Podwójne życie Brunona Miecugowa

Krakowski pisarz, poeta, dziennikarz. Bywalec klubu „Pod Złotą Gruszką”, w którym chętnie przesiadywali szefowie bezpieki z wawelskiego grodu. Autor licznych wierszy, fraszek, tekstów piosenek wojskowych. W archiwach IPN figuruje jako tajny współpracownik – materiały na jego temat zostały zniszczone w 1990 r.
 
Brunon Miecugow (rocznik 1927) według zapisów ewidencyjnych krakowskiej Służby Bezpieczeństwa, do których dotarliśmy, został zarejestrowany 19 września 1962 r. przez Wydział III Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej. Według dokumentów znajdujących się w Instytucie Pamięci Narodowej Brunon Miecugow był zarejestrowany jako tajny współpracownik pod pseudonimami: „Lipiński”, „Różniczka” oraz „Dziób”. W archiwach IPN znajduje się również zapis, że materiały na temat pisarza zostały zniszczone 29 stycznia 1990 r.
 
Inwigilacja twórców
 
Wpis, który figuruje w zapisach ewidencyjnych, świadczy o tym, że Brunon Miecugow został zarejestrowany w czasie, gdy SB objęła reorganizacja – z wydziałów III, zajmujących się inwigilacją całej opozycji, wydzielono wydziały IV, odpowiedzialne wyłącznie za inwigilację Kościoła.
 
„Wydział III KW MO w Krakowie, realizując na szczeblu wojewódzkim zadania Departamentu III, zajmował się więc sferą »nadbudowy« tj. środowiskami inteligenckimi, naukowymi, twórczymi, dziennikarskimi młodzieżą akademicką, mniejszościami narodowymi, zjazdami i kongresami międzynarodowymi. »Ochraniał« instytucje akademickie i naukowe, i do 1980 r. rozpracowywał także opozycję działającą w tych środowiskach” – tak o sytuacji w krakowskiej SB pisał Henryk Głębocki w książce pod redakcją Filipa Musiała i Michała Wenklara pt. „Strażnicy sowieckiego imperium. Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce 1945–1990” (wyd. IPN Kraków 2009).
 
W 1962 r. zastępcą komendanta wojewódzkiego MO w Krakowie ds. SB był płk Stanisław Wałach, były dowódca AL Okręgu Chrzanów, a następnie szef Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Chrzanowie. Szybko awansował i objął Wojewódzki UB w Kielcach. Wałach był szwagrem Franciszka Szlachcica, wiceministra spraw wewnętrznych w czasie, gdy MSW kierował m.in. Mieczysław Moczar.
 
W roku 1982 wydziały III podzielono na III-1 i III-2. Nadbudową zajęły się wydziały III-1. Z dokumentów archiwalnych SB wynika, że inwigilacją środowisk twórców zajmowała się w wydziale III-1 sekcja 5 i 6, której funkcjonariusze spotykali się ze swoimi agentami w lokalach gastronomicznych oraz lokalach kontaktowych. Jak wynika z materiałów krakowskiej SB, zadaniem esbeków z tych sekcji było m.in „rozpoznawanie, neutralizowanie grup i osób mogących dopuszczać się naruszeń praw i wolności obywatelskich w środowiskach kulturotwórczych i środkach masowej komunikacji”. W 1990 r., czyli w czasie, gdy masowo niszczono materiały Służby Bezpieczeństwa, w tym dokumenty dotyczące Brunona Miecugowa, liczba tajnych współpracowników krakowskiej bezpieki wynosiła co najmniej 230. Nie można podać precyzyjnych danych, ponieważ co pewien czas odnajdywane są zapisy ewidencyjne dotyczące kolejnych osób, jak np. w przypadku Brunona Miecugowa.
 
Bywalec
 
Przez wiele lat Brunona Miecugowa można było spotkać w krakowskim klubie „Pod Złotą Gruszką”, gdzie raczył się mocniejszymi trunkami. Klub ten, nazywany popularnie „Pod Gruszką”, położony nieopodal krakowskiego Rynku, ściągał znane osoby, w tym przedstawicieli władzy ludowej i PRL-owskich służb specjalnych. W klubie obok Miecugowa przesiadywał m.in. wspomniany wyżej Stanisław Wałach, który przychodził tu najpierw jako esbek, a po odejściu na emeryturę jako członek ZBoWiD-u.
 
