piotrkowa, gdzie wstąpił do 6 pp III Brygady Legionów Polskich. Został wcielony jako kapral do 1 kompanii I batalionu, z którym przeszedł cały szlak bojowy. Po bitwie pod Kostiuchnówką, został awansowany w sierpniu 1916 roku na stopień podporucznika, obejmując także komendę nad 1 kompanią.
W czasie tzw. kryzysu przysięgowego jak większość oficerów 6 pp odmówił złożenia przysięgi na wierność obu cesarzom i został internowany w obozie w Beniaminowie, gdzie pozostawał do marca 1918 roku, kiedy został zwolniony. Po przyjeździe do Warszawy zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, wznawiając także działalność w „Zecie”. Równocześnie został pracownikiem Rady Głównej Opiekuńczej.
Na początku listopada 1918 roku został wysłany do Zagłębia Dąbrowskiego w celu „zorganizowania obozów dla Rosjan, jeńców powracających z Niemiec na wschód”. Po wykonaniu zadania wrócił do Warszawy, gdzie w dniu 30 listopada wstąpił do Wojska Polskiego. W stopniu porucznika został skierowany na stanowisko dowódcy kompanii obozu rekruckiego w Jabłonnej pod Warszawą. W styczniu 1919 roku to zgrupowanie szkoleniowe przekształconą w Grupę Jabłonna stanowiącą zalążek 1 Dywizji Piechoty Legionów, natomiast w marcu 1919 roku kompania Pełczyńskiego stała się pierwszą kompanią 6 Pułku Piechoty Legionów.
W dniu 14 kwietnia kompania Pełczyńskiego wraz z całym pułkiem wyruszyła w kierunku Białegostoku, aby następnie wziąć udział w wyprawie wileńskiej. Podczas odpierania późniejszego kontrnatarcia bolszewickiego kompania Perczyńskiego przeprowadziła brawurową operację oskrzydlenia pozycji wroga w okolicy Śnipiszek. Za tę akcję, która pozwoliła na ostateczne odrzucenie bolszewików, por. Pełczyński został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari V klasy.
W końcu września 1919 roku został odkomenderowany na kurs dowódców baonu w Rembertowie, którego komendantem był płk. Ferdynand Zarzycki, a jednym z wykładowców kpt Charles de Gaulle. Po ukończeniu kursu Pełczyński został skierowany jako wykładowca (od 1 grudnia 1919 roku w stopniu kapitana) do Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie. Dowodzony przez niego (od lipca 1920 roku w stopniu majora) batalion szkolny został w połowie sierpnia 1920 roku wysłany do Marek, w celu zorganizowania tam linii oporu. Powstrzymanie bolszewików pod Radzyminem sprawiło, iż Pełczyński nie wziął udziału w kampanii 1920 roku.
Pracując nadal w Szkole Podchorążych wstąpił w 1921 roku do tajnej organizacji „Honor i Ojczyzna”, założonej przez gen. Władysława Sikorskiego. Pełczyński należał do niej aż do jej rozwiązania w 1923 roku.
W listopadzie 1921 roku został przyjęty na dwuletni kurs Szkoły Sztabu Generalnego. Po pierwszym roku nauki zyskał bardzo pochlebne opinie wykładowców. Dyrektor nauki płk Ludwik Faury napisał, iż „ma wszelkie zalety inteligencji, charakteru, rozsądku i zdolności do pracy, które charakteryzują bardzo dobrego oficera Sztabu Generalnego. Opinia bardzo dobra”.
Kończąc w 1923 roku szkołę uzyskał piątą lokatę z ogólnym bardzo dobrym wynikiem.
Wkrótce potem w końcu sierpnia 1923 roku Pełczyński poślubił Wandę Izabelę Filipkowską, członkinię Polskich Drużyn Strzeleckich, kurierkę w I Brygadzie Legionów, komendantkę kurierek frontu litewsko-białoruskiego, przyjaciółkę Aleksandry Szczerbińskiej (drugiej żony Piłsudskiego), ówczesną redaktorkę literacką najstarszego pisma kobiecego w Polsce – warszawskiego „Bluszczu”. Parze młodej ślubu udzielił ks. Władysław Korniłowicz. Oboje doczekali się dwojga dzieci – syna Krzysztofa, urodzonego w 1924 roku oraz córki Marii, urodzonej w 1929 roku.
Po niespełna rocznym pobycie jako wykładowca w Wyższej Szkole Wojennej, we wrześniu 1924 roku został przeniesiony do Biura Ścisłej Rady Wojennej. Początkowo pełnił w niej funkcję referenta Wydziału Wschód w oddziale III a (sprawy operacyjne), a od stycznia 1926 roku szefa Samodzielnego Referatu Osłony.
W czasie przewrotu majowego pełnił służbę oficera kontrolnego na stacji Hughes’a, nadającej telefonicznie rozkazy dla inspektorów armii. Przerwał nadawanie rozkazów, ograniczając możliwość nadejścia posiłków wojskowych dla strony rządowej. Potem zameldował się w budynku Komendy Miasta, gdzie mieściła się siedziba sztabu Marszałka Piłsudskiego.
Pełczyński należał do tej części obozu piłsudczykowskiego, która wywodziła się z ruchu zetowego. W latach 1928-1934 Pułkownik był członkiem Rady Naczelnej Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej, skupiającej najbardziej zasłużonych działaczy „Zetu”.
CDN.
Inne tematy w dziale Kultura
