Dobra baza danych nt. specsłużb "demoludów"

Na internecie można znaleźć stosunkowo sporo informacji o historii służb specjalnych z czasów zimnej wojny. Większość z nich to źródła fragmentaryczne i zazwyczaj słabo udokumentowane, bardziej na poziomie sensacyjnej publicystyki.

Niewiele osób zajmujących się tą tematyką potrafi przekazywać wiedzę usystematyzowaną, wiarygodną i w sposób stały. Jednym z takich już sprawdzonych i przez wiele lat istniejących źródeł jest niewątpliwie strona internetowa, niezwykłe rozbudowana, https://shieldandsword.mozohin.ru, prowadzona od 2009 roku przez rosyjskiego znawcę tej tematyki Walentyna Mzareulowa (Валентин Мзареулов), autora i współautora licznych opracowań o sowieckich służbach specjalnych. Jako współautor występuje on w flagowej publikacji z 2021 r. pt. „Sowiecki wywiad zagraniczny 1946-2020, historia, struktura i kadry” wraz z Aleksandrem Kolpakidi (Александр Колпакиди).

Wspomniana strona dotąd była dosyć pewnym i wiarygodnym źródłem opisującym struktury i funkcjonowanie sowieckich służb wywiadowczych.

Dziś pragnę odnotować, iż autor strony internetowej na początku tego roku włożył wiele pracy w jej rozbudowanie i poszerzył wachlarz informacji udostępnianych zainteresowanym o dosyć solidne bazy danych dotyczące wywiadów satelitów moskiewskich, czyli Czechosłowacji, NRD, Węgier, Bułgarii i Polski ludowej. Poszczególne działy poświęcone czy to cywilnym czy to wojskowym służbom wywiadowczym „demoludów” są dostępne z poziomu strony głównej (https://shieldandsword.mozohin.ru/index.html) i odnośniki są opisane tylko cyrylicą, co jest lekkim utrudnieniem. Czyli np. polska WSW jest tu linkowana jako ВСВД МНО ПНР (1957 – 1990 г.), co dla czytelnika nieobytego z zapisami w cyrylicy nie jest zbyt przyjazne. Ale w dzisiejszych czasach nie jest to problem, z którym średnio rozgarnięty użytkownik internetu nie mógł by sobie nie poradzić.

Gdzieś na środku głównej strony jest po prawej stronie przycisk prowadzący na stronę "sojuznyje specslużby" - klikając ten przycisk przechodzimy na stronę z flagami poszczególnych państw i to już ułatwia orientację.

Dziś chcę odnotować nowo opracowane działy tej strony internetowej poświęcone czechosłowackim służbom – cywilnemu i wojskowemu wywiadowi, czyli Федеральное МВД ЧССР (1969 – 1990 г.) • РУ ГШ ЧСНА (1951 – 1990 г.), co można przetłumaczyć jako Federalne MSW CSRS (1969 – 1990) oraz Zarząd Informacyjny CSAL (Czechosłowackiej Armii Ludowej) 1951- 1990.

Baza informacyjna dotycząca wywiadu cywilnego (czyli MSW), jak widać, nie jest jeszcze kompletna, gdyż nie zawiera istotnego kawału jego historii od 1945 do 1968 roku, ale i tak zgromadzone przez Walentyna Mzareulowa dane budzą szacunek. W dziale MSW znajdujemy krótki opis historii tej służby wraz z podrozdziałem o rewolucji aksamitnej i sposobie likwidacji tajnej policji StB.

Autor sumiennie opracował również kierownictwo, struktury, organy terytorialne, kontrwywiad wojskowy (należący do struktur cywilnej tajnej policji StB), rezydentury zagraniczne, struktury militarne MSW, służbę „specnazu” MSW oraz struktury szkoleniowe. Całe mnóstwo pożytecznych i zgrabnie zaprezentowanych danych!

