Jeżeli nieregularności i przypadek zaczynają dominować w obrazie świata proponowanym przez nauki przyrodnicze – a tak jest – to znaczy świadomie lub nie ,nauki przyrodnicze nawiązują do Epikura. Epikur redivivus !Fluktuacje czyli nieregularne i nieokreślone odchylenia od wartości średnich wypełniają wyobraźnię współczesnych fizyków, kosmologów i biologów.Fluktuacje kwantowe w fizyce Zjawisko fluktuacji kwantowych jest pochodną zasady Heisenberga i tzw. procesu redukcji paczki falowej danego obiektu kwantowego w akcie pomiaru. Jeśli obiekt kwantowy, np. elektron nie jest poddany pomiarowi(obserwacji), to jego funkcja falowa “psi”, albo inaczej- jego “wektor stanu”, ewoluuje w sposób ciągły i deterministyczny.Akt pomiaru, na przykład położenia elektronu, jest matematycznie charakteryzowany tzw. operatorem położenia i powoduje nagły przeskok do pewnego stanu własnego tego operatora.Przeskok ten jest sprawą czystego przypadku ,chociaż istnieją ścisłe reguły obliczenia prawdopodobieństwa tego przejścia. W fizyce kwantowej istnieją tzw. wielkości niekomutatywne, nieprzemienne np. położenie i pęd cząstki elementarnej, lub energia i czas trwania tego stanu. Zasada Heisenberga orzeka ,że jeśli mierzymy dokładnie wartość jednej z tych wielkości, to tym większa będzie nieoznaczoność drugiej. Sam więc akt przyporządkowania precyzyjnej wartości jakiejś wielkości niekomutującej z drugą, prowadzi do nieprzewidywalnych i rosnących fluktuacji tej wielkości[1]. Fluktuacje kwantowe w kosmologii.Kosmolodzy posługują się nagminnie pojęciem fluktuacji kwantowych do pokonania barier w wyjaśnieniu niezrozumiałych zjawisk i procesów. Z braku miejsca i dla oszczędzenia czytelnika, ograniczę się do dwóch przykładów.1.Fluktuacje w okolicach Big BanguWszechświat w momencie swojego początku, był w wyjątkowym stanie ścisłej izotropowości i jednorodności przestrzeni oraz materii, a także niesłychanie niskiej entropii. Tak wysoka symetria powinna pozostać na zawsze, a tymczasem nie jest tak.Przyczyną tego mogły być fluktuacje kwantowe, na początku bardzo nikłe, ale wystarczające do tego by pojawiły się minimalne nieregularności w rozkładzie mas. Nieregularności te pod wpływem grawitacji powiększyły się przez proces kumulacji, skupiania masy, co prowadziło do powstawania gwiazd, galaktyk i gromad galaktyk [2].2.Fluktuacje a symetria oddziaływań.Obserwowane dzisiaj cztery typy sił fundamentalnych : grawitacyjne, elektromagnetyczne, jądrowe i słabe we wczesnym wszechświecie ,kiedy występowały energie rzędu 10E16 GeV, oraz temperatury rzędu 10E29K, tworzyły jedną siłę, były zunifikowane i panowała największa supersymetria. Oddziaływania i cząstki elementarne były nie odróżnialne. Co tę supersymetrię naruszyło, skoro super-siła rozpadła się ?Jest hipoteza spontanicznego łamania symetrii w procesie ewolucyjnego oziębiania się wszechświata za pomocą tzw. mechanizmu Higgsa, potwierdzona doświadczalnie na razie tylko dla dwóch oddziaływań: słabego i elektromagnetycznego.W mechanizmie tym występuje różne pola Higgsa(i ich kwanty zwane cząstkami Higgsa),które na skutek fluktuacji gęstości energii i procesu zwanego tunelowaniem kwantowym w tych polach, powodują zróżnicowanie mas cząstek elementarnych, a tym samym ich wyodrębnienie się.Tak więc zróżnicowanie sił oraz elementarnych składników materii, które dzisiaj obserwujemy, jako istotowy rys przyrody, było wywołane nieregularnymi, akauzalnymi fluktuacjami gęstości energii pól fizycznych. Możliwe, że podobny mechanizm o charakterze czysto przypadkowym, tkwi u początków okresu inflacyjnego wszechświata (pole odpowiedzialne w tym przypadku nosi nazwę pola inflatonowego) [3].W jaki sposób powyższa, telegraficznie przedstawiona idea nauki o przyrodzie wykorzystująca zdarzenia losowe, akauzalne i nieprzewidywalne, jakimi są kwantowe fluktuacje ,łączy się z filozofią przyrody Epikura ,żyjącego w latach 342-271 przed n.Chr. ? Epikur pochodził z Samos, działał w Atenach gdzie założył wielką szkołę hellenistyczną zwaną “ Ogrodem”. Zwalczał Platona i Arystotelesa negując wszystko to, co nadzmysłowe, niematerialne i nie cielesne, a filozofię Demokryta wzbogacił o elementy składowe wśród których najważniejszym było pojęcie paregklisis" lub w j.