Zburzyć PKiN

Dziś mija 61. rocznica Pałacu Kultury i Nauki. Ten symbol sowieckiej dominacji, a dziś niestety także symbol Warszawy powinien zostać zburzony, bez względu na koszty tego przedsięwzięcia. A może właśnie ze względu na koszty - utrzymania i remontu.

W miejscu, w którym stoi PKiN przed wojną tętniło życie. Tworzyły je ulice, kilkupiętrowe, eleganckie kamienice, budynki użyteczności publicznej, dworzec kolejowy. Kamienice od Marszałkowskiej były najzamożniejsze, ze zdobionymi fasadami i klatkami schodowymi wykładanymi marmurem, a im dalej w głąb podwórek i ulic, tym domy były skromniejsze. Na parterach znajdowały się najlepsze warszawskie sklepy, kawiarnie, wytwórnia płyt winylowych Syrena-Record czy siedziba Polskiego Radia. Po kamienicach i niektórych ulicach, jak na przykład Wielkiej, nie ma dziś śladu, po innych zostały tylko fragmenty.

W styczniu 1945 roku zabudowa terenu, który zajmuje plac Defilad z pałacem Kultury była w 60 proc. zniszczona. Gdy w lutym 1945 roku powstało Biuro Odbudowy Stolicy, zdecydowano o odbudowie historycznej tkanki miasta jak Zamek Królewski i Starówka, ale też o całkowicie nowych inwestycjach, dla których wzorem była architektura sowieckiej Moskwy. W 1946 roku rozpoczęto wyburzenia tego, co pozostało po wojnie na obecnym placu Defilad. Ułatwił to dekret Bieruta, który wywłaszczył dotychczasowych właścicieli terenu. Wyburzono wszystko, także te domy, które nie zostały mocno zniszczone i nadawały się do remontu. Nowe śródmieście miała wyznaczać szeroka i długa ulica Marszałkowska i plac Defilad z górującym nad miastem sowieckim pałacem. Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina – dar narodów Związku Radzieckiego – oddano do użytku 22 lipca 1955 roku.

Dyskusja o PKiN trwa od wielu lat - są zwolennicy jego wyburzenia, m.in. kombatanci, jak i jego gorący obrońcy. W Berlinie też dyskutowano o podobnym architektonicznym symbolu komunizmu - enerdowskim Pałacu Republiki. Ostatecznie pałac zburzono, a w obecnie trwa w tym miejscu imponująca odbudowa historycznego zamku miejskiego. Źródłem finansowania jest także Unia Europejska, która wspiera odbudowę historycznej tkanki miejskiej jako elementu dziedzictwa kulturowego. Niemcy korzystają z tych programów na potęgę. Odbudowa Stadtschloss w Berlinie nie jest jedynym przykładem. Odbudowano historyczne fragmenty wielu miast, m.in. Drezna i Poczdamu.

W dyskusji o PKiN ze strony jego obrońców padają argumenty, że jego zburzenie jest niemożliwe, byłoby za drogie, że jest to zabytek. W moim przekonaniu tak samo, jak można było odbudować miasto okrutnie zniszczone w czasie II wojny światowej, tak można zrobić też porządek z tym dominującym symbolem sowieckiego totalitaryzmu. W latach 20. ubiegłego wieku na placu Saskim zburzono sobór św. Aleksandra Newskiego. Wzniesiono na polecenie władz rosyjskich w tym samym celu, co po wojnie Pałac Kultury – jako symbol panowania obcej władzy.

Podobno wiele powierzchni biurowych w PKiN stoi obecnie pustych. Budynek jest nieekonomiczny i przestarzały, a firmy wybierają nowoczesne i tańsze biura w sąsiednich nowych budynkach. Remont PKiN będzie bardzo kosztowny, a zapłacimy za niego my wszyscy. Może więc zanim do niego dojdzie, powinna się odbyć dyskusja o jego przyszłości. Czynnik ekonomiczny mógłby stać się poważnym argumentem za decyzją o wyburzeniu tego architektonicznego monstrum. Rozbierzmy Pałac Kultury i zbudujmy z niego piękne kamienice.

Bogna Janke