„Dom pod Gruszką, ulica Szczepańska 1... Kiedyś był to jeden z najlepszych adresów w Krakowie. A przynajmniej jeden z najbardziej snobistycznych. W roku 1955 na otwarcie Klubu Dziennikarzy przyjechał sam premier Cyrankiewicz. Inna sprawa, czy w dzisiejszych czasach jest to powód do chwały. Jednak za PRL bywanie pod Gruszką nobilitowało, zwłaszcza w oczach osób, które o środowisku prasowym niewiele wiedziały. Nic więc dziwnego, że klubowe sale przez kilka dziesięcioleci oglądały wiele wybitnych osobistości. Niekiedy także w sytuacjach, w których wolałyby nie być sfotografowane. (…) Paluch, wówczas niepokorna reporterka »Studenta«, wspomina: – Prawdę mówiąc, pod Gruszkę nie chodziłam, chyba że już koniecznie musiałam, bo ktoś wyznaczył tam spotkanie. Ja i moi koledzy woleliśmy bywać gdzie indziej, na przykład w Spatifie, gdzie czuliśmy się lepiej.
 
Na pytanie, dlaczego pod Gruszką czuła się gorzej, odpowiada oględnie: – Przesiadywali tam ludzie, których wolałam nie spotykać. Należał do nich zapewne słynny pułkownik Wałach, ongiś uczestnik licznych akcji przeciw »bandom« zbrojnego podziemia, później szef krakowskiej SB. Już po zwolnieniu ze służby przez wiele lat był stałym bywalcem klubu, gdzie z dziennikarzami godzinami grywał w brydża” – tak o klubie „Pod Złotą Gruszką” pisał Marek Lubaś-Harny z „Gazety Krakowskiej”.
 
Partię z pułkownikiem dziennikarze uważali za wyróżnienie. Jak wspomina była szefowa „Gruszki” Lidia Żukowska: „(…) takie to było miejsce, w którym spotykali się artyści, profesorowie, dorożkarze, no i esbecy też. Przecież wszyscy wiedzieli, kim był pułkownik Wałach. Ja go traktowałam jak każdego innego. Miał kartę klubową, więc był u siebie”.
 
Wałach z literatami
 
Wałach należał do zaufanych ludzi kierownictwa MBP m.in. Romana Romkowskiego – jako szef III Wydziału WUBP w Krakowie był współodpowiedzialny m.in. za likwidację oddziałów Stanisława Ludzi „Harnasia” z grupy „Wiarusy”. Wałach chętnie przesiadywał z literatami „Pod Gruszką”, sam zresztą uważając się za literata – w swoich dwóch książkach („Był w Polsce czas” i „Świadectwo tamtym dniom”) szczegółowo opisał akcje likwidacyjne oddziałów polskiego podziemia niepodległościowego.
 
O swoich wizytach w klubie „Pod Gruszką” Brunon Miecugow pisał: „Klub otwierano o 11.00 i już się schodził zestaw stałych bywalców. To był tak zwany »stolik satyryczny«, przez niektórych nazwany stolikiem »zbawców ojczyzny«. Stały skład stanowiło pięciu krakowskich satyryków: Marian Załuski, Witold Zechenter, Karol Szpalski, Bogdan Brzeziński i Ludwik Jerzy Kern. Poza tą »satyryczną« piątką stale siadywali tam Tadeusz Kwiatkowski, Marian Romiński, Tadeusz Hołuj i ja” – czytamy na stronie internetowej klubu. O tym, że do stolika dosiadał się Stanisław Wałach, Brunon Miecugow nie wspomniał ani słowa.
 
