Na zakończenie

Nie kończę cyklu wspomnień z Powstania Warszawskiego - po tej notce do nich powrócę. "Na zakończenie" - to tytuł ostatniego rozdziału książki "Na kompletach i na barykadach"

Na zakończenie

Powróciliśmy do naszego rodzinnego miasta, a właściwie do jego ruin.Gdy nas tu nie było, wróg pastwił się nad bezbronną Warszawą paląc i burząc ocalałe budynki. Stolica została zniszczona w 85 procentach. Spalony został wraz z innymi nasz dom przy ul. Kruczej 12; rozpierzchli się jego mieszkańcy i nie dowiedzieliśmy się o ich losach.

Podczas Powstania zginęło 200 000 mieszkańców Warszawy, wśród nich ci, z którymi związała nas tajna nauka, konspiracja i walka. Z dwóch maturalnych klas liceum Królowej Jadwigi poległo pięć uczennic:

Halszka Bątkiewicz - łączniczka oddziału AK, poległa pierwszego sierpnia na Pradze biegnąc z meldunkiem.

Zofia Dąbrowska, ps. "Zośka",łączniczka kompanii "Maciek" batalionu "Zośka", poległa piątego września na ul. Frascati przeprowadzając grupę z Górnego Czerniakowa do Śródmieścia Południowego. Odznaczona KW.

Zofia Janczewska, ps. "Jaga", łączniczka kompanii "Rudy" batalionu "Zośka", poległa trzydziestego pierwszego sierpnia na Starym Mieście przy ul. Bielańskiej. Odznaczona KW.

Anna Kołdoń, ps. "Anusia", łączniczka kompanii "Maciek" batalionu "Zośka", poległa drugiego września na Starym Mieście w zbombardowanym szpitalu przy ul. Miodowej 23.

Anna Zakrzewska, ps. "Hanka Biała", sanitariuszka plutonu "Felek" kompanii "Rudy" batalionu "Zośka", poległa jedenastego sierpnia na Woli przy ul. Kolskiej podczas przebicia, pod bardzo silnym ostrzałem, ze szkoły przy ul. Spokojnej do szkoły przy ul. Okopowej. Odznaczona KW.

Na miejscu zburzonego podczas Powstania budynku naszej szkoły absolwentki ustawiły pamiątkowy kamień. Liceum im. Królowej Jadwigi uzyskało nową siedzibę przy ul. Woronicza.

Z dwóch maturalnych klas lic. im. Batorego poległo dwudziestu dwóch uczniów:

Andrzej Bieliński, ps. "Krystyn", strzelec, walczył w V Rejonie na Mokotowie, polegl drugiego września przy ul. Okrężnej.

Andrzej Błeszyński, ps. "Czeski" poległ trzeciego września przy ul. Czerniakowskiej 225. Żolnierz zgrupowania "Kryski".

Stefan Brzózy, ps. "Stefan", plutonowy w III kompanii batalionu "Zośka", poległ pierwszego września na Starym Mieście przy ul. Długiej 7. Odznaczony KW.

Marian Cypel, ps. "Sum", kapral podchorąży, żołnierz batalionu "Chrobry I", poległ dwudziestego pierwszego sierpnia na barykadzie na Czerniakowskiej róg Wolickiej.

Zbigniew Derlikowski, ps. "Olgierd II", żołnierz batalionu "Kiliński", poległ trzydziestego sierpnia na rogu ul. Siennej i Marszałkowskiej.

Józef Fresel, ps. "Chyży", żołnierz IV Kompanii V zgrupowania por. "Siekiery", poległ pierwszego września. Był w grupie szturmowej, która wyruszała przed godzina "W", aby wysadzić ścianę Domu Akademiczek przy ul. Górnośląskiej 45. Grupa została ostrzelana z ciężkiej broni maszynowej pod skarpą Frascati z ogrodu sejmowego - wiekszość zginęła wraz z dowódca kompanii.

Waldemar Gawroński poległ w Śródmieściu Południowym w rejonie ulicy Mokotowskiej (informacja warunkowa ZG PCK).

Andrzej Hebrowski, ps. "Adam", żołnierz Szarych Szeregów, podchorąży, podczas Powstania dowódca harcerskiego plutonu walczącego na Żoliborzu. Poległ 17 sierpnia w ataku na niemieckie samochody z amunicją, minami i materiałem wybuchowym. Samochody zostały zdobyte, a ich zawartość przejęli powstańcy.

Mieczysław Jasiński, ps. "Donald", kapral w kompanii B3 pułku "Baszta", poległ dwudziestego siódmego września na Mokotowie przy ul. Dworkowej.

