Niemcy i reparacje, czyli „moralny mocarz” z czapką śliwek

Krótko o metodyce

Żeby znaleźć odpowiedź na postawione wyżej pytanie policzymy jaki procent strat poniesionych przez Rzeczpospolitą w wyniku agresji III Rzeszy pokrywają wypłacone Polsce przez Niemcy – pośrednio lub bezpośrednio – kompensaty.

Dla naszych rozważań nie ma znaczenia, czy nazwiemy owe kompensaty – jak w tytule – reparacjami, czy odszkodowaniami. Istotne jest tylko w jakim stopniu wyrównały one wyrządzone przez hitlerowskie Niemcy szkody.

Kompensaty, oznaczone zgodnie z porządkiem chronologicznym ich przyznania kolejnymi zapisanymi po rzymsku liczbami (I, II, III i IV kompensata), przeliczymy na dolary amerykańskie ($) i zindeksujemy do wartości odpowiadającej cenom z 2021 roku, aby były wyrażone w tych samych jednostkach monetarnych co wartość strat, którą się posłużymy.

Dla oznaczenia marek niemieckich, w których wypłacano trzy kompensaty przyjmiemy symbol DM (niem. Deutsche Mark).

Wartość strat wyrządzonych Polsce przez III Rzeszę

Jako wartość bazową (czyli 100%) do obliczenia procentu kompensacji strat przyjmiemy kwotę podaną w „Raporcie o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939–1945” zwanym często „Raportem Mularczyka” [1]. W dokumencie tym omawiane straty oszacowano na:

1 532 170 mln $ wg cen z 2021 roku

I kompensata

Podstawa płatności: postanowienia konferencji poczdamskiej (1945 r.), zgodnie z którymi ZSRR miał przekazać Polsce 15% otrzymanych reparacji [2] (nota bene nie wiadomo, ile wynosiło 100%).

Szacunkowa wysokość rzeczywiście uzyskanej kompensaty [2]: 275 mln zł (tzw. złotych dewizowych, wg cen z 1957 roku)

Jest to wysokość kompensaty po odtrąceniu wartości niesłusznie przekazywanego ZSRR węgla. Związek Radziecki bowiem bezprawnie nakazał Polsce spłacenie mu węglem po zaniżonej cenie różnicy pomiędzy wartością przekazanych Polsce wschodnich obszarów Rzeszy a wartością przejętych przez siebie Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej.

Kurs dolara w 1957 roku: 1 $ = 4 zł dewizowe [3,4]

Szacunkowa wysokość rzeczywiście uzyskanej kompensaty przeliczona na dolary wg powyższego kursu:

275 x 10⁶ zł
------------------- = 68 750 000 $ (wg cen z 1957 r.)
4 zł/$

Wskaźnik indeksacji do wartości wg cen z 2021 roku: 1 $ (1957 r.) = 9,64 $ (2021 r.) [5]

Szacunkowa wysokość rzeczywiście uzyskanej kompensaty zindeksowana według powyższego wskaźnika:

$ (2021 r.)
9,64 ---------------- x 68 750 000 $ (1957 r.) = 662 750 000 $ (2021 r.)
$ (1957 r.)

II kompensata

Podstawa płatności: porozumienie z 1972 r. między Republiką Federalną Niemiec a Polską Rzecząpospolitą Ludową w sprawie odszkodowań dla ofiar eksperymentów pseudomedycznych [6].

Wartość kompensaty: 100 mln DM

Kurs dolara w 1972 roku: 1 $ = 3,1886 DM [7]

Wartość kompensaty przeliczona na dolary wg powyższego kursu:

100 x 10⁶ DM
------------------------ = 31 361 726 $ (wg cen z 1972 r.)
3,1886 DM/$

Wskaźnik indeksacji do wartości wg cen z 2021 roku: 1 $ (1972 r.) = 6,48 $ (2021 r.) [5]

Wysokość kompensaty zindeksowana według powyższego wskaźnika:

$ (2021 r.)
6,48 ---------------- x 31 361 726 $ (1972 r.) = 203 223 984 $ (2021 r.)
$ (1972 r.)

III kompensata

Podstawa płatności: polsko-niemiecka umowa z 16.10.1991 r. dotycząca przekazania „Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie” środków dla ofiar prześladowanych w czasach nazistowskich [6].

