Over The Rainbow

„Gdzieś ponad tęczą

Niebo jest błękitne

A marzenia, które ośmielasz się śnić

Stają się prawdziwe”

 

W 2001 roku w USA powstał program edukacyjny, który miał podsumować osiągnięcia kulturalne ubiegłego XX wieku. W programie tym brały udział trzy duże organizacje: Amerykański Związek Przemysłu Wydawniczego (Recording Industry Association of America, (RIAA), wydawnictwo edukacyjne Scholastic Inc. oraz narodowy fundusz wspierania sztuki National Endowment for the Arts. Jedną z części tego projektu było stworzenie listy „Piosenek XX stulecia”. Znalazło się na niej 365 utworów. Na pierwszym miejscu znalazła się piosenka

 

Over The Rainbow.

 

Piosenka ta, dzisiaj znana pod błędnie rozszerzonym tytułem, "Somewhere Over the Rainbow" powstała w 1938 roku. Autorami byli Harold Arlen – melodia i E.Y. Harburg – tekst.

 

Nie był to samodzielny, napisany osobno utwór. Był jedną z ilustracji muzycznych do filmu The Wizard of Oz (Czarnoksiężnik z Krainy Oz). Film ten wszedł na ekrany w 1939 roku i jest wyświetlany do dziś. Bazuje na powieści dla dzieci L. Franka Bauma z 1900 roku.

 

Film nakręcono w wytwórni MGM. Jak na tamte lata posiadał duży budżet. Przygotowania, pisanie scenariusza i szukanie obsady zajęlo sporo czasu. W głównej roli Dorotki miała wystąpić Shirley Temple, w towarzystwie Clarka Gable’a i Jean Harlow. Harlow niestety zmarła w 1937 roku i nic z obsady gwiazd nie wyszło. Z wielu powodów nie doszło również do występu innych znanych aktorów, którzy mieli odegrać towarzyszy Dorotki.

Ostatecznie w głównej roli wystąpiła Judy Garland. Liczyła sobie 16 wiosen. Złą Wiedźmę zagrała Margaret Hamilton.

 

Reżyserował Richard Thorpe. Po nakręcenieu wielu scen Thorpe zachorował. Jego miejsce zajął George Cukor. Cukorowi nie podobały się ani stroje, ani charakteryzacja Dorotki i Złej Wiedźmy – zmienił je diametralnie. Wszystkie nakręcone z ich udziałem sceny trzeba było robić ponownie. Cukor zażądał też od Garland by była sobą, a nie grała sztucznej postaci. Ale i Cukor musiał opuścić plan filmu gdyż związany był umową z inną wytwórnią, na inny film. Czarnoksiężnika z Krainy Oz ukończył trzeci reżyser Victor Fleming.

 

Trudno powiedzieć czy to akurat te zmiany obsady i kontredans reżyserów spowodowały niezbyt ciepłe przyjęcie filmu przez widzów. Krytycy wskazywali, że konwencja fantasy była zbyt nowoczesna jak na ówczesne przyzwyczajenia widowni. W każdym razie zysk z produkcji był niewielki. Znacznie lepsze oceny miał w gronie jurorów nagrody Oscara. Otrzymał mnóstwo nominacji chociaż nie przełożyło się to na ilość nagród. Oscara dostała Judy Garland za Najlepszą Piosenkę Roku.

Co nie udało się samemu filmowi powiodło się rewii. Jeszcze w 1939 roku wystawiono The Wizard of Oz w teatrach Hollywood i Nowego Jorku. A potem rozpoczął się pochód filmu przez świat, zwłaszcza po zakończeniu II Wojny Światowej. W 1955 roku film został wydany ponownie. W TV pojawił się po raz pierwszy w 1956 roku w CBS. Od tego czasu pojawiał się w stacjach TV regularnie w okresie Świąt Bożego Narodzenia. The Wizard of Oz był też pierwszym filmem wydanym przez wytwórnię MGM/CBS na kasetach video. W sumie, mimo kiepskiej premiery, film okazał się całkiem dochodowy.

Reedycja z 1955 roku

Autorzy, Arlen i Harburg byli bardzo cenionymi twórcami. Harburg w latach 30. i 40. był autorem kilku znanych przebojów. Współpracował z wieloma kompozytorami. W 1972 roku włączono go do Songwriters Hall of Fame. Arlen miał więcej sukcesów. Początkowo pisał piosenki, które sam wykonywał z własnym zespołem The Buffalodians. Później pisał dla innych. W latach 30. komponował muzykę do przedstawień w Cotton Club, musicali wystawianych na Broadwayu oraz do filmów w Hollywood. Dla obu autorów największym hitem było jednak Over The Rainbow.