łacińskim “Clinamen”, które może być przetłumaczone jako: błądzące odchylenia.W atomistyce Demokryta, atomy wykonują ruchy zdeterminowane przez przyciąganie Ziemi i spadają po liniach prostych równoległych. Występuje więc konieczność fizyczna, rządzi zjawiskami fatum i przeznaczenie.Epikur obdarza atomy przypadkowością, nieokreślonością w ich ruchu. Atomy minimalnie odchylają się od swych torów bez przyczyny, błądzą i na skutek tego mogą się zderzać, zmieniać tor ruchu, łączyć się ze sobą.Cyceron napisze [4] :” Jakaż jest przyczyna Epikurze tego, iż atom zbacza, czy atomy ciągną losy o to , który z nich ma się odchylić od toru a który nie ?”A Plutarch dorzuci [5] :” jeśli zbaczanie odbywa się bez przyczyny, jak powiadasz, to znaczy, że wyprowadzasz ruch z nie-bytu”.Epikurejski mechanizm przypadkowych, akauzalnych “odchyleń” atomów odrzuca nie tylko determinizm i konieczność atomów presokratyków jońskich, zaś do życia jednostki wprowadza pełną wolność. Wszechświat Epikura jest takim światem, w którym nie ma miejsca na platońskiego Demiurga, Budowniczego Świata [6], a jest miejsce na przypadek i traf.Przeciwieństwo między kosmologią epikurejską a kosmologią Timajosa Platona, już nie może być bardziej radykalne. Epikur formułuje nową religię: w miejsce jakiegoś doskonałego Pierwszego Poruszyciela wstawia Przypadek, sam kreując swoją postać na proroka i świętego.“Ogród” ,już za jego życia był bazą szkoleniową dla “misjonarzy” nowego religijnego materializmu (głównie etyki obok fizyki kosmosu).Epikureizm przetrwał ponad pięć wieków dzięki przekazowi dwóch wiar: wiary w zmysłowe poznanie rzeczywistości i wiary w możliwość osiągnięcia szczęścia. Kres jemu kładzie chrześcijaństwo.Epikureizm fizyki współczesnej(lub ogólnie-przyrodoznawstwa)jest widoczny jak na dłoni. Indeterminizm mechaniki kwantowej przeniesiony do kosmologii ustawia przypadek w funkcji bezosobowego kreatora wszystkiego co istnieje.Nie pali się jeszcze na stosach “heretyków”, to znaczy tych, którzy poszukują niewidzialnych ,ukrytych parametrów, które wyeliminują akauzalność świata, nie. Ale w biologii, gdzie niektórzy, teorię ewolucji podnieśli do godności “świętej prawdy” ,akceptuje się (w niektórych krajach) z nieskrywanym zadowoleniem sądowne ściganie propagatorów kreacjonizmu.A co do wiary w osiągnięcie szczęścia(lub nawet nieśmiertelności czyli szczęścia wiecznego) w życiu, to największe nadzieje upatruje się dzisiaj w genetyce molekularnej(i inżynierii genetycznej), co Epikur pogardliwie by odrzucił, gdyż – o dziwo !,był materialistą radykalnym ,lecz szczęście widział w odpowiednim życiu wewnętrznym, duchowym człowieka. Czego, współcześni “epikurejczycy” prawdopodobnie zrozumieć by nie mogli. Literatura[1] R.Penrose, Droga do rzeczywistości,Warszawa,2007,s.471-503[2] S.Weinberg,Cosmology,Oxford,2008,rozdz.5,6[3] A.H.Guth , Wszechświat inflacyjny,Warszawa,2000,s.186-259[4]Cyceron, De Fato,Lwów,1921,s.10,23[5]Plutarch,De animae procreatione in Timaeo Platonis,Lwów,1927,1015 c.[6] Platon, Timajos i Kritias,Warszawa,1986,Warszawa,
No modern scientist comes close to Einstein's moral as well as scientific stature (John Horgan)
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Kultura
