Ostatnia niemiecka ofensywa (1)

Zdobycie przez Sowietów Budapesztu nie oznaczało zakończenia walk na Węgrzech.


     Po zdobyciu Budapesztu dowództwo sowieckie nakazało 2, 3 i 4 Frontom Ukraińskim rozpoczęcie przygotowań do przeprowadzenia operacji na kierunkach Budapeszt—Bratysława—Brno oraz Budapeszt—Wiedeń. Sowieci zamierzali przeciąć linie komunikacyjne sił niemieckich broniących się jeszcze na Bałkanach, wyeliminować przemysł zachodnich Węgier oraz Austrii (zwłaszcza zakłady wydobywania i przerobu ropy naftowej), odciąć siłom niemieckim walczącym na północy Niemiec drogę do tzw. twierdzy alpejskiej, a także, przez odciągnięcie sił niemieckich z kierunku berlińskiego, wspomóc armie atakujące w stolicy Niemiec.


       Walczący na Słowacji 4 Front Ukraiński miał zdobyć okręg przemysłowy Morawskiej Ostrawy i od północy ubezpieczać natarcie na Wiedeń. 2 Front Ukraiński miał zdobyć Nowe Zamki i Bratysławę, a następnie zająć Brno. Lewe skrzydło tego frontu miało natomiast współdziałać z armiami 3 Frontu Ukraińskiego  w celu uchwycenia Wiednia. Lewe skrzydło 3 Frontu Ukraińskiego, nacierające na południe od Balatonu, miało posuwać się na Graz—Maribor w kierunku Alp.


      Nowa ofensywa miała ruszyć 15 marca, jednak 17 lutego na 7 armię gwardii spadło piorunujące uderzenie. Natarcie to, było wstępem do operacji niemieckiej, która w marcu 1945 roku miała wstrząsnąć frontem wschodnim.


      20 lutego 1945 roku szef sztabu armii amerykańskiej gen. George Marshall ostrzegał szefa sztabu Armii Sowieckiej gen. Aleksieja Antonowa, że Niemcy szykują dwa potężne zgrupowania uderzeniowe na froncie wschodnim, jedno na Pomorzu do ataku w kierunku na Toruń, a drugie między Morawską Ostrawą a Wiedniem z zadaniem wykonania uderzenia w kierunku na Łódź.


      W rzeczywistości zaś Niemcy planowali wykonać uderzenie na południowym skrzydle frontu wschodniego, z rejonu Balatonu w celu zlikwidowania sowieckiego przyczółka na Dunaju. Konsekwencją powodzenia planowanej operacji byłoby unicestwienie przygotowań do ofensywy na Wiedeń oraz zmuszenie dowództwa sowieckiego do zabrania znacznych sił z głównego kierunku, jakim był kierunek berliński. Ustabilizowanie się frontu na Węgrzech w oparciu o Dunaj pozwoliłoby zabrać z Grupy Armii „Południe” siły potrzebne do obrony stolicy Niemiec.


       Plan przeprowadzenia kontrofensywy przewidywał wykonanie trzech silnych uderzeń w zbieżnych kierunkach w celu rozbicia sowieckiej obrony i rozczłonkowania 3 Frontu Ukraińskiego, a następnie zniszczenie jego okrążonych armii. Dodatkowym celem operacji było zabezpieczenie ostatnich pól naftowych pozostających pod kontrolą Niemiec, w węgierskim Nagykanizsa. Główne uderzenie miało być przeprowadzone siłami 6 armii polowej oraz przerzuconej z frontu zachodniego 6 armii pancernej SS (d-ca. SS-Oberstgruppenfuhrer Joseph Sepp Dietrich), w której skład wchodziły: I Korpus Pancerny SS (d-ca. SS-Obergruppenfuhrer Hermann Priess), II Korpus Pancerny SS (d-ca. SS-Obergruppenfuhrer Wilhelm Bittrich) oraz  I Korpus Kawalerii (d-ca. generał Gustav Harleneck), z rejonu między jeziorem Velence a Balatonem, w ogólnym kierunku na Dunaföldvár i Dunapentele. Po przełamaniu sowieckiej obrony część sił miała ponownie skierować się na północ, na Budę, a część zaś na południe, aby współdziałać z 2 armią pancerną. Drugie uderzenie Niemcy zamierzali wykonać siłami właśnie tej armii, w kierunku na Kaposvár. Trzecie uderzenie miał wykonać XCI korpus z grupy armii gen. Weichsa z południowego brzegu Drawy na Pécs i Szekszárd, tak aby zamknąć kleszcze okrążenie 3 Frontu Białoruskiego od południa.


