W połowie października 1944 roku Niemcy wymusili rezygnację Horthyego i doprowadzili do powołania na Węgrzech rządu zdominowanego przez strzałokrzyżowców Szálasiego.
29 sierpnia 1944 roku po długich negocjacjach z władzami niemieckimi udało Horthyemu się powołać nowy rząd z zawodowym wojskowym, generałem armii Gézą Lakatosem na czele. Duży wpływ na tę decyzję admirała miało memorandum ukrywającego się Istvána Bethlena, w którym b. premier zaproponował mianowanie nowego szefa rządu, który z jednej strony miałby nie dopuścić do dojścia do władzy rodzimych faszystów – nilaszowców, a z drugiej – rozpocząłby w negocjacje pokojowe z aliantami.
Kilka dni wcześniej 23 sierpnia Rumuni, przy wsparciu młodocianego króla Michała obalili marszałka i conducătora Iona Antonescu. Natychmiast po zamachu zmienili sojusze – i stali się sojusznikami Rosjan i zachodnich aliantów.
Po wystąpieniu Rumunii z Osi Horthy rozpoczął tajne negocjacje z aliantami. Wydelegował płk. Istvána Nádayego do Włoch, a swą kuzynkę, hrabinę Zichy na Słowację. Równocześnie wysłał do Moskwy byłego attaché wojskowego płk, Gábora Faragho, któremu towarzyszył syn byłego premiera, profesor Géza Teleki oraz doświadczony dyplomata Domokos Szent-Iványi. W październiku 1944 roku Mołotow poinformował zachodnich aliantów o toczących się rozmowach z Węgrami, podając ich najważniejsze ustalenia: w ciągu 10 dni Węgrzy wycofają swoje wojska i administrację z obszarów Czechosłowacji, Rumunii i Jugosławii zajętych po 31 grudnia 1937 roku, zerwą wszystkie kontakty z Niemcami i natychmiast wypowiedzą wojnę dotychczasowym sojusznikom.
Po uzyskaniu akceptacji regenta, 11 października 1944 roku Faragho i Mołotow podpisali w Moskwie wstępne porozumienie o przerwaniu ognia. Równocześnie w tym samym dniu dowódcy węgierskich jednostek stacjonujących na wschodzie otrzymali tajny szyfrogram, nakazujący im niepodejmowanie walki i przerwanie ognia wobec do nadchodzących oddziałów Armii Czerwonej, za to wymierzenia broni w Niemców.
Niemcy, którzy mieli swoich ludzi w rządzie (m.in. ministrowie rolnictwa Béla Jurcsek oraz finansów Lajos Reményi-Schneller) dowiedzieli się o tym i postanowili natychmiast przeciwdziałać.
W ramach precyzyjnie zaplanowanej Operacji Panzerfaust do węgierskiej stolicy skierowano Ottona Skorzenego i jego komandosów, którzy we wrześniu 1943 roku, wsławili się wyrwaniem z więzienia pod górą Gran Sasso Benito Mussoliniego. 15 października Niemcy pochwycili młodszego syna regenta, pobili go do nieprzytomności, zawinęli w dywan i w takim stanie wsadzili w samolot skierowany do Wiednia. Pomimo porwania syna admirał zachował zimną krew i na posiedzeniu Rady Koronnej poinformował zebranych o podpisaniu w Moskwie wstępnego porozumienia. Jego warunkach okazały się być nie do przyjęcia dla większości członków Rady. Co więcej, szef sztabu János Vörös poinformował zebranych, iż otrzymał do niemieckiego generała Hansa Guderiana ultimatum, żądające ustąpienia węgierskich władz. Horthy odparł, że sam poda się do dymisji i przyjmie dymisję rządu, ale zrobi to na własnych warunkach: dotrzyma przyjętego porządku dnia i sam ogłosi narodowi (i wojsku) przyjęte ustalenia. Zgodnie z przyjętym harmonogramem przyjął u na Zamku Veesenmayera, informując go o wyjściu Węgier z wojny.
W odczytanym w radio komunikacie regent obwinił Niemców o „wiele złych czynów”, włączając w to „sprzeczne z humanitaryzmem, powszechnie znane rozwiązanie kwestii żydowskiej”. Na zakończenie oznajmił natomiast, iż „poinformował tutejszego przedstawiciela Trzeciej Rzeszy, że nastąpi przerwanie ognia z naszymi dotychczasowymi przeciwnikami”, a potem w podniosłych słowach zwrócił się do żołnierzy, komunikując im: „zdecydowałem, że poproszę o przerwanie ognia”.
Mimo odczytanej w radio proklamacji Veesenmayer przekonał szefa sztabu Vörösa, by ten podważył decyzję Horthyego oraz wydał nową odezwę do żołnierzy, którą odczytano w radio. W odezwie tej zaprzeczono proklamacji regenta o złożeniu broni przez węgierską armię.
