Nauka nowożytna jest najdonioślejszym i najpiękniejszym czynem na jaki zdobył się gatunek organizmów żywych zwany ludzkim. Jej doniosłość polega na tym ,że w cudowny sposób łączy w sobie i harmonizuje dynamikę, rozwój i ruch myśli nowej ,hipotetycznej, rządzonej przez nieograniczoną wyobraźnię z trwaniem wiedzy niesprzecznej i ugruntowanej zobiektywizowanym sprawdzaniem eksperymentalnym każdego jej sądu o rzeczywistości.Nigdzie, poza nauką, niema takiej wolności myślenia. Nigdzie poza nią, nie ceni się tak wysoko krytycyzmu i autokrytycyzmu. Jakub Bronowski, Amerykanin polskiego pochodzenia, filozof i metodolog nauk przyrodniczych, którego twórczość niesprawiedliwie ignorowana przez środowiska krajowe, porównał kiedyś naukę do wciąż płynącego statku [1] ,który w trakcie podróży jest stale przebudowywany: deska po desce, śruba po śrubie, cal po calu, tak, że jego sylweta podlega ciągłym przemianom, ale kurs podróży wyznaczony przez cel niezmienny, oraz urządzenia sterownicze, co stanowi “duszę” każdego sternika, jest stale takie same.Tym “organem” sterowniczym, wyznaczającym stały kurs nauki na odkrywanie tego, co jest skryte czyli prawdy o przyrodzie, jest nie artykułowana werbalnie, wola trwania przy wiedzy powszechnie zweryfikowanej logicznie i doświadczalnie tak długo, jak to tylko jest możliwe, ale bez jej absolutyzacji oraz unikanie mnożenia dodatkowych założeń, w myśl słynnej dyrektywy średniowiecznego filozofa Wilhelma Ockhama “próżnością jest używać więcej środków ,gdy wystarczy mniej”.To zadziwiający fenomen : sprawiać wrażenie istnienia ortodoksji, a jednocześnie faktycznie nie wydawać “dekretów”, nie rozpalać “ stosów” dla naruszających tę niepisaną ortodoksję.Każdy, ma prawo odmawiać nauce współczesnej wartości, kwestionować jej tezy, żądać radykalnej przemiany, projektować i proponować nową tematykę badań, ignorować tradycję profesji, ba- ogłaszać nieodwołalną śmierć nauki lub w najlepszym razie – jej nieprzydatność, brak z niej pożytku i kto tak czyni nie zostanie obłożony anatemą, nie zostanie wykluczony, jedynie chwilowo (lub na dłużej) ominie go splendor, zaszczyty i laur zwycięscy. Ale to nie nauka nadaje splendoru, zaszczytów i wieńców laurowych lecz jej kibice i faceci od robienia “kasy” na niej.Albowiem postać nauki jest wciąż taka sama, mimo iż wszystkie detale podlegają nieustannej korekcie, modyfikacji i przemianom. Nauka stale podąża w kierunku nowych horyzontów myślenia i odkrywania, jednocześnie troszcząc się bacznie o horyzonty dotychczas odkryte i zakreślone.Nowator, rewolucjonista ma na uwadze tylko i wyłącznie "nowe ziemie", nowożytna nauka rozwija i uszlachetnia lądy już zdobyte ,bo wie, że w każdej nowej wyprawie trzeba mieć ekwipunek i instrumenty już wypróbowane w poprzednich wyprawach.Taki swoisty konserwatyzm ,nie w myśleniu o przyrodzie, tylko w myśleniu o metodzie i technikach postępowania badawczego. Rewolucje w metodologii nauki, to nie to samo, co rewolucje w nauce.Te drugie są cenne i mają poparcie paradygmatu, o ile nie polegają na wyrzucenie “organu sterowniczego”. Zaczynają się odkryciami nowych zjawisk, powszechnie sprawdzalnymi i odkryciami nowych praw powszechnie obowiązującymi. Słówko “powszechnie” ma tu olbrzymią wagę. To co powszechne, jest zarazem – ważne i doniosłe. Indywidualne fenomeny, naukę nie interesują. Nauka tropi uniwersalność przejawów natury a wyjątkowymi faktami interesuje się z uwagi na problem ich relacji do uniwersalności myśli o naturze.Badania na temat pracy komitetu powiatowego jakiegoś stronnictwa politycznego, nie zasługują na przymiotnik “naukowe”, ponieważ dotyczą faktów jednostkowych, incydentalnych, nie dotyczą żadnego uniwersum. Są niby jętki dopołudniowe, nie pozostawiając trwałych śladów w przyrodzie.Badania właściwości zachowania Jasia w silnym polu magnetycznym i wnioski z tych badań, nie interesują nowożytnej nauki, jeśli nie zostały powtórzone z tysiącami osób o zbliżonych charakterystykach fizjologicznych i w zbliżonych warunkach zewnętrznych.Woda, w tej szklance, trzymanej przez Kazia w tym pokoju, w Polsce, o tej