Chan Chan

Niedawno temu, wiedziony impulsem, napisałem notkę o meksykańskiej piosence Cucurrucucu. Notka spodobała się, nie wątpię, że głównie dzięki samej piosence. No to postanowiłem pokazać jeszcze jedną z latynoamerykańskich melodii, które stały się światowym hitem. Tym razem rodem z Kuby, a utwór nazywa się

 

Chan Chan.

 

„Chan Chan” jest to son (nie mylić z songiem) napisany przez Compay Segundo.

Son to styl muzyki, który stał się bardzo popularny we wschodniej prowincji Kuby Oriente, w drugiej połowie XIX wieku. Najwcześniejsze son datuje się na późne lata wieku XVI, najstarszy zachowany utwór "Son de la Má Teodora" znaleziono w Santiago de Cuba w 1570 roku. Tytułowa Ma Teodora to jedna z sióstr Ginez (druga miała na imię Micaela), które przywiozły na Kubę nowe rytmy z Dominikany. Były niewolnicami. Od nich na Kubie liczy się powstanie narodowej muzyki kubańskiej, w odróżnieniu od hiszpańskiej. Dlatego też często używa się nazwy „Son Cubano”.

Son to kombinacja elementów hiszpańskich canción, hiszpańskiej gitary i perkusyjnych instrumentów rodem z Południowej Afryki oraz brazylijskiej prowincji Ariba. Son zawędrował potem do Meksyku, gdzie wyodrębniły się dwa rodzaje: Son Jarocho w okolicach Veracruz oraz Son Huasteca w Sierra Huasteca.

Napisałem tę parę słów o son, ponieważ powszechnie kojarzy się muzykę kubańską z salsą. Osobiście zdecydowanie wolę Son Cubano od salsy.

 

Máximo Francisco Repilado Muñoz znany jako Compay Segundo urodził się 18 listopada 1907 roku w miasteczku Siboney, na Wschodzie Kuby. Gdy miał 9 lat rodzina wraz z nim przeniosła się do stolicy – Santiago de Cuba. Od małego pragnął muzyki. Wcześnie nauczył się grać na gitarze, klarnecie, bongos i congas. Grał w kilku lokalnych zespołach aż nabrał większego doświadczenia i stał się szanowanym muzykiem. Segundo zaczął również pisać piosenki, które stawały się popularne.

W 1948 roku razem z Lorenzo Hierrezuelo założył grupę Los Compadres (to od Compadre powstał jego Nick Compay). Compay Segundo śpiewał z reguły drugim głosem i grał na tres. Tres to rodzaj gitary kubańskiej. Posiada sześć strun (trzy pary) strojonych C, G, E.

 

Los Compadres okazał się jedną z najlepszych i najsławniejszych kubańskich zespołów w historii. Nawet czasy komunistyczne nie zaćmiły ich sławy. Ich muzyka do dzisiaj grana jest na całych Karaibach. Na swój wielki sukces musieli czekać jednak bardzo długo. Dopiero w 1994 roku uzyskali możliwość występów w Hiszpanii.

W 1997 roku wydali album-superhit - Buena Vista Social Club. Album został wręcz obsypany nagrodami, m.in. kilka Grammy Award. Otwierającym otworem tego albumu była właśnie Chan Chan.

Okładka singla Chan Chan wydanego w Anglii

Compay Segundo tak mówił o powstaniu tego son:

„Ja nie skomponowałem Chan Chan, ja go wyśniłem. Ja śnię muzyką. Czasem wstaję z gotową melodią w głowie, słyszę instrumenty, wszystko wyraźnie i czysto. Patrzę z balkonu i nikogo nie widzę, a ja słyszę to tak jakby ktoś grał na ulicy... Nie wiem co to było. Pewnego razu wstałem i usłyszałem te cztery zmysłowe dźwięki, podłożyłem je pod tekst inspirowany przez historię z dzieciństwa o Juanicie i Chan Chan, no i popatrz, teraz śpiewają ją wszędzie.”

„Cztery zmysłowe dźwięki”, o których mówił Segundo to pierwsze cztery akordy piosenki. Są tak charakterystyczne, że prawie natychmiast rozpoznaje się, że to Chan Chan.