 

Piosenka ta stała się również sztandarem Judy Garland. Rozsławiła ją w całym świecie. Garland śpiewała kontraltem. Jej kariera trwała 45 lat i była zarówno aktorką jak i piosenkarką. W 1954 roku wystąpiła w głównej roli w następnym musicalu A Star Is Born. Tym razem to krytycy nie byli zachwyceni, natomiast publiczność przyjęła film z entuzjazmem. Za wykonywane piosenki otrzymała wiele różnych nagród. W 1961 roku odbył się jej legendarny koncert w Carnegie Hall. Koncert ten został uznany za „największy wieczór w historii rozrywkowego biznesu”. Album live znajdował się przez 95 (!) tygodni na liście przebojów Billboardu, w tym 13 tygodni na miejscu pierwszym. Judy Garland znamy przede wszystkim jako aktorkę, kto wie czy nie była większą piosenkarką.

Over The Rainbow w wykonaniu Judy Garland wydała na singlu wytwórnia Decca we wrześniu 1939 roku. W marcu 1940 Decca wydała ją jeszcze raz, na albumie nazwanym The Wizard of Oz. Ten album całkiem dobrze sprzedawał się też w latach 1970-tych. Garland zawsze śpiewała Over The Rainbow bez żadnych zmian. Jak mówiła, tamta wersja odpowiadała dokładnie charakterowi Dorotki gdy przekazywała wiadomość o realnym świecie gdzieś ponad tęczą.

 

 

 

Oczywiście przy tak znanej piosence znalazło się wielu chętnych do nagrania swoich wersji. Jeden przypadek był bardzo istotny dla wykonawczyni. W Blues Alley, nocnym klubie w Georgtown na swój sposób wykonała Over The Rainbow Eva Cassidy. Występ ten zarejestrował na kamerze video jeden z słuchaczy. To amatorskie nagranie trafiło po pięciu latach, w 2000 roku, do TV Pop w Anglii. Producent miał duże wątpliwości czy wyemitować kasetę ze względu na kiepską jakość i nieprofesjonalne ujęcie. Reakcja widzów przeszła najśmielsze oczekiwania. Odzew był liczny jak nigdy dotąd, powszechne były żądania informacji o nieznanej dotąd pieśniarce. To video było później reklamowane jako najbardziej poszukiwane video w historii stacji TV Pop. W Sunday Times tę wersję utworu określono jako „być może najlepszą w historii Over The Rainbow jaką nagrano.”

 

Melodia do piosenki jest melancholijna. Odstęp oktawy między dwoma pierwszymi nutami był pewnym nowum, dotychczas niespotykanym. Jest to bardzo dobra, uczuciowa kompozycja. Tekst jest prosty i jasny. Ładnie współgra z melodią. Oryginalny tekst jest często poszerzony o część wstępną. Ta część została dodana podczas przedstawień rewiowych. Ponieważ utwór jest raczej krótki, niektórzy nagrywając single śpiewali wstęp by wydłużyć czas piosenki.

 

W music boxie JudyGarland z 1939 roku oraz kilka innych, w tym i wersje instrumentalne.

 

 

 

Over The Rainbow, tekst oryginalny

Somewhere over the rainbow
Way up high,
There's a land that I heard of
Once in a lullaby.

Somewhere over the rainbow
Skies are blue,
And the dreams that you dare to dream
Really do come true.

Someday I'll wish upon a star
And wake up where the clouds are far
Behind me.
Where troubles melt like lemon drops
Away above the chimney tops
That's where you'll find me.

Somewhere over the rainbow
Bluebirds fly.
Birds fly over the rainbow.
Why then, oh why can't I?

If happy little bluebirds fly
Beyond the rainbow
Why, oh why can't I?

 

 

Over The Rainbow, tekst poszerzony

When all the world is a hopeless jumble

And the raindrops tumble all around

Heaven opens a magic lane

When all the clouds darken up the skyway

There`s a rainbow highway to be found

Leading from your windowpane

To a place behind the sun

Just a step beyond the rain

Somewhere, over the rainbow

Way up high

There`s a land that I dreamed of

Once in a lullabye

Somewhere, over the rainbow

Skies are blue

And the dreams that you dare to dream

Really do come true

Some day I`ll wish upon a star and wake up where the clouds are

far   behind me

Where laughter falls like lemon drops away above the chimney tops

That`s where you`ll find me

Somewhere, over the rainbow

Skies are blue

And the dreams that you dare to dream

Really do come true

If happy little bluebirds fly 

Beyond the rainbow 

Why, oh, why can`t I? 

Harold Arlen, autor melodii

 Edgar Yipsel Harburg, autor tekstu, uhonorowany znaczkiem pocztowym