Wartość kompensaty: 500 mln DM

Kurs dolara w 1991 roku: 1 $ = 1,6595 DM [7]

Wartość kompensaty przeliczona na dolary wg powyższego kursu:

500 x 10⁶ DM
------------------------ = 301 295 571 $ (wg cen z 1991 r.)
1,6595 DM/$

Wskaźnik indeksacji do wartości wg cen z 2021 roku: 1 $ (1991 r.) = 1,99 $ (2021 r.) [5]

Wysokość kompensaty zindeksowana według powyższego wskaźnika:

$ (2021 r.)
1,99 ---------------- x 301 295 571 $ (1991 r.) = 599 578 186 $ (2021 r.)
$ (1991 r.)

IV kompensata

Podstawa płatności: niemiecko-amerykańska umowa rządowa z 17.07.2000 r. i ustawa federalna (niemiecka) z 02.08.2000 r., na mocy której utworzono Fundację „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość”, wypłacającą odszkodowania robotnikom przymusowym i osobom wykonującym pracę niewolniczą [6].

Wartość kompensaty: 1,812 mld DM

Kurs dolara w 2000 roku: 1 $ = 2,1176 DM [7]

Wartość kompensaty przeliczona na dolary wg powyższego kursu:

1,812 x 10⁹ DM
-------------------------- = 855 685 682 $ (wg cen z 2000 r.)
2,1176 DM/$

Wskaźnik indeksacji do wartości wg cen z 2021 roku: 1 $ (2000 r.) = 1,57 $ (2021 r.) [5]

Wysokość kompensaty zindeksowana według powyższego wskaźnika:

$ (2021 r.)
1,57 ----------------- x 855 685 682 $ (2000 r.) = 1 343 426 521 $ (2021 r.)
$ (2000 r.)

Łączna wartość uzyskanych przez Polskę kompensat

Sumując wysokości kompensat I-IV otrzymamy kwotę:

662 750 000 $ + 203 223 984 $ + 599 578 186 $ + 1 343 426 521 $ = 2 808 978 691 $ (wg cen z 2021 r.)

Procent kompensacji uzyskanymi świadczeniami strat poniesionych przez Polskę w wyniku agresji III Rzeszy

Korzystając z podanych wyżej:

łącznej wartości uzyskanych przez Polskę kompensat (2 808 978 691 $ wg cen z 2021 r.),

wartości strat wyrządzonych Polsce przez III Rzeszę (1 532 170 mln $ wg cen z 2021 roku)

łatwo policzymy omawiany procent kompensacji:

2 808 978 691 $ (2021 r.)
--------------------------------------------- x 100% = 0,18% ≈ 0,2%
1 532 170 x 10⁶ $ (2021 r.)

Wnioski

Jak wynika z końcowego obliczenia kompensaty uzyskane pośrednio lub bezpośrednio od Niemiec pokryły niespełna 0,2% strat zadanych Polsce przez III Rzeszę.

W związku z tym wyobraźmy sobie taki oto bieg zdarzeń. Do naszego domu wdziera się typ i wymachując siekierą rozwala nam łóżko, stół i krzesła o łącznej wartości 3500 zł. Po jakimś czasie ów typ znów do nas przychodzi, wysypuje na nowy stół czapkę śliwek o wartości 7 zł – czyli 0,2% ceny zniszczonych sprzętów – i mówi, że w ten sposób spłaca nam odszkodowanie. Po czym obejmuje nas protekcjonalnie ramieniem i zaczyna prawić jaką to przeszedł wewnętrzną przemianę, jakim to teraz jest autorytetem moralnym. Wreszcie przechodzi do konkluzji, że powinniśmy go teraz uznać za swojego mentora i przywódcę.

Jak potraktowalibyśmy takie indywiduum?

W taki sam sposób Polska powinna traktować Niemcy, których obecne elity lubią określać swoje państwo jako moralne mocarstwo – przynajmniej do czasu, kiedy ten rzekomy mocarz nie wyrówna rzetelnie wyrządzonych przez siebie szkód.

Okoliczność, że Rosja Sowiecka najprawdopodobniej ukradła pewną część należnych nam reparacji, nie jest powodem, by w istotnym stopniu łagodzić takie nastawienie Polski do Niemiec.