Sowiecki debiut olimpijski (1)

W 1952 roku w Helsinkach sowiecka reprezentacja zadebiutowała na igrzyskach olimpijskich.


      Sportowcy sowieccy nie brali udziału w okresie międzywojennym w międzynarodowych zawodach sportowych. Sowiecka propaganda określała je jako „sport burżuazyjny”, podczas gdy w ZSRS rozwijany był, jako konkurencyjny dla zachodniej kultury fizycznej, „sport socjalistyczny”.


      Po zakończeniu II wojny światowej Stalin zaczął dostrzegać wielkie potencjalne korzyści propagandowe, jakie mogłaby przynieść międzynarodowa rywalizacja sportowa ZSRS z reprezentantami państw zachodnich. Sowieccy zawodnicy mogliby demonstrować zagranicznej publiczności przewagę sowieckiego systemu społecznego Sprzyjał temu też fakt, że pod kontrolą Moskwy znalazły się takie kraje, jak na przykład Polska, Węgry czy Czechosłowacja, z bogatymi tradycjami sportowymi, dobrą infrastrukturą oraz sportowcami na światowym poziomie.

     Głównym powodem rezerwy przed udziałem w międzynarodowych zawodach była obawa przed kompromitacją. Zgodnie natomiast z propagandowymi założeniami, zwycięstwa sportowe miały udowadniać wyższość ZSRS  nad państwami kapitalistycznym.

   

    Moskwa nie popierała idei ruchu olimpijskiego, doceniającej sam udział w sporcie. Dla Stalina liczyły się wyłącznie zwycięstwa.


     Pomimo zaproszenia ze strony MKOl Związek Sowiecki nie wziął udziału w letnich igrzyskach olimpijskich, które odbyły się w 1948 roku w Londynie . Według wspomnień przewodniczącego Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Kultury Fizycznej i Sportu, Nikołaja Romanowa, władze sowieckie rozważały przystąpienie do społeczności olimpijskiej od razu po wojnie, ale przeważył pogląd, że „uczestnictwo w igrzyskach olimpijskich w 1948 r. było niemożliwe ze względu na brak wystarczającej ilości czasu na przygotowanie się do nich”.


     Po zakończeniu igrzysk, 27 grudnia 1948 roku  Komitet Centralny  WKP(b)  podjął uchwałę „O toku wykonania przez komitety do spraw kultury fizycznej i sportu wskazówek partii i rządu w sprawie rozwoju masowego ruchu wychowania fizycznego i sportu i podwyższenia mistrzostwa sowieckich sportowców”, w którym wskazano, że poprawa wyników w sporcie wyczynowym powinna być osiągnięta poprzez masowe uczestnictwo w sporcie amatorskim. Stwierdzono, że wszystkie instytucje powinny rozpowszechniać kulturę fizyczną i sport, aby „radzieccy sportowcy mogli w jak najbliższej przyszłości osiągnąć światową dominację w głównych dyscyplinach sportowych”.


      Przyjęto zatem założenie, że drogą do sukcesu ZSRS w międzynarodowym sporcie miało być masowe uczestnictwo w kulturze fizycznej, umożliwiające selekcję najbardziej utalentowanych sportowców wśród grupy ćwiczących. Były to działania analogiczne do tych, które miały miejsce w Trzeciej Rzeszy. Hitler uznał, że najlepszą drogą po sportowe tryumfy podczas igrzysk w Berlinie w 1936 roku było postawienie na powszechne uczestnictwo w sporcie. Sukcesy sportowe miały służyć uzyskaniu  konkretnych korzyści propagandowo-politycznych, gdyż sport był doskonałą wizytówką państwa.


      Jak miał powiedzieć  Stalin: „Czemu nie mielibyśmy współzawodniczyć? Rywalizujemy z burżuazją na gruncie politycznym, rywalizujemy we wszystkich dziedzinach. Dlaczego więc nie mielibyśmy rywalizować w sporcie? Toż to oczywiste, tylko głupiec tego nie rozumie”.


    W 1950 roku zainicjowano proces  „otwierania się sportu radzieckiego na świat”. Jednak najistotniejszą kwestią pozostawało przystąpienie Związku Sowieckiego do Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.