W tym czasie komandosi Skorzenego oraz niemieckie oddziały biorące udział w Operacji Panzerfaust – przy pasywnej postawie ludności zajęły najważniejsze punkty komunikacyjne i urzędy w mieście, włącznie z gmachem węgierskiego radia. Wieczorem zaczęło ono nadawać komunikaty: w imieniu wodza strzałokrzyżowców Ferenca Szálasiego, który próbował wymusić na Horthym przekazanie władzy.
Pod wieczór niemieckim komandosom zostało do zdobycia już jedynie Wzgórze Zamkowe. Podczas gdy ludzie Skorzenego szykowali się już do ataku na Zamek, premier Lakatos poinformował niemiecką ambasadę, że regent gotów jest ustąpić.
Rankiem 16 października Veesenmayer udał się znowu do Zamku. Pod zobowiązaniu Niemców do wypuszczenia jego syna podpisał deklarację o swej rezygnacji i powierzeniu Ferencowi Szálasiemu misji powołania nowego rządu.
Następnego dnia Miklós Horthy z małżonką ruszył pociągiem do Bawarii, gdzie internowano go w zamku Hirschberg. Niemcy nie dotrzymali słowa i syna Miklósa z Mauthausen nie wypuścili. Trafił do Dachau, potem do Niederhofu, gdzie 4 maja 1945 dostał się w ręce Amerykanów. Do amerykańskiej niewoli trafił też sam regent i to z ich woli stawił się najpierw jako świadek do Norymbergi, a po czterech latach udał się na wygnanie do Portugalii, gdzie pod koniec życia napisał pamiętniki. Zmarł 9 lutego 1957 roku w wieku 88 lat. Jego szczątki sprowadzono do rodzinnego majątku Kenderes i pochowano ponownie na rodzinnej ziemi 4 września 1993 roku. Tam też spoczął w tym samym dniu, zmarły w marcu tegoż 1993 roku jego syn Miklós.
5 grudnia 1944 roku Sowieci aresztowali Istvána Bethlena, który ujawnił się i poprosił o rozmowę z dowództwem stacjonującej w pobliżu jednostki Armii Czerwonej. Były premier i przeciwnik Niemiec został przewieziony do Moskwy i 1 kwietnia 1945 roku trafił do więzienia na Butyrkach, tego samego, w którym więziono 16 przywódców państwa podziemnego z Polski. Według raportu lekarzy już wtedy był „w bardzo złym stanie zdrowia”. Tam też zmarł 5 października 1946 roku „w wyniku wysoko zaawansowanej miażdżycy i zaniku pracy serca”.
Nowy gabinet powołany 16 października 1944 roku nazwano Rządem Jedności Narodowej. Sami nilaszowcy objęli w nim bowiem tylko tekę premiera i dwa resorty, a pozostałe trafiły do innych ugrupowań skrajnie nacjonalistycznych. Węgierska Partia Życia objęła trzy resorty, dwa inne trafiły w ręce wojskowych, a po jednym mieli reprezentanci partii niemal nieznanych: Narodowo-Socjalistycznej oraz Węgierskiej Odnowy.
Po dojściu do władzy Szálasi odczytał w radio programową odezwę, w której zapowiedział prowadzenie walki i trwanie u boku Niemiec do końca. Jako wódz narodu postawił przed sobą trzy podstawowe zadania: zbudować społeczeństwo, a nawet „państwo oparte na pracy” (munka állam); jak tylko się da, przeciwstawiać się wkraczającym do kraju bolszewikom oraz wznowić eksterminację Żydów.
W tej sytuacji Stalin rozkazał przystąpić do operacji mającej na celu zdobycie Budapesztu. Niemcy postanowili zamienić stolicę Węgier w wojskową twierdzę, i od 25 grudnia 1944 do 13 lutego 1945 roku trwało oblężenie Budapesztu, które przyniosło ogromne straty tak materialne (m.in. wysadzono wszystkie mosty na Dunaju), jak też ludzkie.
Gabinet Szálasiego upadł 28 marca 1945, a sam premier uciekł do Austrii, gdzie ożenił się ze swoją wieloletnią partnerką. Oboje zostali 4 maja ujęci przez Amerykanów. 3 października 1945 roku oddano go władzom węgierskim, które postawiły go w lutym roku przed sądem, który skazał go na śmierć. Wyrok został wykonany 12 marca 1946 roku. Wraz z nim zostali powieszeni trzej członkowie jego rządu – ministrowie wojny, MSW oraz wyznań i oświaty, a także główny ideolog ruchu, József Gera.
Rządy strzałokrzyżowców uniemożliwiły Węgrom zmianę sojuszy i tym samym przesądziły ich powojenny los, skazując na sowiecką niewolę.
Wybrana literatura:
B. Góralczyk – Węgierski syndrom Trianon
T. Kopyś – Polityka zagraniczna Węgier w latach 1867-1945
W. Felczak – Historia Węgier
K. Nevekin – Zdobyć Budapeszt. Kampania na Węgrzech 1944
Inne tematy w dziale Kultura
