"Cudowne lata" - fenomenalna wystawa w Muzeum Literatury

„Cudowne lata. Muzyka, poezja, malarstwo. Lata 70. i 80.”
Muzeum Literatury w Warszawie.

Malarstwo, fotogramy, poezja, muzyka, rzeźba. Fenomenalna wystawa. Przechodząc pomiędzy salami wystawy przenosimy się od „późnego Gomułki” który stanowi wstęp poprzez Gierka, po czasy Solidarności i stanu wojennego. Dopełnieniem są prace opisujące rzeczywistość po roku 89.

Odbywamy wędrówkę w czasie. Wielkie i małe fotogramy, rzeźby, obrazy. Integralną częścią wystawy jest poezja, Herbert, Barańczak, Twardowski, Pasierb, Narbutt, Miłosz, Grochowiak i inni.

potwór Pana Cogito
pozbawiony jest wymiarów

trudno go opisać
wymyka się definicjom

jest jak ogromna depresja
rozciągnięta nad krajem

W tle muzyka z epoki. Rock, blues, muzyka zachodnia, ale i polska (m. in. Hendrix, Zeppelini, Garbarek, Stonesi).

W sali poświęconej grudniowi 70 zamiast muzyki – nagrane odgłosy gdańskiej ulicy, Radom 76 - przemówienie jakiegoś partyjniaka z wiecu poparcia dla władz.
 

Na fotogramach polityków (prawie) nie ma, nie ma też (prawie) znanych postaci. Pojawia się Gierek z Jaroszewiczem, ekstatyczny pocałunek towarzysza Edwarda z towarzyszem Breżniewem. Papież całujący beton lotniska na Okęciu. Papież ranny w zamachu. Znane zdjęcie ks. Jerzego wykonane przez Erazma Ciołka.

Cała reszta to rzeczywistość PRLu. Kolejki, szarzyzna, zdegradowane miasta i wsie. Ale też potańcówka, przysięga wojskowa, „majówka” przy wiejskiej kapliczce, hippisi na Barbakanie.

Polska. Ludzie. Gonitwa na karuzeli, Orla perć, kolejka po kolana w błocie stojąca za parówkami, tłum rozchwytujący wódkę z prowincjonalnego sklepu.

Gospodarskie wizyty I sekretarza. Zgięty w pół student z SZSP oddający hołd towarzyszowi Gierkowi. Wysadzona aula w Opolu – słynna sprawa braci Kowalczyków.

Solidarność. Chłop z sumiastymi wąsami, jakby wzięty z Wesela Wyspiańskiego z plakietkami Solidarności i Papieża.

Obrazy. Jan Lebenstein – m. in. ilustracje do Folwarku Zwierzęcego, Demony – Jaruzelski meldujący „Wszystko dobrze towarzyszu”. Fantastyczne prace Wiesława Szamborskiego, prowincjonalna Polska Edwarda Dwurnika, Leszek Sobocki, Marek Sapetto, Jacek Sroka.
 

Kuszenie Antoniego. Autoportret z aureolą – krwistoczerwoną boleśnie wbijającą się w szyję. 

^{Leszek Sobocki "Autoportret z aureolą"}

^{Jan Lebenstein "Tout va bien camarade"}

Bijące serce.

Wielka mapa przedstawiająca atak nuklearny Układu Warszawskiego na Zachód: Niemcy, kraje Beneluksu, Dania. Francja, Brytania, południe Europy - czyste. Polska – wielki lej po nuklearnym kontruderzeniu. ZSRS – czysty.

Wielkie zdjęcie Gomułki przemawiającego w Sali Kongresowej. W tle słynny fotos Karewicza ze Stonesami wykonany w tym samym miejsca. I muzyka Stonsów... A obok fotogramu Gomułki wiersz Barańczaka „Określona epoka”:

Żyjemy w określonej epoce (odchrząknięcie) i z tego
trzeba sobie, nieprawda, zdać z całą jasnością.
Sprawę. Żyjemy w (bulgot
z karafki) określonej, nieprawda,
epoce,

Zaskakujące jest „posłowie” wystawy: „Dom – lata po 1989 roku”. Okazuje się, że są współcześni artyści którzy tworzą swe dzieła z pewnym krytycznym przesłaniem społecznym czy nawet politycznym. I jest to niezależne od wybranej formy przekazu – mniej lub bardziej awangardowej.

Ten ostatni rozdział robi naprawdę duże wrażenie, i chociaż nie odnosi się bezpośrednio do lat 70 i 80, jest jednak zwieńczeniem i dopełnieniem całości. To „Okrągły stół” Marka Sapetto – mały żółty stolik na którym stoi półlitrówka wódki z czerwoną etykietą na przerażająco czarnym tle. To czerwone spływające błoto z obrazu Wiesława Szamborskiego. To koncepcja „pionowe” i „poziome”. Pionowe – to dogadujące się elity prezentowane na obrazach m. in. Szamborskiego, Sapetto, a przede wszystkim Jacka Sroki. Poziome to fotogramy Wojciecha Parażmowskiego - nędzne stragany z żelastwem, gumiakami i wszelakim „dobrem” wystawionym na sprzedaż, tworzące swoiste kompozycje.

No i kobieta w stroju kąpielowym z jakże modnym dziś tatuażem „Che” na plecach chowającym się za zieloną linią majtek...

Ponad 200 prac. Kilkudziesięciu artystów. Prace często wypożyczone przez autorów. Muzyka dobrana przez Marka Gaszyńskiego. Autorem i kuratorem wystawy jest Łukasz Kossowski. Wśród autorów którzy zamieścili szkice omawiające te „cudowne lata” w katalogu wystawy jest Zdzisław Krasnodębski.

Nie sposób słowami opisać obrazów, zdjęć, muzyki. Trzeba to koniecznie zobaczyć, wysłuchać, przeczytać. Trzeba zobaczyć prace artystów którym chodzi o coś więcej niż tylko o formę, zwłaszcza tworzących współcześnie. Te prace wymagały nie tylko wizji artystycznej, ale też odwagi chodzenia pod prąd. Tak jak wymagała jej i cała wystawa. Za co dziękuję twórcom wystawy i wszystkim ludziom dobrej woli dzięki której można ją oglądać.

Solidarność (Jerzy Narbutt)

Solidarni, nasz jest ten dzień,
A jutro jest nieznane,
Lecz żyjmy tak, jak gdyby nasz był wiek;
Pod wolny kraj spokojnie kładź fundament.

^{Wiesław Szamborski "Wizyta na stadionie"}

Wystawę można oglądać do 20 września.
Poniżej kilka linków, szczególnie polecam trzyczęściowy film Łukasza Korwina zamieszczony w Radio Wnet. Autor wystawy – Łukasz Kossowski oprowadza i opowiada o wystawie. Polecam zarówno tym, którzy na wystawę nie mogą się udać, jak i tym którzy się wybierają – warto obejrzeć wcześniej.

„Trailer” wystawy
Po wystawie oprowadza autor, Łukasz Kossowski: część 1,  część 2, część 3
O wystawie (m. in. z Rafałem Kossowskim, synem p. Łukasza)
Audycja w PR I z udziałem Aleksandry Kaiper-Miszułowicz (komisarz wystawy), Łukasza Kossowskiego i Marka Gaszyńskiego.
Strona wystawy
Muzeum literatury
Muzeum literatury z „zajawką” wystawy
Jan Lebenstein – Demony

Niektóre inne strony:
Rzeczpospolita, Wirtualna Polska, Archidiecezja, Noc muzeów, Teologia polityczna