Najstarsza na świecie kopalnia ropy naftowej znajduje się w Polsce

Bóbrka koło Krosna w woj. podkarpackim – tu od 1854 r. istnieje i wciąż działa kopalnia ropy naftowej.

Kopalnię w Bóbrce można zwiedzać. Działa tu Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza, jednego z założycieli kopalni i jej wieloletniego dyrektora.

Kopalnię założyli w 1854 r. skromny farmaceuta Ignacy Łukasiewicz, ziemianin Tytus Trzecieski i właściciel wsi Bóbrka Karol Klobassa-Zrencki. Była pierwszą na świecie kopalnią ropy naftowej. Naturalne wycieki ropy naftowej, zwanej olejem skalnym, występowały w lesie bobrzeckim już od dawna, ale to dopiero ta trójka miała pomysł na to, jak je wykorzystać.

Rok wcześniej, 31 lipca 1853 r., we Lwowie, po raz pierwszy użyto lampy naftowej skonstruowanej przez Ignacego Łukasiewicza. Miało to miejsce w szpitalu na Łyczakowie w czasie nagłej nocnej operacji. Data ta zapisała się na kartach historii jako symboliczna data narodzin przemysłu naftowego.

Łukasiewicz, pracując w aptece, eksperymentował z olejem skalnym oraz prowadził badania nad destylacją ropy i jej medycznym zastosowaniem. Gdy przeniósł się ze Lwowa do Gorlic, to dzięki niemu w tym mieście zaświeciła uliczna lampa naftowa. Tytus Trzecieski ściągnął Łukasiewicza do Bóbrki i zaproponował założenie spółki naftowej, która zajęłaby się eksploatacją bobrzeckiego złoża.

Rozpoczęto drążenie pierwszych kopanek-studni z ropą naftową. W 1855 r. w kopance „Wojciech” natrafiono na duży przypływ oleju skalnego. Następstwem odkrycia było założenie w 1856 r. destylarni w Ulaszowicach.

W 1861 r. powstała oficjalna, choć zawarta ustnie, spółka naftowa. Trzecieski zainwestował pieniądze, Klobassa-Zrencki ofiarował teren pod kopalnię, a Łukasiewicz objął kierownictwo nad całym przedsięwzięciem.

Przedsiębiorstwo rozwiązano w 1871 r. z inicjatywy Łukasiewicza, gdy ten zrezygnował ze swoich udziałów, pozostając jednak na stanowisku dyrektora. Nadal prowadził rafinerię w Klęczanach koło Nowego Sącza i kupował od wspólników surowiec do destylacji, ale nie pobierał dochodu z kopalni. Ta słynęła z doskonałej organizacji i nowoczesnych metod wydobycia.

Ignacy Łukasiewicz zajął się całkowicie przeróbką ropy, uzyskując wyjątkowo dobre gatunki nafty. Produkty rafineryjne z kopalni w Bóbrce sprzedawano w Tarnowie, Krakowie i Warszawie. Zainteresowali się nimi światowi potentaci przemysłu naftowego. Łukasiewicz osobiście reklamował produkty naftowe, brał udział w wystawach krajowych i międzynarodowych. Działalność przemysłową łączył z działalnością publiczną i społeczną.

Nie bez powodu mawiano, że „wszystkie drogi w zachodniej Małopolsce brukowane były guldenami Łukasiewicza”, a mieszkańcy Bóbrki nazywali go „ojcem Ignacym”. To on założył w Bóbrce zakład leczniczy i szkołę, a razem z Karolem Klobassą-Zrenckim ufundowali kościół. Sam papież Pius IX odznaczył Łukasiewicza Orderem Św. Grzegorza i nadał mu zaszczytny tytuł Szambelana Papieskiego. Łukasiewicz zmarł w 1882 r.

W latach 1854-1880 w kopalni w Bóbrce wydrążono ręcznie ponad 60 szybów o głębokości od kilku do 150 metrów. Szyby, inaczej kopanki, „Franek” i „Janina” powstały ok. 1860 r. To najcenniejsze obiekty na terenie muzeum. „Franek” miał ok. 50 metrów, a wykopana później „Janina” – 132 metry głębokości.

Ropa wydobywana z kopanki „Franek” (pogłębionej później do 150 m) służy obecnie w muzeum do celów konserwatorskich, natomiast kopanka „Janina” jest w dalszym ciągu eksploatowana na skalę przemysłową.

„Janina” została pogłębiona tzw. wiertnicą ręczną do 250 m, uzyskuje się za jej pomocą do 100 kg ropy na dobę. Ropa wypompowana z odwiertu przesyłana jest za pomocą rurociągu do zbiornika poza terenem muzeum, gdzie jest wstępnie odwadniana.

Kopalnia w Bóbrce przetrwała obie wojny XX wieku, a w latach 50. przeżyła ponowne odrodzenie, gdy odkryto tam nowe złoże ropy.

W Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego w Bóbrce zebrano pamiątki po Ignacym Łukasiewiczu oraz zdjęcia i dokumenty dotyczące ropy naftowej, technik związanych z jej wydobyciem, eksploatacją i rafinerią.

W archiwum znajdziemy między innymi kodeksy górnicze z lat 20. XX wieku, czasopisma naftowe ukazujące się od końca XIX wieku, a także wspomnienia osób związanych z historią przemysłu naftowego. W budynku zgromadzono kolekcję lamp naftowych, fotografii oraz ekspozycję geologiczną.

W Muzeum można zobaczyć budynki i narzędzia wykorzystywane niegdyś w kopalni, między innymi drewniany warsztat mechaniczny z 1864 r., który służył do obsługi wierceń metodą udarową, drewnianą kuźnię z 1856 r. wyposażoną w stare narzędzia kowalskie, różne urządzenia wiertnicze, pompy, sprężarki dawnej konstrukcji, dawne gazomierze domowe i przemysłowe.

Na terenie aż 20 ha można również zobaczyć urządzenia wykorzystywane współcześnie, a nawet stację benzynową z lat 80. XX wieku.

10 grudnia 2018 r. kopalnia w Bóbrce otrzymała tytuł Pomnika Historii i znalazła się na liście najcenniejszych polskich zabytków.

Więcej informacji o muzeum znaleźć można na stronie www.bobrka.pl. Obecnie ze względu na ograniczenia związane z pandemią koronawirusa jest nieczynne dla zwiedzających, ale poprzez stronę internetową muzeum można odbyć po nim wirtualną wycieczkę.

ja