Ostatnia niemiecka ofensywa (2)

Dopiero w kwietniu 1945 roku Sowietom udało się całkowicie wyprzeć Niemców z Węgier.


      Po zatrzymaniu niemieckiej ofensywy na Węgrzech 17 marca sowieckie armie znajdujące się między Dunajem a Balatonem  przeszły do natarcia. Niemieckie dowództwo, zaniepokojone sukcesami wojsk sowieckich, zdecydowało przerzucić w zagrożony rejon 6 dywizję pancerną i 2 dywizję pancerną SS.


      21 marca Sowieci dotarli do Dunaju pod Neszmély, okrążając grupę „Amaiser”. Niemcom udało się jednak ustabilizować sytuację. Kontratak związków pancernych zatrzymał sowieckie natarcie, umożliwił wycofanie się na północ większości jednostek ww. grupy  przez most w Komárom.


     Jednostki 3 Frontu Ukraińskiego nie potrafiły osiągnąć założonych celów operacji, tj. rozerwać niemieckiego ugrupowania i otoczyć 6 armii pancernej SS. Niemcy odkryli zamiar Sowietów i w porę wycofały się, unikając w ten sposób ich otoczenia.


      Równocześnie do natarcia przeszły jednostki pancerne 2 Frontu Ukraińskiego ( 9 armia gwardii oraz 6 armia pancerna gwardii), zdobywając po zażartych walkach miasto Várpalota, stanowiące klucz do niemieckiej obrony w tym rejonie.


       Jednocześnie Sowieci przecięli główną drogę nr 8. uniemożliwiając wycofywanie się Niemców do Veszprém. Inne sowieckie oddziały skierowały się w stronę Balatonfűzfő, północno-wschodniego krańca Balatonu.


      18 marca rozpoczęły się  walki o Székesfehérvár. Po dwóch dniach walk miasto zostało zdobyte. W ciągu kilku miesięcy Székesfehérvár przechodził wielokrotnie z rąk do rąk. Z około 7 tys. domów zniszczonych zostało ponad 2 tys., w trakcie walk zginęło również ponad 700 jego mieszkańców.


      Sowieckie natarcie, mające na celu okrążenie, a następnie zniszczenie 6 armii pancernej SS, przyniosło tylko skromny sukces. Armia pancerna SS zdążyła wydostać się z okrążenia i nie została zniszczona. Również I korpus kawalerii uszedł w miarę cało.


      Jakkolwiek niemieckie dywizje pancerne, nie zostały więc zniszczone w walce, ale ich możliwości bojowe zostały jednak  poważnie ograniczone. Coraz dotkliwiej dawały się we znaki braki w zaopatrzeniu, głównie w paliwo. Znaczna część strat w czołgach i działach pancernych była spowodowana właśnie brakiem benzyny. Niemieckie czołgi padały również ofiarą nalotów — skromne siły Luftwaffe i węgierskich sił powietrznych nie mogły już zapewnić wystarczającej ochrony myśliwskiej. Powolne kolumny pojazdów pancernych (sprawne czołgi holowały wozy uszkodzone bądź pozbawione paliwa) były doskonałym celem dla sowieckich szturmowców.


      W odwrocie przez zachodnie Węgry przepadła większa część sprzętu pancernego 6 armii pancernej SS. Przybyły do Wiednia Sepp Dietrich, zapytany, dlaczego jego armia nazywa się „pancerną”, miał odpowiedzieć: „bo ma sześć czołgów”.


      Odwrót i ogólna zła sytuacja na froncie załamało również morale wojska. Przy najmniejszym nacisku Sowietów zaczęły ustępować nawet elitarne dotąd jednostki SS.


       Na Węgry, badając przyczyny niesubordynacji dywizji SS, przybył sam Himmler. „(...) dywizje SS na Węgrzech nie wytrzymały napięcia i zaczęły wycofywać się, wbrew kategorycznym rozkazom Hitlera. Hitler w furii rozkazał, ażeby ludzie z tych dywizji zdjęli opaski SS; jedną z dywizji, która miała być w ten sposób zdegradowana, była Leibstandarte, stanowiąca niegdyś gwardię przyboczną Hitlera. Himmler został wysłany na Węgry w celu dopilnowania degradacji SS”.