      Żołnierze 6 armii pancernej SS nie zostali powiadomieni, dokąd byli transportowani. Przypuszczali, że pociągi wiozą ich na pozycje nad Odrą, gdzie spodziewano się potężnej sowieckiej ofensywy. Aby ukryć swoje zamiary, rozkazem OKW poszczególne jednostki otrzymały zakodowane nazwy. I tak II Korpus SS był Sztabem Szkoleniowym SS, Das Reich stała się Grupą Treningową Północ a Hohenstaufen–Grupą Treningową Półudnie. Żołnierze i oficerowie otrzymali rozkaz odczepienia ze swoich rękawów naszywek z nazwami dywizji.


     Mimo posiadania pewnych informacji o niemieckich przygotowaniach do kolejnego natarcia na terenie Węgier sowiecka Kwatera Główna zdecydowała się nie przerywać przygotowań do operacji wiedeńskiej. Sowieckie dowództwo uznało, iż prowadząc działania obronne jednostki Armii Czerwonej powinny wyczerpać, wykrwawić i zatrzymać wroga, a następnie używając świeżych, nie wykorzystywanych do obrony wojsk przejść do generalnej ofensywy.


     Wehrmacht do operacji „Wiosenne przebudzenie”, zgromadził potężne siły (trzydzieści pięć dywizji, w tym jedenaście pancernych, razem około 431 tys. żołnierzy, 5630 dział i moździerzy, 877 czołgów i 900 samochodów i transporterów opancerzonych), porównywalne do tych, jakich użyto podczas ofensywy w Ardenach w grudniu 1944 roku.


      Do głównego natarcia, miedzy Balatonem a Velence, zostało zgrupowanych osiem dywizji pancernych (w tym cztery SS), dwie dywizje kawalerii, dwie dywizje piechoty oraz jedna węgierska dywizja piechoty. To zgrupowanie wzmocnione było większością sił pancernych — 807 czołgów i dział pancernych oraz 816 samochodów i transporterów opancerzonych — oraz ponad połową artylerii (3280 dział i moździerzy).


      Na początku marca 1945 roku na Węgrzech zaczął padać śnieg, który przerodził się w prawdziwą śnieżycę, która znacznie utrudniła przegrupowanie niemieckich jednostek. Dietrich zwracał się do OKW, żeby odłożyć termin ofensywy, albowiem jego oddziały nie dotrą na czas na miejsca koncentracji, lecz jego prośba została odrzucona. Pojazdy niemieckie posuwały się wolno, a piechurzy dźwigali na swoich barkach sprzęt i amunicję.


      Ostatnia wielka niemiecka ofensywa II wojny światowej rozpoczęła się 6 marca 1945 roku w godzinach porannych. Niemcy przełamali pierwszą linię obrony zmuszając Sowietów do wycofania się na drugą pozycję obronną. Padający deszcz ze śniegiem i odwilż sprawiły, iż  ciężkie niemieckie czołgi ledwo posuwały się do przodu, a widok zapadniętych po wieże w błocie czołgów nie był rzadkością.


      Pomimo tych trudności 11 marca Niemcy zdobyli drugi pas obrony, a sowieckie dywizje musiały się wycofać na na trzeci (ostatni) pas umocnień. Nie udało się jednak okrążyć i zniszczyć sił 3 Frontu Ukraińskiego.


      Sowieci przeciwstawili Niemcom zdecydowanie większe siły. I tak np. przeciwko pozycjom II Korpusu Pancernego SS stanęło sześć dywizji piechoty (21., 155., 206. oraz 36., 68. i 108. Gwardii) oraz 1. Korpus Zmechanizowany Gwardii i 18. Korpus Pancerny.


      Między 15 a 16 marca, dywizja Hohenstaufen utkwiła pod Sarosd, a Das Reich utrzymywała pozycje wokół Sarkeresztur. 17 marca, obie dywizje były dywizjami już tylko z nazwy. Hohenstaufen  dysponowała zaledwie 13 Panterami, 16 PzKpfw IV, 11 StuG-ów i 1 Jagdpanzer. Z kolei Das Reich miała na stanie 23 Pantery, 21 PzKpfw IV, 26 StuG-ów, lecz tylko 26 % z nich było sprawnych. Niemcom dokuczały chroniczny brak paliwa i części zamiennych. Wyczerpani żołnierze nie byli w stanie dłużej przeciwstawiać się Armii Czerwonej.


CDN.