Gdy popatrzymy np. na spis zagranicznych rezydentur wywiadu cywilnego, uświadomimy sobie ogrom pracy włożonej przez autora strony

https://shieldandsword.mozohin.ru/soyuznik/cz/fmv6989/resident.htm

Każdą rezydenturę z osobna można oczywiście sobie otworzyć i zobaczyć, kto i w jakich latach w niej był rezydentem. Sprawdzając niektóre rezydentury w Ameryce Łacińskiej stwierdziłem, że dane nie są jeszcze w pełni kompletne i że niektóre informacje są błędne, ale nie chodzi o błędy fatalne. Jeśli chodzi o niekompletność podanych informacji, to samo dotyczy zresztą także wielu rezydentur KGB,  wynika to po prostu z braku dostępnej wiedzy na ten temat.

Imponujące jest także to, że w wielu przypadkach możemy sprawdzić sobie konkretnych oficerów StB, ponieważ na stronie są dostępne i skrócone życiorysy niektórych funkcjonariuszy czechosłowackiego Departamentu I FMSW (StB) (https://shieldandsword.mozohin.ru/soyuznik/cz/personnel.htm)

I znów –

https://shieldandsword.mozohin.ru/soyuznik/cz/personnel.htm

nie sposób wyjść z podziwu, ile pracy w to włożono!

Jeszcze bardziej rozbudowany jest indeks nazwisk polskich oficerów SB.

W. Mzareulow, który przez kilka lat żył i pracował w USA, szanuje czytelników i fakty historyczne, więc pisownię nazwisk przytacza także w wersji oryginalnej.

Jest to więc niesamowicie starannie opracowana baza danych z szacunkiem dla faktografii i jako taka może być przydatna dla wielu badaczy. Autor udostępnia również zdjęcia danych osób. Jedyne, co można zarzucić, to brak odnośników i przypisów wskazujących na prawdziwe źródła tych zebranych i opracowanych informacji. Wszystko, co na stronie znajdziemy, można znaleźć gdzie indziej, zasługą autora jest to, że dane zgromadził na jednym miejscu w sposób zorganizowany.

Np. czeska strona internetowa https://ibadatelna.cz/cs/evidence (prowadzona po czesku i po angielsku) bardzo obficie dokumentująca czechosłowacki Departament I MSW omawianą tu stronę rosyjską wymienia jako dobre źródło informacji i umożliwia swoim odwiedzającym na nią trafić, natomiast u Walentyna Mzareulowa nie dowiemy się np. o istnieniu ibadatelny.cz, z której  także niewątpliwie korzystał. To samo można powiedzieć o innych informacjach, strona przytacza swe źródła bardzo oszczędnie.

https://shieldandsword.mozohin.ru/soyuznik.htm

Jak widać, prace nad stroną wciąż trwają i zapewne niebawem ta solidna baza danych zostanie uzupełniona o informacje na temat służb specjalnych Albanii i Rumunii.

Skupiłem się tu na krótkim omówieniu czechosłowackiego wątku, gdyż na nim się trochę znam, należy dodać, iż równie obficie jest na stronie potraktowana również i Polska, ale na jakim poziomie   - to ocenią lepiej ode mnie inni.

Jeżeli chodzi o czechosłowackie wątki, to poza drobnymi błędami lub lukami w wiedzy, które są obiektywne, nie widzę na pierwszy rzut oka nic, co by miało dyskwalifikować tę stronę jako dobre źródło wiedzy na temat czechosłowackich służb wywiadowczych w okresie zimnej wojny.

Pomimo kilku krytycznych uwag uważam tę stronę za bardzo pożyteczną i godną polecenia. 

Omawiana strona to strona poświęcona historii służb specjalnych Związku Sowieckiego i państw "sojuszniczych", czyli w naszym rozumieniu państw wówczas satelickich, czyli podporządkowanych w jakimś stopniu ZSRS. Historia prezentowana na tej stronie internetowej nie raz sięga aż do czasów współczesnych. Tak to bywa z historią. Jako strona przybliżająca czasy nie tak dawne jest świetnym źródłem wiedzy dla badaczy okresu zimnej wojny.

Vladimír Petrilák