     Głównym zastrzeżeniem MKOl względem przyjęcia ZSRR do „olimpijskiej rodziny” była kwestia respektowania przez Moskwę zasady amatorstwa. Jak pisał przewodniczący MKOl Sigfrid Edstrom: „Z zachodniego punktu widzenia musimy zastanowić się, czy rosyjscy sportowcy mogą być uznawani za amatorów. Musimy zmierzyć się z faktem, że wielu z nich jest zawodowcami. Mamy zatem inne rozumienie sportu w Europie Wschodniej i na Zachodzie”.


    Część członków MKOl uważała, że najlepszym rozwiązaniem byłoby uniknięcie ww. problemu poprzez odmówienie ZSRS przyjęcia do Komitetu.  Inni jednak wskazywali, że jeśli udałoby się osiągnąć z Kremlem porozumienie, zgodnie z którym przestrzegano by tam zasad olimpijskich, to skorzystałby na tym cały ruch olimpijski. Całą tę sytuację Alfred Senn podsumował następująco: „Edstrom i Brundage, którzy w tym czasie kształtowali politykę MKOl, nie ufali gigantycznej superpotędze Europy Wschodniej, ale obaj zdawali sobie sprawę że nie mogą dłużej jej ignorować”.


     W MKOl obawiano się, że reprezentanci ZSRS mogą pojawić się na igrzyskach mimo braku zaproszenia i członkostwa w MKOl, jak miało to miejsce w 1946 roku podczas mistrzostw Europy w lekkoatletyce.


     W końcu 1950 roku Związek Sowiecki wyraził gotowość  wzięcia udziału w igrzyskach olimpijskich. W kwietniu 1951 roku władze sowieckie poinformowały MKOl o utworzeniu Narodowego Komitetu Olimpijskiego, a także formalnie poprosiły o przyjęcie. Komitet zajął się sprawą w maju 1951 roku na Sesji MKOl w Wiedniu. W trakcie dyskusji podnoszono obawy w kwestii przestrzegania przez ZSRR zasady amatorstwa, z drugiej jednak strony zdawano sobie sprawę z tego, że „olimpijski kodeks fair play i gentlemańskiej rywalizacji” miałby pozytywny wpływ na młodzież sowiecką. Ostatecznie przegłosowano przyjęcie ZSRS do Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (31 głosów za, 3 wstrzymujące się), ponadto na członka MKOl wybrano Konstantina Adrianowa (24 głosy za, 5 przeciw, 4 wstrzymujące się).


    Przed wyborem sowieckiego przedstawiciela do MKOl Stalin zażądał, aby NKOl ZSRS jednostronnie wytypował „swojego” członka do MKOl, którym miał zostać Konstantin Adrianow. Była to próba naruszenia protokołu olimpijskiego, co spowodowało przeciw przewodniczącego MKOl Sigfrida Edstroma, który jednak potem ustąpił, a MKOl dokonał wyboru Adrianowa na nowego członka MKOl.


     W dniach 14–25 lutego 1952 roku odbyły się zimowe igrzyska olimpijskie w Oslo. Związek Sowiecki nie zdecydował się wziąć w nich udziału. Do stolicy Norwegii wysłano jedynie obserwatorów.


   Jednak Moskwa wysłała swoich sportowców na letnią olimpiadę do Helsinek. Miasto to miało być miejscem igrzysk olimpijskich w 1940 roku, po odebraniu tego zaszczytu Tokio, jednak po wybuchu II wojny światowej zawody zostały odwołane.


    Igrzyska olimpijskie w Helsinkach przeszły do historii jako swego rodzaju początek zimnowojennego starcia wschodniego bloku geopolitycznego z zachodnim.


    Jeszcze przed ich inauguracją Stalin nie zgodził się na wytyczenie trasy sztafety olimpijskiej przez terytorium ZSRS.  Zażądał także, aby sowieccy sportowcy nie zamieszkali w wiosce olimpijskiej, gdzie mogliby swobodnie kontaktować się z kolegami z innych państw, ale w oddzielnej kwaterze w wiosce Otaniemi, nieopodal sowieckiej bazy morskiej Porkkala, wraz ze sportowcami z innych krajów „demokracji ludowej”.



CDN.