Jeden z fanów Buena Vista Social Club spotkał się z Compay Segundo w 1989 roku na Kubie. Zdając relację ze spotkania mówił, że „Juanita i Chan Chan przesiewali piasek przez sito na brzegu morza; Juanita wyglądała przy tej pracy bardzo seksownie; Chan Chan wstydził się za nią.”

Taka też jest oficjalna interpretacja tekstu – Piosenka opowiada historię mężczyzny i kobiety, którzy budowali dom. Wybrali się na plażę po piasek. Chan Chan rzucał piasek na sito a Juanita potrząsała nim, sama wykonując takie przy tym ruchy, że Chan Chan czuł wstyd. Compay Segundo usłyszał tę opowieść gdy miał 12 lat.

Tekst jest erotyczny. Nie jest to jednak ciągła opowieść, a raczej kilka obrazów, które przyniosły ze sobą wspomnienia.

 

Compay Segundo nagrał tę piosenkę kilka razy. Cała Kuba była z niego dumna. Fidel Castro świętując, zaprosił go do wykonania Chan Chan na koncercie w Hawanie. Compay miał wtedy 90 lat i Castro żartem sprawdzał jego mięśnie, dziwiąc się jego witalności. Na pytanie czemu zawdzięcza tak dobre zdrowie Segundo zawsze odpowiadał; „jem baraninę i popijam rum.” Zapowiadał, że będzie żył 115 lat, niestety zmarł w 2003 roku nie spełniając obietnicy.

Compay Segundo gra w Hotel National de Cuba 

 

Compay Segundo był niezmiernie szczęśliwy gdy dostał zaproszenie z Watykanu. „Kto mógł się czegoś podobnego spodziewać ?” pytał występując przed Janem Pawłem II, śpiewając Chan Chan.

 

Utwór ma już 20 lat. Doczekał się też bardzo dużej ilości coverów, zwłaszcza wśród wykonawców hiszpańskojęzycznych. Członkowie grupy, którzy brali udział w pierwszym nagraniu: Eliades Ochoa i Ibrahim Ferrer traktowali tę piosenkę jak swoją, również często nagrywając ją na swoich albumach.

 

 

W music boxie Buena Vista Social Club i kilka innych wersji. Zwracam uwagę na nagranie Charcie Musselwhite – bluesmana, organkarza.

 

 

Chan Chan, oryginalny tekst hiszpański

De Alto Cedro voy para Marcan
Llego a Cueto, voy para Mayar

El cario que te tengo
No te lo puedo negar
Se me sale la babita
Yo no lo puedo evitar

Cuando Juanica y Chan Chan
En el mar cernan arena
Como sacuda el jibe
A Chan Chan le daba pena

Limpia el camino de paja
Que yo me quiero sentar
En aqul tronco que veo
Y as no puedo llegar

De alto Cedro voy para Marcan
Lleg a Cueto voy para Mayar

Pożegnalny koncert Compay Segundo, Hawana, 2002 

Chan Chan, tekst angielski

From Alto Cedro, I go to Marcan
I arrive in CUeto, and then I go towards Mayar.

The love I have for you
is something I cannot deny
I drool all over
I cannot help it.

When Juanica and Chan Chan
sifted sand at the beach
...
Chan Chan felt sorry/shame

Clean the path of straw
cause I want to sit down
on that tree trunk I see
and that way I'm never going to arrive

From Alto Cedro, I go to Marcan
I arrive in Cueto, and then I go towards Mayar.

Amatorskie tłumaczenie po polsku:

Z Alto Cedro jadę do Marane
Dojeżdżam do Cueto potem do Mayari.

Nie zaprzeczę miłości
którą czuję do ciebie.
Wilgotnieją mi usta
nie powstrzymam się.

Kiedy Juanita i Chan Chan
przesiewali piasek na plaży
Jakże pośladki jej drgały
jakże Chan Chan się rozpalał.

Oczyść przejście z suchych
trzin bo chcę usiąść na tym pniu
inaczej nie wytrzymam.