Stefan Jenicz, walczył na Czerniakowie w zgrupowaniu "Kryski", był ranny w nogę. Postanowił nie iść do niewoli. Brak informacji o okloicznościach śmierci. Ciała nie odnaleziono. Może starał się przepłynąć Wisłę i utonął?

Krzysztof Kamiński, ps. "Krzysiek", kapral, żołnierz III kompanii Batalionu "Zośka", poległ jedenastego sierpnia na Woli przy ul. Okopowej. Podczas okupacji był w Szarych Szeregach.

Andrzej Kulczycki - zginął poczas Powstania.

Zbigniew Pakowski, ps. Kos",żołnierz zgrupowania "Kryski" walczył na Czerniakowie. W dniu dziesiątego sierpnia został ranny podczas ataku na Wyższą Szkołe Dziennikarską przy ul. Rozbrat, zmarł piątego września w szpitalu powstańczym na zapalenie otrzewnej.

Leszek Rossowski, ps. "Leszek", był kapralem w III kompanii baonu "Zośka", poległ trzydziestego sierpnia na Starym Mieście przy ul. Zakroczymskiej. Odznaczony KW.

Antoni Sakowski, ps. "Mietek", zmarł 1 września 1944 r. z ran odniesionych podczas ewakuacji "Parasola" ze Starego Miasta. Odznaczony KW.

Ryszard Strzałecki, ps. "Pac", strzelec w zgrupowaniu "Żmija", poległ na Żoliborzu w natarciu na czołgi niemieckie jadące od strony Fortu Bema.

Mieczysław Treutler, ps. "Mietek", podchorąży, podczas Powstania zastępca dowódcy II plutonu III kompanii baonu "Zośka". Ranny w walkach na Starym Mieście przebywał kolejno w kilku szpitalach. Odznaczony KW, jedyny z kolegów z klasy awansowany do stopnia ppor. Gestapo zabrało go ze szpitala gdzie przebywał pod Warszawą po Powstaniu. Zaginął... Mimo wielu starań rodzina nie uzyskała żadnych wiadomości o jego dalszych losach.

Stanisław Tryfan, ps. "Staszek", kapral III kompanii baonu "Zośka". Zaginął w dniu jedenastego sierpnia podczas przebijania się z Woli na Stare Miasto; ostatni raz koledzy widzieli go na ulicy Stawki.

Andrzej Witulski- na długo przed Powstaniem działał w konspiracji, do egzaminów maturalnych nie przystąpił. Podczas Powstania na początku sierpnia walczył na Żelaznej, Chłodnej i Chmielnej. W połowie sierpnia - na Starym Mieście na terenie Wytwórni Papierów Wartościowych, przy ulicy Sanguszki i na Koźlej. Wyszedł na wypad na pancerkę niemiecką na Wybrzeże Gdańskie. Dokładnie nie wiadomo, przy której ulicy poległ, wiadomo tylko, że na Starówce.

Janusz Zawadowski, ps. "Zygadłowicz", miner patrolu minerskiego przy kompanii sztabowej "Żywiciela", walczył na Żoliborzu. Brał udział w dwóch atakach na Dworzec Gdański, na Instytut Chemiczny, przeszedł kanałami z Żoliborza na Starówkę i z powrotem. Poległ 29.IX.44 r. na ulicy Harcerskiej. Kochał muzyke, pragnął zostać lekarzem. Dwaj jego starsi bracia już wcześniej polegli w walce z Niemcami.

Zdzisław Zylber, ps. "Stefan", żołnierz pułku "Baszta" kompanii B1, walczył na Mokotowie. Zginął 27.IX.1944 r. w kanałach...

Tak umierały za Ojczyznę dziewczęta od Królowej Jadwigi i chłopcy od Batorego, którzy podczas Powstania mieli zaledwie po 18-19 lat. Groby wielu z nich są tylko symboliczne...

Gmach Gimnazjum im. Batorego został podczas walk powstańczych częściowo spalony i podziurawiony kulami, ale ocalał.

W jego odremontowanych murach uczą się obecnie młodsi koledzy tamtych wspaniałych chłopców, którzy przez całą okupację oddawali życie w walce o wolność. W szkolnym holu olbrzymia lista poległych zajmuje całą ścianę; jest to chyba najdłuższa lista wśród warszawskich szkół - zawiera 281 nazwisk.

Odbudowaliśmy Warszawę. Nie ma już ruin budynków, o których poszczególne piętra toczono walkę aż do ostatniego naboju, ale zasadzone po wojnie drzewa czerpią soki z ziemi przesiąkniętej krwią.