Powolny upadek Warszawskiej Wytwórni Wódek „Koneser” nastąpił po 1989 roku.
W okresie II RP zakład prężnie się rozwijał, produkując wiele gatunków wódek smakowych np. „Przepalankę” i denaturat, jednak najbardziej popularna była wódka „Żytnia”. W 1927 rok do sprzedaży wprowadzono także nową markę, „Wyborową”, o czym anonsowały gazety: „W tych dniach dyrekcja państwowego monopolu spirytusowego, po długotrwałych próbach laboratoryjnych, wypuszcza na rynek wódkę „Wyborową”, mocy 45%. Wódka ta, potrójnie oczyszczona, nie zawiera prawie zupełnie tzw. fusli, będących najszkodliwszą dla zdrowia substancją w napojach wyskokowych.”
W następnym roku wypuszczono kolejną odmianę, zwaną „Luksusową”, którą produkowano ze spirytusu ziemniaczanego. Obie wymienione wódki stanowiły produkty luksusowe, a butelki zamykane były kapslem z wytłoczonym napisem firmowym i godłem Polski. Szybko zyskały popularność, mimo, iż „Luksusowa” okazała się być najdroższą spośród wszystkich oferowanych!
W 1934 roku zakład rozbudowano o magazyn wyrobów gotowych wystawiony od strony południowozachodniej.
W czasach swej świetności zakład zatrudniał ponad 400 osób. Produkowano wówczas nawet ćwierć miliona butelek alkoholu w ciągu doby.
W zakładzie dochodziło do licznych kradzieży, najczęściej wyrzucano butelki na trawę przed ogrodzeniem, skąd odbierał ją uprzednio umówiony wspólnik, przemycano w dyszlach wozów transportowych, a Wiesław Ochman wspominał: „W pamięci szczególnie zapisał mi się budynek Monopolu Spirytusowego z czerwonej cegły. Nasz sąsiad jeździł tam rowerem do pracy i w ramie tego roweru wywoził z zakładu spirytus.”
Przez cały okres swego istnienia zakład wywierał olbrzymi wpływ na tereny położone w pobliżu, gdzie szybko powstawały nowe domy czynszowe. Dawał także zatrudnienie całym rzeszom okolicznych mieszkańców.
Zabudowania fabryczne zostały częściowo zniszczone podczas działań wojennych w 1944 roku, wysadzono wówczas część zabudowań od strony ul. Ząbkowskiej, magazyn butelek, fragment gmachu filtracji, kotłowni i pomniejsze obiekty. Maszyny i inne wyposażenie wytwórni zostało zniszczone w czasie walk, a to, co pozostało, zrabowali Niemcy.
Produkcję udało się wznowić w 1947 roku. Fabrykę przejęły Warszawskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego i Drożdżowego „Polmos”.
Po 1989 roku zakład zaczął podupadać, rosło jego zadłużenie. Olbrzymi wzrost importu wódki i spirytusu sprawił, iż spadł popyt na oferowane tu wyroby i z czasem trzeba było ograniczyć produkcję.
W związku z pogarszająca się sytuacją finansową zakładu w latach 90. opracowane zostały plany ratunkowe, a także koncepcja całkowitego przeobrażenia tego miejsca i przekształcenia go w Praskie Centrum Kultury. Jednym z inicjatorów i współautorów tego projektu było Stowarzyszenie Monopol Warszawski.
Ostatecznie produkcja wódek (m.in. "Luksusowej", "Wyborowej", czy "Żytniej") prowadzona była do roku 2002. Pod koniec aktywności fabryki, w zabytkowych obiektach "Konesera" niewykorzystywanych już do produkcji, powstały pierwsze zręby centrum kulturalno-artystycznego. Otwarty został Teatr "Wytwórnia", który działał do końca 2010 roku, powstały galerie sztuki oraz knajpki i kluby ("CzystaOjczysta", "Sen Pszczoły" – obecnie przeniesione do innych lokalizacji).
Organizowane były tu także wystawy i pokazy typu street performance.
Ostatecznie, w związku z fatalnym stanem technicznym budynków, obiekt został w 2006 roku wystawiony na sprzedaż. Całość została wykupiona przez BBI Development, która część kompleksu postanowiła przerobić na nowoczesne lofty. Główne obiekty mieszkaniowe zaplanowano wzdłuż ulic Białostockiej i Nieporęckiej. Utrzymane są one w stylu soft-loftów, czyli budynków z rozbudowaną przestrzenią wspólną, inspirowanych architekturą industrialną. Także dawny budynek Mennicy Państwowej został zaadaptowany na lofty, w których znajdą się liczne oryginalne elementy pochodzące z historycznego budynku.
Jednocześnie powstała koncepcja idea utworzenia w części zabudowań dawnej fabryki Centrum Praskiego Koneser. Jako pierwsze z budynków kompleksu fabrycznego, remont przeszły kordegarda i budynek administracji. Projekt rewitalizacji obiektów został przygotowany przez firmę Juvenes Projekt. Odrestaurowano zabytkowe elewacje przywracając im brakujące detale. Wymieniono także dachy i stropy oraz odtworzono historyczne, skrzynkowe okna. Na parterze pozostawiono fragmenty oryginalnej posadzki.
W 2017 placowi znajdującemu się w centralnej części danego kompleksu wytwórni nadano nazwę plac Konesera.
Od roku 2015 na terenie "Konesera" swoją siedzibę ma Warszawski Google Campus. Początkowo zajmował on - zrewitalizowany w pierwszej kolejności - budynek "Kordegardy" (charakterystyczna budowla u zbiegu ulic Ząbkowskiej i Markowskiej, tuż koło bramy głównej), obecnie mieści się w specjalnie zaadaptowanym do własnych potrzeb dawnym magazynie spirytusu.
W czerwcu 2018 roku na terenie kompleksu otwarto Muzeum Polskiej Wódki, ukazujące ponad 600-letnią historię i tradycję polskiego gorzelnictwa. Mieści się ono w zabytkowym budynku rektyfikacji spirytusu z 1897 roku.
„Polska Wódka, podobnie jak francuski Cognac czy Scotch Whisky, została wpisana na listę Chronionych Oznaczeń Geograficznych i od wielu lat jest istotnym polskim produktem eksportowym, cenionym za smak i jakość na całym świecie. Chcemy, aby Muzeum Polskiej Wódki przekazywało i gromadziło wiedzę dotyczącą naszego narodowego trunku, z którego powinniśmy być dumni” – można przeczytać na stronie muzeum.
Na terenie dawnej zespołu powstały sklepy, restauracje i kawiarnie. W 2019 w jednym z budynków otwarto hotel Moxy.
Zachowane zabudowania Monopolu stanowią jeden z najcenniejszych przykładów architektury przemysłowej w Warszawie.
Wybrana literatura:
K. Głowacka – Echa dawnej Warszawy. Praga.
J. Kasprzycki - Korzenie miasta. Tom III. Praga
Odkrywanie warszawskiej Pragi. Tom I, praca zbiorowa pod redakcją A. Sołtana
M. Krasucki - Katalog warszawskiego dziedzictwa postindustrialnego
Inne tematy w dziale Kultura