Krakowski intelektualista
 
Brunon Miecugow karierę dziennikarską zaczął w 1950 r. „Po wojnie zakopał szmajsera, zdobyczny niemiecki pistolet maszynowy z partyzantki, i z rodzinnego Iwonicza ruszył w świat – na studia. Najpierw była politechnika w zrujnowanym Wrocławiu, później w Warszawie, jeszcze później – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Nigdy jednak nie został inżynierem, może dlatego, że zaczął pisać. Zaczął od fraszki w »Szpilkach« (był rok 1950, więc fraszka bezlitośnie rozprawiała się z amerykańskim imperializmem), a już wkrótce, w 1951 r., został pracownikiem działu terenowego w »Echu Krakowa«. »Willysem« z demobilu ruszał na wieś i do małych miasteczek, zasypując redakcję informacjami – nawet kilkunastoma dziennie! Wkrótce przeniósł się do nowohuckiej gazety „Budujemy socjalizm” – mizerniutkiej, bo zaledwie dwustronicowej, w dodatku wychodzącej co drugi dzień. Później był wolnym strzelcem, pisującym m.in. do »Miotły«, satyrycznego dodatku »Gazety Krakowskiej«. I wreszcie, w 1955 r., przyszedł czas na »Dziennik Polski«, gdzie spędził ponad czterdzieści lat, ale nie bez przerwy, bo przez krótki czas pracował w słynnym warszawskim tygodniku »Po prostu«, zamkniętym po ostrych protestach, których apogeum był pamiętny wiec na placu Narutowicza” – tak o początkach kariery Brunona Miecugowa pisał po śmierci pisarza 2009 r. Andrzej Kozioł z „Dziennika Polskiego”.
 
Proces księży kurii krakowskiej
 
8 lutego 1953 r., po tym jak bezpieka zorganizowała tzw. proces księży kurii krakowskiej, w którym zapadły trzy wyroki śmierci, jeden dożywocia i trzy wieloletniego więzienia za „szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych”, 53 członków ZLP podpisało się pod rezolucją popierającą rozprawę z „reakcyjną agenturą Watykanu”. Wśród sygnatariuszy tego apelu krakowskiego był Brunon Miecugow. Gdy skazani oczekiwali na mord sądowy, Brunon podpisywał się pod tekstem, który miał uzasadnić te morderstwa.

„W ostatnich dniach toczył się w Krakowie proces grupy szpiegów amerykańskich powiązanych z krakowską Kurią Metropolitarną. My, zebrani w dniu 8 lutego 1953 członkowie krakowskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, wyrażamy bezwzględne potępienie zdrajców Ojczyzny, którzy wykorzystując swe duchowne stanowiska i wpływ na część młodzieży skupionej w KSM, działali wrogo wobec narodu i państwa ludowego, uprawiali – za amerykańskie pieniądze – szpiegostwo i dywersję. Potępiamy tych dostojników z wyższej hierarchii kościelnej, którzy sprzyjali knowaniom antypolskim i okazywali zdrajcom pomoc oraz niszczyli cenne zabytki kulturalne. Wobec tych faktów zobowiązujemy się w twórczości swojej jeszcze bardziej bojowo i wnikliwiej niż dotychczas podejmować aktualne problemy walki o socjalizm i ostrzej piętnować wrogów narodu – dla dobra Polski silnej i sprawiedliwej” – pod tym listem podpisali się m.in. Brunon Miecugow, Sławomir Mrożek, Wisława Szymborska, Adam Włodek, Kornel Filipowicz, Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Władysław Machejek, Maciej Słomczyński, Jan Błoński, Karol Szpalski, Tadeusz Kwiatkowski.
 
Do „Szpilek” Miecugow trafił jako laureat konkursu w ramach promowania młodych talentów – był autorem wierszyka „Lew i konserwa”, z podtytułem „Bajeczka z epilogiem i morałem”. Nie było to jedyna nagroda w życiu Brunona Miecugowa – w 1963 r. otrzymał wyróżnienie na festiwalu w Opolu za teksty piosenek wojskowych. W swojej autobiografii „Grzeszne życie Brunona Miecugowa” (wyd. Kwadrat Oficyna Wydawnicza 2008 r) napisał, że jego teksty powstały głównie w krakowskich lokalach w „Feniksie”, klubie „Pod Gruszą”, „Warszawiance” czy też „Kaprysie”. Miecugow był tam stałym bywalcem, a nieumiarkowanie w piciu należało do jego ulubionych grzechów. Z nocnych opresji ratował się, jak sam pisał, „powiązaniami wojskowymi”, tworząc teksty piosenek wojskowych.
 
Brunon Miecugow zmarł w 2009 r., rok po opublikowaniu autobiografii. Synem Brunona Miecugowa jest Grzegorz Miecugow, dziennikarz TVN-u, znany z programu „Szkło kontaktowe”.

Tekst jest fragmentem książki pt. „Resortowe dzieci” autorstwa Doroty Kani, Macieja Marosza i dr. Jerzego Targalskiego, która ukaże się jesienią 2013 r.

Dorota Kania

Współpraca Ewa Łosińska