godzinie i w tym dniu ,nie jest problemem naukowym, jeśli nie zmienia wiedzy o wodzie, jako związku chemicznym, który jak wiadomo posiada określone, powszechnie sprawdzalne właściwości fizyczne. Kazio może odkryć nowe właściwości tego związku, ale teoria wody ulegnie zmianie dopiero wtedy, gdy jego odkrycie zostanie zobiektywizowane.I nie są straszni dla nauki Kaziowie trzymający szklankę wody na swoim stole i badający jej własności.Natomiast rewolucje w metodologii badań przyrody, zmieniają kurs jazdy, kierunek, a tym samym cele podróży przez wyrzucenie za burtę “organu sterowniczego” nauki. Do nich chcą należeć i należą wszystkie odmiany tzw. paranauk.Nie oszukujmy się : różdżkarstwo, wróżbiarstwo, chiromaństwo,psychotronika, astrologia, i inne podobne projekty “nowej nauki” równają się połamania steru, koła sterowniczego i wyrzucenia ich za burtę. Możliwe ,że tak się stanie.Tylko lewactwo myśli utopię o wiecznym postępie dziejów, jako ersatz religię. Proponuje antyrodzinę w miejsce rodziny, antyobyczaje w miejsce obyczajów, antyprawdę w miejsce prawdy, podpierając się przy tym przymiotnikiem “naukowe”.Nie trzeba jednak tracić nadziei. Astronomia będzie długo bronić się przed metodologią proponowaną przez astrologię dlatego, iż ludzie widzą jej(astronomii) doniosłość poznawczą. Fizyka przetrzyma “rewolucjonistów” żądających by wciągnęła na listę swych twierdzeń, twierdzenie ,że atomy mają “wolną wolę”.Nauka nowożytna jest oczywiście tworem historycznym, ale tak skonstruowanym ,że raczej zniknie, niż przyjmie w symbiozie niekonfliktowej owe paranauki.Nauka jest radykalnie konserwatywna w dziedzinie kryteriów naukowości i metod postępowania. Odstępuje od konserwatyzmu, gdy musi, gdy stanie przed decyzją absolutyzowania tych kryteriów- wówczas tego nie uczyni. I taka filozofia postępowania przynosi ogromne korzyści dla wszystkich.Kiedy stwierdzono rozbieżność między teoretycznie obliczoną, a obserwowaną orbitą Uranu, można było postawić szereg rewolucyjnych hipotez wyjaśniających, które by de facto usunęły na śmietnik teorię grawitacji i prawo I.Newtona, nie wpływając kompletnie na postęp fizyki kosmosu.John Adams i Urbain Le Verrier postąpili inaczej: zatrzymali teorię i prawo grawitacji Newtona, nie powiększyli zestawu założeń tej teorii i zgodnie z nią postawili hipotezę istnienia nieznanej dotąd planety i wyliczyli jej pozycję, proponując obserwatorom przeszukanie nieba. Radykalny konserwatyzm, przeciwko obsesji nieustannych zmian w nauce dał nam planetę o nazwie Neptun.Prawdziwie nowa myśl o naturze i jej prawach, nie rodzi się w zaślepieniu nieustannej walki z “ortodoksją”. A.Einstein nie był ogarnięty obsesją zwalczania teorii grawitacji I.Newtona gdy tworzył swoją ogólną teorię względności, a przeciwnie –pisał, iż pamięta o wielkości Issaca [2].Tabuny ignorantów lub postępowców bredziły o rzekomym obaleniu mechaniki Newtona przez einsteinowską teorię względności, a to nie oni tylko radykalnie konserwatywna fizyka, rodem z Cambridge, poparła projekt weryfikacji obserwacyjnej OTW i zrealizowała go w słynnej wyprawie A.Eddingtona w celu stwierdzenia efektu ugięcia promieni światła biegnącego od dalekiej gwiazdy, w pobliżu tarczy słonecznej zaćmionej przez cień Ziemi.Pierwszy, kwantowy model budowy atomu Nielsa Bohra, tak radykalnie sprzeczny z dotychczasowym poglądem na materię i energię, powstał w światowym centrum tradycyjnej fizyki doświadczalnej, dla której rewolucja w nauce o przyrodzie, zawsze oznaczała i oznacza respekt i szacunek dla dowodu doświadczalnego i logicznego nowej hipotezy.W tym, i innych miejscach, gdzie nova scientia odkrywa prawdę o naturze, nie ma miejsca dla paranauk, jeśli nie chcą się poddać ustalonym kryterium naukowości lub wartość i przydatność tych kryteriów negują. Literatura [1] J.Bronowski, Nature and Knowledge: The philosphy of Contempory Science,Yale,1969[2] Albert Einstein – Michele Besso,Coresspondance,Paris,1972
No modern scientist comes close to Einstein's moral as well as scientific stature (John Horgan)
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Kultura