        Wówczas to doszło do "buntu" żołnierzy SS, którzy tego rozkazu nie wykonali.  Dietrich wysłał do Hitlera telegram pisząc wprost, że „prędzej zastrzeli się niż wykona ten rozkaz".


       23 marca dywizje 9 armii gwardii, wspierane brygadami armii pancernej, zdobyły  Veszprém. Nacierając dalej na zachód, 25 marca sowieckie czołówki podeszły pod miasto Papa, które zostało zdobyte następnego dnia. Tym samym 9 armia gwardii przełamała umocnienia linii Klary, biegnącą w trudnym górzystym terenie, i wyszła na nizinę, przechodząc swoimi wojskami szybkimi do pościgu.


      25 marca, armie 2 Frontu Ukraińskiego przeszły do natarcia przeciw 8 armii, która zamykała kierunek na Bratysławę. W centrum zaś wojska sowieckie z marszu przełamały opartą o Rabę linię Zuzanny. 28 marca zdobyły Győr i Sárvár, następnego dnia Zalaegerszeg, Kőszeg oraz Szombathely. 29 marca ruszyły do natarcia 57 armia sowiecka i 1 armia bułgarska, zajmując węgierskie zagłębie naftowe.


       Za datę kończącą działania wojenne na terenie Węgier uznaje się 4 kwietnia 1945 rok., mimo iż gdzieniegdzie walki przeciągnęły się jeszcze o kilka dni.


      Po niepowodzeniu ofensywy ocalałe jednostki niemieckie, w tym 6 Armia Pancerna SS Seppa Dietricha wycofały się do obszaru wiedeńskiego. Niemcy rozpaczliwie przygotowywali pozycje obronne, próbując strzec miasta przed szybko przybywającymi Sowietami.


     2 kwietnia radio wiedeńskie zaprzeczyło, że stolica Austrii została uznana za miasto otwarte . Tego samego dnia oddziały sowieckie 3 Frontu Ukraińskiego zbliżyły się do Wiednia z południa, po tym jak opanowały Wiener Neustadt , Eisenstadt , Neunkirchen i Gloggnitz.
 

     Najważniejszą jednostką obrony miasta był II Korpus Pancerny SS z 6 Armii Pancernej SS. Obroną miasta dowodził gen. Rudolf von Bünau, który ponadto dysponował zebranymi ad hoc oddziałami tyłowymi oraz jednostkami przeciwlotniczych.


     Sowieci zaatakowali najpierw wschodnie i południowe przedmieściach Wiednia. Po zdobyciu  zdobyciu kilku przyczółków na południowych przedmieściach, 8 kwietnia przeszli do zachodnich przedmieść miasta, gdzie znajdował się główny dworzec kolejowy w Wiedniu.


     9 kwietnia oddziały sowieckie zaczęły przenikać do centrum miasta, ale walki uliczne trwały jeszcze kilka dni. W nocy 11 kwietnia 4 armia gwardii szturmem przebiła się przez kanały naddunajskie, przechodząc przez most Reichsbrücke.


       Ostatecznie 13 kwietnia 1945 roku ostatni obrońcy miasta poddali się i Wiedeń został zajęty przez Sowietów.


      W przeddzień upadku Wiednia ok 30 czołgów II Korpusu Pancernego SS zdołało wydostać się z miasta Wiednia, kierując się w okolice Linzu. Niewoli uniknął także generał von Bünau, który dowodził Generalkommando von Bünau, poddając się ostatecznie  Amerykanom.



     Po zdobyciu Wiednia sowieccy żołnierze rozpoczęli kilkutygodniową orgię przemocy, która może być porównana do najgorszych aspektów wojny trzydziestoletniej.




Wybrana literatura:


M. Sowa – Budapeszt 1944-1945

D. Nash -   Z krainy gasnącego słońca. IV Korpus Pancerny SS Od Budapesztu do Wiednia, luty-maj 1945 r. 1944

W. Bieszanow - 1945 – rok zwycięstwa